Zmiany klimatu (zmiany klimatyczne, kryzys klimatyczny)

W XVIII wieku człowiek dokonał rewolucji przemysłowej, zwiększając emisje dwutlenku węgla do atmosfery co modyfikuje naturalne zmiany klimatu i struktury ziemskich ekosystemów. Nasilił się też wpływ innych czynników antropogenicznych na środowisko. Rozpoczął się proces nazwany szóstym masowym wymieraniem.

Wydaje się że jednostkowe działania człowieka nie mają bezpośredniego wpływu na zjawiska zachodzące na Ziemi. Nic bardziej mylnego. Jednym z dowodów jest porównanie średniej temperatury sprzed epoki przemysłowej z obecnymi pomiarami. Jest ona wyższa o ponad 1°C. Intensywny rozwój gospodarki, przemysłu ciężkiego, rolnictwa, spalanie paliw kopalnych i niezrównoważona konsumpcja są odpowiedzialne za zmiany klimatu. Czynniki te doprowadzają bowiem do zwiększonej emisji gazów cieplarnianych do atmosfery. Według najnowszych danych z 2023 roku poziom stężenie dwutlenku węgla w w atmosferze oscyluje wokół 420 ppm (cząsteczek na milion), podczas gdy przed rewolucją przemysłową było to 280 ppm. Dowodami na poznanie pochodzenia dodatkowego dwutlenku węgla w atmosferze, są wyniki badań izotopów węgla, które wyraźnie wskazują na to, że spalanie paliw kopalnych powoduje wzrost stężenia tego gazu.

Obecne zmiany klimatu obserwujemy jako wzrost średniej temperatury na Ziemi które powoduje m.in. topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, zakwaszenie, odtlenienie i wzrost poziomu oceanu, ekstremalne zjawiska w tym susze, fale upałów, ulewy, huragany, trąby powietrzne, pożary czy powodzie.

Intensyfikacja efektu cieplarnianego stała się faktem. Przez to że w atmosferze może gromadzić się więcej energii, temperatura na Ziemi wciąż rośnie. W zimie przekłada się to na wzrost temperatury powietrza, w lecie powstaje więcej dynamicznych zjawisk pogodowych. Energia zgromadzona w powietrzu przekształcana jest nie tylko w energię cieplną, lecz również w energię kinetyczną ruchu powietrza. Pociąga to za sobą powstawanie silnych wiatrów, tworzenie się chmur burzowych mających większą możliwość gromadzenia wilgoci, w związku z czym opad który później następuje jest opadem nawalnym.

Klimat Ziemi jest uzależniony od Słońca ponieważ jego energia określa kierunek wiatrów i prądów oceanicznych, które z kolei decydują o pogodzie. Część zmian klimatu jest zatem zjawiskiem naturalnym, ale w XXI wieku duży wpływ na pogodę ma działalność człowieka.

Dowody na zmiany klimatu

Jeżeli chodzi o zmiany klimatyczne to nie mówimy o zmianie pogody, ale o zmianie średniej temperatury planety. Ziemia o kilka stopni cieplejsza to będzie zupełnie inna planeta niż ta, którą znamy. Średnia temperatura powierzchni Ziemi w XX wieku wynosiła 13,9°C. Obecnie wyliczana jest na 14,8°C i ciągle się podnosi. Klimatolodzy przewidują, że temperatura wyższa o 2°C od średniej temperatury sprzed rewolucji przemysłowej m.in zaburzy cykl hydrologiczny Ziemi, spowoduje topnienie lodowców i wiecznej zmarzliny, miałaby negatywny wpływ na rośliny, zwierzęta, uprawy, zdrowie publiczne. Jeżeli szybko nie przestaniemy zaśmiecać atmosfery, emitując coraz więcej gazów cieplarnianych, temperatura może wzrosnąć nawet o 4-5°C jeszcze w XXI wieku.

Postępujące ocieplenie i zmiany klimatu potwierdza NASA. Amerykańska agencja jako dowody podaje takie procesy jak globalny wzrost temperatury powietrza oraz mórz i oceanów, kurczące się pokrywy lodowe, zmniejszającą się pokrywę śnieżną oraz wzrost poziomu wód na świecie i częstsze występowanie ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Z danych Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) wynika, że obecna średnia temperatura jest o 1°C wyższa od poziomu przedindustrialnego. W tym tempie zmian do końca stulecia temperatura może być wyższa o 4°C. Tymczasem wzrost nawet o 1°C oznacza olbrzymie zmiany dla całego ekosystemu.

Powoduje on zaburzenia w procesach hydrologicznych, czyli w kształtowaniu opadów i w procesach ekologicznych, jak kwitnienie, dojrzewanie roślin. Coraz cieplejsze stają się morza i oceany. W ostatnich trzech dekadach średnia temperatura wody w oceanach podniosła się o 0,5°C. W Bałtyku temperatura wody podniosła się aż o 1,5°C.

O zmianach klimatu świadczy większa częstotliwość ekstremalnych zjawisk pogodowych i ich skutki czyli susze i pustynnienie, albo ulewne deszcze i powodzie. Od około 20 lat obserwujemy zwiększenie prędkości silnych, porywistych wiatrów, zarówno huraganowych, jak i tornad, trąb powietrznych, które coraz częściej pojawiają się nad Polską i naszą częścią Europy. O ile 20–30 lat temu były to zupełnie sporadyczne przypadki, jeden przypadek na 2–3 lata, o tyle teraz praktycznie nie ma roku, żeby tak silny wiatr w którejś części Polski nie wystąpił.

Ocieplenie klimatu oznacza nie tylko częstsze wiatry, ale też ulewy i powodzi. Z jednej strony mamy miejsca, gdzie opadów jest więcej i są bardziej intensywne, powodując podtopienia, a z drugiej strony 20–50 km obok obserwujemy negatywne zmiany, czyli zmniejszenie ilości opadów.

Wzrost temperatury powietrza pociągnie za sobą topnienie mas lądolodów. Na naszej półkuli to przede wszystkim lądolód Grenlandii, ale również lodowce górskie czy alpejskie.

Z danych IPCC wynika, że wzrost średniej globalnej temperatury powyżej 1,5°C spowoduje, że średni poziom mórz do 2100 roku podniesie się o 90 cm. Według innych prognoz może to być nawet 130 cm. To zaś może doprowadzić do trwałego zalania nisko położonych obszarów. Zagrożone są m.in Holandia czy polskie Żuławy Wiślane. Według Organizacji Narodów Zjednoczonych takie wyspy jak Malediwy, Kiribati czy Tuvalu znajdą się pod powierzchnią wody do końca obecnego stulecia.

Ocieplenie klimatu powoduje ogromne zmiany dla całej przyrody, a tym samym dla rolnictwa. Są regiony, które na tym ucierpią, m.in. Afryka Północna, Ocenia i Polinezja, Ameryka Środkowa i Karaiby, ale niektóre powinny na tym skorzystać, np. Skandynawia, Tybet czy Kanada. Szacunki Banku Światowego mówią, że każdy dodatkowy wzrost temperatury globalnej o 1°C powoduje, że globalne zbiory pszenicy spadną o 6%, a ryżu o 10%. Częstszy może stać się problem głodu. Susza daje się we znaki daje.

Zmienia się rodzaj uprawianych roślin w Polsce. Na razie jeszcze dominują zboża typu żyto, pszenica i ziemniaki czy buraki, natomiast w niektórych obszarach coraz częściej pojawiają się rośliny ciepłolubne jak soja czy winorośle. Na przestrzeni najbliższych 20–30 lat będzie ich coraz więcej.

Wraz z ociepleniem będą się też pojawiać szkodniki, które dotychczas w Polsce nie występowały i które będą niszczyć uprawy. W Europie coraz częściej będą się także pojawiać zjawiska dotychczas w tym rejonie nieobserwowane, np. naloty szarańczy.

To jest poważny problem w krajach Sahelu, Afryki Północnej i basenu Morza Śródziemnego. Upały i brak opadów powodują to, że w takich miejscach jak Kolorado pożary są jeszcze bardziej intensywne i obejmują ogromne obszary. To zjawiska, których możemy się spodziewać częściej, a niektórych w ogóle do tej pory nie przeżywaliśmy.

Ograniczenie globalnego ocieplenia

Każda redukcja emisji antropogenicznych gazów cieplarnianych, w tym dwutlenku węgla, jaką tylko uda się osiągnąć oznacza mniejszy wzrost temperatury i możliwość uniknięcia najpoważniejszych następstw globalnego ocieplenia. Im więcej ograniczenia emisji dzisiaj, tym mniej konieczności adaptacji i cierpień w przyszłości.

Najlepiej byłoby ograniczyć globalne ocieplenie poniżej progu +1,5°C, ewentualnie +2°C. Jednak pomiędzy ociepleniem o +2°C a ociepleniem o +3°C jest wielka różnica. Jeszcze większa jest różnica pomiędzy ociepleniem o +3°C, a ociepleniem o +4°C. Wszystko powyżej +4°C bez wątpienia możemy określić jako katastrofalne, bo przekraczane będą kolejne punkty krytyczne. Kontynuując obecny trend wzrostu emisji wiele takich punktów prawdopodobnie przekroczymy, co przyniesie m.in. masowe wymieranie koralowców, zanik lodu w Arktyce i lasów deszczowych Amazonii.

Są zjawiska, których powinniśmy starać się uniknąć za wszelką cenę: destabilizacji wiecznej zmarzliny i złóż hydratów metanu, oraz odtlenienia oceanów i zamiany znacznej części Ziemi w miejsce nienadające się dla ludzi. Warto wiedzieć że istnieje jeszcze jedna granica tzw. „scenariusz rozbuchanej szklarni”. Gdybyśmy do niej dotarli, nastąpiłaby przemiana Ziemi w drugą Wenus.

Jest wielu ludzi, którzy uważają za niemożliwe, aby planeta ociepliła się aż tak bardzo, lub że następstwa będą aż tak poważne, jak sugerują badania naukowe. Owszem, istnieje możliwość, że  przewidywania optymistów się sprawdzą. Jednak wyniki badań naukowych na to nie wskazują, wyłania się z nich raczej nieprzyjemny obraz przyszłości, w której nie wybierzemy drogi szybkiej redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Przy wzrastających emisjach katastrofa klimatyczna nie jest prostu jednym z możliwych, lecz najbardziej prawdopodobnym scenariuszem.

Klimatyczni sceptycy wykpiwają możliwość katastrofalnej zmiany klimatu, jednak smutną rzeczywistością jest to, że z każdym mijającym dniem staje się ona bardziej prawdopodobna. Z całym zdecydowaniem i zaangażowaniem musimy zrobić, co w naszej mocy. Nie unikniemy już poważnych problemów, ale wciąż możemy ograniczyć szkody i uniknąć najgorszych scenariuszy.

Zmiany klimatu w Polsce

Ekstremalne zjawiska pogodowe, susza, więcej szkodników roślin, dłuższe zakwity sinic czy częstsze śnięcia ryb to możliwe skutki zmian klimatycznych i upałów w Polsce.

Obserwowany wzrost temperatur i ich przebieg mogą oznaczać poważne konsekwencje dla ludzi mieszkających w Polsce. Z jednej strony wpływ na zdrowie czy komfort życia, z drugiej konieczność radzenia sobie ze skutkami ekstremalnych zjawisk pogodowych, które mogą dotyczyć choćby zasobów wodnych.

Fale upałów czy łagodniejsze zimy to również konsekwencje dla roślin i zwierząt. Wyższe temperatury oznaczają lepsze warunki rozwoju np. glonów czy sinic.

W upalne dni częste są informacje na temat dużej aktywności szerszeni. Wyższe temperatury oznaczają dla tych owadów dobre warunki do rozmnażania.

Konsekwencje upałów mogą być nieprzewidywalne jeśli chodzi o szkodniki związane z lasami czy uprawami. Zwyżka temperatury powoduje, że mogą się rozwijać w ciągu jednego roku nawet 2-3 pokolenia szkodników, choć wcześniej normą dla Polski było jedno pokolenie.

Wysokie temperatury silnie wpływają na ekosystemy wodne. W wysokiej temperaturze w wodzie znajduje się stosunkowo mało rozpuszczonego tlenu, co niesie konsekwencje m.in. dla ryb. Czasami zbiorniki wodne są mocno zeutrofizowane – trafia do nich, np. ze ścieków czy nawozów, duża ilość związków azotu i fosforu, które sprzyjają rozwojowi drobnych, wodnych organizmów. Wówczas dramatycznie zaczyna w nich brakować tlenu.Takie warunki nie są obojętne dla ryb. W jeziorach część z nich gromadzi się w strefach głębokowodnych, gdzie wciąż jest obecny tlen, a woda jest stosunkowo zimna. Natomiast przy dużym zagęszczeniu następuje śnięcie ryb. Powstaje realny problem, gdyż wyrzucone na brzeg ryby, zwłaszcza w miejscach wypoczynku ludzi, o ile nie są sprzątane gniją, co może powodować zagrożenia.

Wysokie temperatury to „woda na młyn” dla gatunków inwazyjnych, które różnymi drogami dostają się do Polski. Zwykle pochodzą one z rejonów cieplejszych, w związku z czym takie warunki im odpowiadają. Wówczas także w Polsce może następować wymiana fauny.

Sceptycy klimatyczni

Poziom dwutlenku węgla w atmosferze jest najwyższy od 4 mln lat, przybywa też innych gazów cieplarnianych takich jak metan i para wodna. Nawet najwięksi sceptycy powili zaczynają przyznawać, ze globalne ocieplenie stało się faktem. Nadal jednak utrzymują że to nie człowiek jest temu winien. Winą obarczają np wulkany choć produkują one sto razy mniej dwutlenku węgla niż ludzkość lub słońce choć aktywność naszej gwiazdy spada od połowy XX wieku.

Skąd bierze się opór sceptyków dotyczących zmian klimatu i globalnego ocieplenia?

Jeśli przyjmiemy że to nasz przemysł i rolnictwo są odpowiedzialne za zmiany klimatyczny to recepta jest tylko jedna: musimy mniej konsumować! Mniejsza konsumpcja oznacza mniejsze zyski dla firm, a dla obywateli wyrzeczenia i obniżenie poziomu życia.

Sceptycy podważający problem globalnego ocieplenia patrzą na wszystko z perspektywy kilku najbliższych lat, własnego podwórka i otocznia, a takie myślenie jest krótkowzroczne. Nie zwracają uwagi jaki świat zostawią dla własnych dzieci, wnuków i następnych pokoleń.

Spalając węgiel i produkty naftowe zatruwamy powietrze, co przekłada się już dziś na więcej zachorowań i przedwczesnych zgonów. W perspektywie dziesięcioleci rosnące temperatury zagrażają rolnictwu, zwiększają ryzyko zalania terenów przybrzeżnych, wystąpienia ekstremalnych zjawisk pogodowych takich jak susze, powodzie, oraz zasięg chorób tropikalnych.

Zmiany klimatu na tle historii – czy zmiany klimatu na naszej planecie zawsze były takie same?

W dziejach Ziemi zdarzały się wielokrotnie zmiany klimatyczne z przyczyn naturalnych. W klimacie występowały naprzemiennie okresy zlodowacenia i ocieplenia.

Dane paleoklimatyczne z ostatnich 2000 lat wskazują, że cieplejszych i zimniejszych okresów w niektórych rejonach Ziemi było znacznie więcej niż początkowo przypuszczali naukowcy. Jednak wcześniej te wahania klimatyczne nie obejmowały zasięgiem całego globu, jak to się dzieje współcześnie. Dane dodatkowo wskazują, że obecnie nasza planeta ogrzewa się szybciej niż kiedykolwiek.

Wybuchy wulkanów

W przeszłości duży wpływ na pogodę miał pył wyrzucany podczas potężnych wybuchów wulkanów. Olbrzymie ilości pyłu mogą zasłonić światło słoneczne, zabijając tym samym rośliny i skazując zwierzęta na śmierć głodową. Uważa się że w identyczny sposób mogły wyginąć dinozaury, gdy wielki meteor uderzył w Ziemię.

Wiadomo że wpływ wulkanów na pogodę może być znaczący. Erupcja na Islandii pod koniec XVIII wieku wywołała gwałtowne ochłodzenie i zmianę pogody trwająca kilka lat. Często można usłyszeć, że jedna porządna erupcja wyrzuca do atmosfery więcej dwutlenku węgla niż ludzkość produkuje w ciągu roku. Jednak obliczenia są bezlitosne. Najpotężniejsza z erupcji, jakie zdarzyły się ciągu ostatnich 50 lat – wybuch wulkanu Pinatubo – spowodowała uwolnienie ok 42 mln ton CO2. To około 0,1% rocznej emisji tego gazu w wyniku spalania przez ludzkość ropy, gazu i węgla.

Uśredniając wulkaniczna produkcję gazów, można przyjąć, że co roku dodają one do atmosfery 0,3 mld ton CO2. W tym samym czasie nasza gospodarka emituje 30 mld ton.

Rok 2020 najcieplejszy w historii Ziemi

Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) skonsolidowała informacje z pięciu głównych międzynarodowych baz danych, w tym z amerykańskiej National Oceanic and Atmospheric Administration (NOAA), brytyjskiego Met Office i NASA. Każde z tych źródeł potwierdziło, że rok 2020 wraz z rokiem 2016 były najgorętszymi w historii.

Według WMO średnia globalna temperatura w 2020 roku wynosiła około 14,9 stopnia C, czyli około 1,2 stopnia powyżej poziomu z lat 1850-1900. Tym samym coraz bliżej jest do przekroczenia wzrostu średniej rocznej temperatury o 1,5 stopnia, czemu zapobiec ma porozumienie klimatyczne, zawarte w Paryżu w 2015 roku.

Stało się jasne, że spowodowane przez człowieka zmiany klimatyczne są teraz tak potężne, jak siła natury.

zauważa sekretarz generalny WMO Petteri Taalas

Jesteśmy już świadkami bezprecedensowych ekstremalnych zjawisk pogodowych we wszystkich regionach i na wszystkich kontynentach. Zmierzamy w kierunku katastrofalnego wzrostu średniej temperatury od 3 do 5 stopni w XXI wieku.

ostrzega sekretarz generalny ONZ Guterres

Agencja kosmiczna NASA przedstawiła wideo, które pokazuje historię zmian temperatury na Ziemi przez ostatnie 140 lat. Zaprezentowane na filmie mapy ciepła jasno pokazują, że klimat ociepla się coraz bardziej.

Instytut Goddarda w Nowym Jorku poinformował z kolei, że średnia temperatur na świecie wzrosła o 1,02 stopnia Celsjusza (1,84 stopnia Farnheita) względem średniej z lat 1951–1980.

Ostatnie 7 lat było najcieplejszymi w historii świata, pokazując trend wzrostowy. Nie jest istotne czy konkretny rok był rekordowy, ale liczą się długoterminowe prognozy. Patrząc na przewidywania oraz wpływ człowieka na zmiany klimatu, możemy spodziewać się pobijania kolejnych rekordów.

podsumowuje dyrektor Instytutu Goddarda Gavin Schmidt

WMO zwraca uwagę, że w 2019 roku konsekwencjami rekordowych temperatur były klęski i katastrofy ekologiczne m.in. uporczywe upały i pożary lasów na Syberii, zmniejszający się zasięg lodu morskiego w Arktyce oraz rekordowo długa pora huraganów na Atlantyku.

źródło: https://showyourstripes.info/

Pytania i odpowiedzi

W różnych mediach znaleźć można wiele informacji dotyczących klimatu. Kluczową kwestią pozostaje jednak ich wiarygodność. Internet pełen jest dowodów, które zaprzeczają globalnemu ociepleniu.

Sensacyjne i „demaskujące” informacje nie mają często żadnego potwierdzenia w obserwowanych zjawiskach i badaniach naukowych lub oparte są na zmanipulowanych oraz cząstkowych danych. Dlatego, aby uzyskać rzetelną wiedzę, warto bazować na źródłach, które nie powielają tzw. fake newsów i mitów klimatycznych. Jeśli szukamy rzetelnych danych na temat środowiska, koniecznie powinniśmy zainteresować się materiałami publikowanymi m.in. przez:

• geoportal INSPIRE https://inspire-geoportal.ec.europa.eu/;
• Europejską Agencję Środowiska (EEA) – https://www.eea.europa.eu/pl/about-us;
• Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) – http://ipcc.ch;
• Instytut Ochrony Środowiska – https://ios.edu.pl/osrodki/krajowy-osrodek-zmian-klimatu/;
• portale internetowe dysponujące rzetelnymi danymi na temat działań środowiskowych – np. https://naukaoklimacie.pl/,

Dodatkowe informacje

Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zrównoważony rozwój

efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu

międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)

zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, ocieplenie oceanu, odtlenienie oceanu, osuwiska i tsunami, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego), sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz i oceanów, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji termohalinowej (zaburzenie cyrkulacji oceanicznej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)

źródło: materiały prasowe
Klimatyczne ABC. Interdyscyplinarne podstawy współczesnej wiedzy o zmianie klimatu, licencja CC BY SA 4.0 – podręcznik pod redakcją naukową dr Magdaleny Budziszewskiej z Wydziału Psychologii UW, dr Aleksandry Kardaś z Wydziału Fizyki UW oraz Zbigniewa Bohdanowicza z Wydziału Nauk Ekonomicznych UW to praca zbiorowa 16 badaczy, którzy reprezentują wiedzę z zakresu fizyki, chemii, biologii, ekologii, geografii, ekonomii, psychologii, wiedzy o społeczeństwie oraz inżynierii. Książkę przygotowali wspólnie naukowcy z Uniwersytetu Warszawskiego, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Politechniki Warszawskiej, Instytutu Chemii Fizycznej PAN oraz Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie.
Lodowcu, nie lej wody, Co mnie obchodzi zeszłoroczny śnieg?, Jakub Małecki, glacjoblogia.wordpress.com
Methane Tracker 2021 Helping tackle the urgent global challenge of reducing methane leaks, Fuel report — January 2021, The International Energy Agency (IEA)
Nauka o klimacie, naukaoklimacie.pl
Największe mity o zmianach klimatu, licencja CC BY NC ND 3.0
Prawda nadal niewygodna, Al Gore
Review article: Earth’s ice imbalance, Thomas Slater, Thomas Slater, Isobel R. Lawrence, Inès N. Otosaka, Andrew Shepherd, Noel Gourmelen, Livia Jakob, Paul Tepes, Lin Gilbert, and Peter Nienow, the-cryosphere.net
#ShowYourStripes, showyourstripes.info
Zmiana klimatu, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), ekobójstwo (ekocyd), ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przyłów, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie