Zagrożenia ekologiczne

Naukowcy, ekolodzy i zwykli ludzie od lat próbują zwrócić uwagę, że znajdujemy się na kursie kolizyjnym ze światem natury, że człowiek pcha Ziemię ku zagładzie, a zaniechanie działań na rzecz ochrony środowiska i ekosystemów grozi destabilizacją życia na Ziemi. Ostrzegają, że nasz błękitna planeta ma ograniczone możliwości podtrzymywania życia i że są one przez ludzkość doprowadzone na skraj przepaści.

Formalnie wciąż żyjemy w okresie czwartorzędu i epoce holocenu. Rozpoczęła się ona 11,7 tys. lat temu, gdy lodowce zaczęły się cofać, a świat zaczął się ogrzewać. Jednak działania człowieka w dużym stopniu przyczyniły się do zmian geologicznych na Ziemi i według naukowców powinno zostać to zaznaczone w tabeli stratygraficznej. To schemat, który obrazuje przebieg historii Ziemi na podstawie następstwa różnych procesów. Międzynarodowa grupa utworzona do zbadania tej kwestii uznała, że epoka człowieka jest prawdziwa w sensie geologicznym. W skali globalnej połączone efekty działań ludzi są już często większe niż siły samej natury. Obecnie aktywność ludzi jest tak intensywna, a skutki rozległe, że mówiąc o kształcie naszej planety, nie sposób pominąć wpływu Homo sapiens na otaczającą go przyrodę. Żeby nazwać epokę geologiczną związaną z naszą dominacją, powstał specjalny termin antropocen. Pochodzi on od greckiego słowa ánthropos, czyli człowiek.

Wkrótce będzie za późno, aby zmienić kurs i zejść z naszej trajektorii, czasu jest niewiele. Powinniśmy zrozumieć, zarówno na poziomie życia codziennego, jak i na poziomie instytucji państwowych, że Ziemia ze wszystkim, co na niej żyje, to nasz jedyny dom.

dodatkowe informacje:
Antropocen

Błękitna planeta Ziemia

Ziemia, skalna kula którą zamieszkujemy, jest zlepkiem kosmicznego pyłu krążącego wokół Słońca, samotnym małym ziarenkiem pośrodku wielkiej, otaczającej kosmicznej przestrzeni. Nasz glob pod swoją cienką skorupą rozgrzany jest do białości, a na ciekłym podłożu przesuwają się kontynenty i poszerzają dna oceanów. Pomiędzy powierzchnią Ziemi a kosmiczną próżnią mieści się cudowny, wrażliwy świat nazwany biosferą.

Bez liczącej 4,5 miliarda lat Matki Ziemi nie moglibyśmy istnieć. Urodziliśmy się na jej powierzchni i tu spędzamy całe swoje życie. Jest tak wielka, że wydaje nam się całym światem. Ziemia jest jedynym znanym miejscem we Wszechświecie, w którym występuje życie. Obecnie nie ma innego miejsca, nie ma planety B, gdzie nasz gatunek mógłby wyemigrować. Pośród całego ogromu wszechświata, Ziemia pozostaje jedynym naszym domem.

Kilka milionów lat temu afrykańska małpa człekokształtna wykształciła dwunożność i zdolność chodzenia w pozycji wyprostowanej. Ostatecznie na skutek ewolucji powstał człowiek współczesny (rozumny) Homo sapiens. Wytworzenie własnej kultury, rozwój rolnictwa i postęp technologiczny pozwoliły człowiekowi w krótkim czasie wpływać na Ziemię w większym stopniu niż inne gatunki, co zapewniło mu status dominującego gatunku. Obecnie ponad 8 mld ludzi zamieszkujących Ziemię jest zależna od jej biosfery i minerałów. Zasoby naturalne skorupy ziemskiej i umiejętność ich przetworzenia zapewniają przetrwanie globalnej populacji ludzkiej.

Im dłużej badamy przestrzeń kosmiczną i nasz system słoneczny, tym wyraźniej stwierdzamy niezwykłość naszego świata.

Obecnie nasza błękitna, żywa planeta, Ziemia, znajduje się w krytycznym momencie ewolucji. Jeden z jej gatunków, my czyli homo sapiens, zagraża zakłóceniem i wyczerpaniem systemów podtrzymujących jej życie. Doprowadziliśmy do kryzysu klimatycznego, powodujemy szóste masowe wymieranie wielu gatunków roślin i zwierząt poprzez wylesianie, degradacje ekosystemów i niszczenie siedlisk. W skali globalnej efekty naszych działań są już często większe niż siły samej natury i powodują tak daleko idące zmiany, że według niektórych żyjemy już w antopocenie, nowej epoce geologicznej zwanej epoką człowieka.

Wywoływany naszą działalnością wzrost emisji gazów cieplarnianych stał się główną przyczyną zmian klimatu i globalnego ocieplenia. Rosnące temperatury powodują m.in. ocieplenie, odtlenienie i zakwaszenie oceanu, zaburzenie cyrkulacji termohalinowej, wzrost poziomu mórz, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego nasilanie się ekstremalnych zjawisk pogodowych, zmiany w ilości i strukturze opadów atmosferycznych.

Zanieczyszczamy środowisko popiołem z paliw kopalnych, śmieciami i odpadami z tworzyw sztucznych. Emitujemy do atmosfery wielokrotnie więcej ołowiu, kadmu, miedzi, arsenu, siarki i azotu, niż czyni to natura w naturalnych cyklach obiegu tych pierwiastków. Wraz z ściekami i nawozami sztucznymi spływającym z pól uprawnych zaburzyliśmy obieg azotu i fosforu w przyrodzie. Przyczyniamy się też do rozprzestrzeniania po całym świecie obcych inwazyjnych gatunków roślin i zwierząt

W sztucznych zbiornikach zgromadziliśmy już sześć razy więcej wody, niż spływa ich w rzekach. Szacuje, że całkowita ilość ziemi przemieszczanej rocznie tylko w rolnictwie dziesięciokrotnie przewyższa osady wypłukiwane i niesione z prądem przez wszystkie rzeki świata

Wiele nowo pojawiających się chorób takich jak Ebola, AIDS, SARS, ptasia grypa, świńska grypa, koronawirus (SARS-CoV-2), nie są przypadkowymi katastroficznymi zdarzeniami, ale konsekwencją naszej brutalnej ingerencji w naturalne ekosystemy.

Jeżeli szybko nie podejmiemy zdecydowanych działań na rzecz ochrony środowiska, bioróżnorodności, oraz zmian klimatycznych, doprowadzimy do destabilizacji życia na naszej planecie.

Powoli zbliżamy się do globalnej katastrofy ekologicznej, ale wciąż mamy szansę zmienić dotychczasowy kurs. Powinniśmy wziąć odpowiedzialność w swoje ręce i zacząć działać, odwracając fatalny trend, przynajmniej tam, gdzie się da. Każda, nawet najmniejsza zmiana w naszym codziennym życiu ma znaczenie dla życia na naszej błękitnej planecie. Każdy z nas ma swój mały, ale realny wpływ na kształt Ziemi, może małymi krokami zmieniać rzeczywistość i polepszać stan planety.

Pierwsze i drugie ostrzeżenie dla ludzkości

Pierwsze ostrzeżenie dla ludzkości „World Scientists’ Warning to Humanity” pojawiło się w 1992 roku. Podpisało się pod nim 1700 naukowców z całego świata, w tym wielu laureatów Nagrody Nobla. Naukowcy ostrzegają w nim, że człowiek pcha Ziemię ku zagładzie, oraz że znajdujemy się na kursie kolizyjnym ze światem natury.

W 2017 roku w 25 rocznicę pierwszego manifestu naukowcy wydali drugie ostrzeżenie dla ludzkości. Podpisało się pod nim ponad 15,3 tysięcy naukowców ze 184 państw. Opierając się na odpowiednich statystykach, badacze twierdzą, że w ciągu ćwierćwiecza ludzkość nie rozwiązała wielu problemów ekologicznych, a w części z nich zaszła dramatyczna zmiana na gorsze:

• nastąpił wzrost liczby ludności o 35% – o kolejne 2 miliardy w ciągu ostatnich 25 lat
• postępuje wycinanie lasów – blisko 120,4 mln hektarów lasów w przeciągu przekształcono w przeważającej części w grunty rolne
• postępuje niszczenie ostatnich dużych siedlisk dzikich zwierząt – zmniejsza się o liczebności ssaków, ssaków, gadów, płazów, ptaków i ryb
• maleje ilość dostępnej wody pitnej na świecie – od 25 lat ilość dostępnej wody pitnej na świecie per capita zmalała o 26%
• w oceanach powiększają się martwe strefy – liczba stref martwych wód w oceanach wzrosła o 75%. Martwe strefy to obszary o zbyt niskiej zawartości tlenu dla organizmów roślinnych, czy zwierzęcych. Rozciągają się nawet na kilka tysięcy kilometrów kwadratowych. Są rezultatem procesów eutrofizacji, czyli nadmiernej żyzności zbiorników wodnych, spowodowanego wzrostem zawartości środków piorących i innych detergentów z fosforanami oraz intensyfikacją nawożenia i erozją gleby.
• całe kontynenty przekształcane są pod uprawy żywności dla człowieka – z czego najbardziej szkodliwe dla środowiska są hodowle zwierząt na mięso
• z naszej przyczyny rozpoczął się już szósty w dziejach Ziemi epizod wielkiego wymierania gatunków
• nastąpiło pogorszenie sytuacji w kwestii emisji gazów cieplarnianych, która może doprowadzić do załamania się równowagi całych ekosystemów.

Ekobójstowo

Kryzys klimatyczny i ekologiczny jest wynikiem setek lat szkodliwej działalności człowieka. Większość zagrożeń była znana od dziesięcioleci, ale firmy dalej kontynuowały niekorzystne dla środowiska naturalnego praktyki. Jako obywatele możemy i musimy brać odpowiedzialność za to co jemy i kupujemy, ale zwykli obywatele nie podejmują decyzji inwestycyjnych i politycznych. Odpowiedzialność za degradację środowiska powinna przede wszystkim spoczywać na rządach państw, firmach i korporacjach. W kolejce jest uczynienie z tego przestępstwem ekobójstwa.

Ekobójstwo (ekocyd) to termin służący na określeniu ciężkich zbrodni przeciw ekosystemom i środowisku naturalnemu. Ekocyd dosłownie oznacza zabicie własnego domu. Obecnie w większości krajów nikt nie ponosi za to odpowiedzialności.

Wprowadzenie definicji ekobójstwo do prawa międzynarodowego dałoby możliwość ścigania osób odpowiedzialnych za niszczenie środowiska na globalną skalę. Pociągnęłoby również przemiany społeczne i kulturowe, gdyż największymi zbrodniarzami w myśl zasad wyznawanych przez zwolenników penalizacji ekobójstwa są wielkie korporacje, a więc twory prawne zarządzane przez pracowników.

Włączenie ekobójstwa do Statutu Rzymskiego mógłby zostać oparte na istniejącej zbrodni degradacji środowiska podczas konfliktów zbrojnych, odzwierciedlając jednocześnie fakt, że obecne najpoważniejsze szkody dla środowiska mają miejsce w czasie pokoju, co nie podlega obecnie jurysdykcji MTK. Zwiększyłoby też świadomość ekologiczną, ochronę środowiska i wsparło współpracę, oraz skuteczne ramy prawne dla ochrony życia na Ziemi.

dodatkowe informacje:
Ekobójstwo (ekocyd, ecocide)

Granice planetarne

Granice planetarne to pojęcie dotyczące procesów systemu Ziemi (globalny ekosystem) i dziewięciu granic których przekroczenie może wywołać nagłą, nieliniową i nieodwracalną zmianę środowiska w skali kontynentalnej lub globalnej np. punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym. Granice procesu systemu Ziemi określają niejako granice planetarnego pola gry dla ludzkości, jeśli chcemy uniknąć poważnych antropogenicznych zmian środowiskowych w skali globalnej. Mówią jak bardzo możemy eksploatować Ziemię, żeby być bezpiecznymi.

We wrześniu 2023 roku zespół naukowców po raz pierwszy oszacował ilościowo wszystkie dziewięć procesów regulujących stabilność i odporność układu ziemskiego. Są to zmiany klimatu, spadek bioróżnorodności, zaburzenie obiegu azotu i fosforu, wylesianie i przekształcenie dzikich terenów w pola uprawne, zakwaszenie oceanów, zużycie zasobów słodkiej wody, niszczenie warstwy ozonowej, zanieczyszczenia chemiczne, zanieczyszczenie atmosfery aerozolami.

Według badań do 2023 roku zostało już przekroczonych 6 granic planetarnych.

dodatkowe informacje:
Granice planetarne

Zagrożenia ekologiczne

Morza i oceany

Przełowienie i nadmierna eksploatacja zasobów wodnych

Niezrównoważone praktyki takie jak trałowanie denne, połowy przemysłowe i akwakultura, powodują przełowienie, przyłów i ogromne szkody w morskich ekosystemach dzikich zwierząt, zagrażając zdrowiu, odporności i produktywności oceanów. Co roku wydobywamy z wody równowartość 45% biomasy całego gatunku ludzkiego (177,8 Mt).

Według badań aż 57% zasobów ryb morskich wyeksploatowano do bezpiecznej granicy biologicznej. Kolejne 30% poławia się na poziomie uniemożliwiającym naturalne odradzanie się ławic. Tylko 13% zasobów ryb w morzach i oceanach stanowią dojrzałe osobniki, zdolne do reprodukcji. Najgorsza sytuacja panuje na Morzu Śródziemnym i Morzu Czarnym, gdzie problem przełowienia dotyka ponad 62% stad, na południowo-wschodnim Pacyfiku 61,5 %, czy południowo-zachodnim Atlantyku 58,8%.

Jeśli z powody przełowienia zabraknie danego drapieżnika, może się to przyczynić do gwałtownego rozwoju roślin, procesu eutrofizacji, zatrucia akwenu powodującego braki tlenowe i powstawanie martwych stref.

Najbardziej szkodliwym skutkiem przełowienia jest redukowanie różnorodności genetycznej stad ryb, co zmniejsza szanse populacji na dostosowanie się do nowych warunków spowodowanych zanieczyszczeniem wody i globalnym ociepleniem. Do tego, o ile negatywny wpływ rybołówstwa można zmniejszać poprzez tworzenie rezerwatów morskich czy ograniczanie połowów, to zmian klimatycznych nie da się tak szybko zatrzymać ani odwrócić. Przełowienie jest prostym przykładem zjawiska znanego jako tragedia wspólnego pastwiska.

dodatkowe informacje:
Przełowienie

Przyłów

Kolejnym problemem związanym z połowami jest uszczerbek jaki ponoszą inne gatunki morskie, w tym ryby nie poławiane komercyjnie, ptaki, gady i ssaki. Ponoszą one śmierć w wyniku przyłowu, czyli przypadkowego połowu, kolejnej konsekwencji rybołówstwa.

Zwierzęta pozyskiwane w przyłowie są w różnym stopniu wykorzystywane gospodarczo. Część z nich jest zatrzymywana w celu późniejszej sprzedaży, a pozostałe są z różnych powodów odrzucane, zwykle wyrzucane za burtę statków. Znaczna część odrzuconych zwierząt ginie.

Zwierzęta oddychające powietrzem atmosferycznym toną po wciągnięciu je pod wodę, a oddychające skrzelami giną, gdy są zbyt długo przetrzymywane poza wodą. Z tego powodu oprócz ryb w przyłowach morskich giną między innymi: małe wieloryby, delfiny, foki, żółwie, ptaki morskie.

dodatkowe informacje:
Przyłów

Akwakultura

W obliczu wymierania dziko żyjących ryb człowiek wpadł na pomysł ich hodowli czyli tzw. akwakulturę. Obecnie większość gatunków trafiających na nasze stoły pochodzi z dużych farm hodowlanych.

Hodowla ryb ma jednak coraz mniej wspólnego z ekologią i zrównoważonym rozwojem. Konwencjonalne akwakultury nie różnią się od chowu wielkoprzemysłowego znanego chociażby z produkcji drobiu. Ryby hoduje się w zagrodach na małej powierzchni, Woda zanieczyszczona odchodami stanowi wylęgarnię chorób i pasożytów, dlatego faszeruje się je antybiotykami.

W wyniku wyrywkowej kontroli w ramach europejskiego systemu wczesnego ostrzegania o niebezpiecznych produktach żywnościowych (RASFF) u 6% ryb pochodzących z akwakultury wykryto całą paletę antybiotyków. Kontrolerzy najczęściej natrafili na zieleń malachitową wykorzystywaną w akwarystyce do leczenia chorób ryb. Istnieje podejrzenie że związek ten ma działanie rakotwórcze i powoduje uszkodzenia kodu genetycznego.

Ryby hodowlane które uciekły z hodowli i przedostały się do oceanu zagrażają również, jako obce gatunki inwazyjne, rodzimym gatunkom.

dodatkowe informacje:
Akwakultura

Wycieki ropy

Termin ten najczęściej odnosi się do wycieków ropy naftowej do wód oceanicznych, mające poważne skutki środowiskowe i katastrofalnie zanieczyszczających środowisko naturalne. Usuwanie skutków wycieku ropy może trwać miesiące a nawet lata. Wyciek taki może nastąpić np. po zatonięciu tankowca lub uszkodzeniu platformy wiertniczej.

Największe katastrofy ekologiczne zawiązane z wyciekami ropy, katastrofami tankowców i wież wiertniczych:

• katastrofa żaglowca Thomas W. Lawson transportującego ropę naftową (1907)
• wypadek tankowca Torrey Canyon u wybrzeży Normandii (1967)
• wyciek ropy z platformy wiertniczej w okolicach miasta Santa Barbara (1969)
• zatonięcie tankowca Amoco Cadiz (1978)
• zderzenie dwóch tankowców Atlantic Empress i Aegean Captain (1979)
• wyciek ropy naftowej z odwiertu Ixtoc 1 (1979)
• katastrofa tankowca MT Independena (1979)
• wyciek ropy z pola naftowego Nowruz (1983)
• zatonięcie tankowca Castillo de Bellver (1983)
• katastrofa tankowca MT Exxon Valdez u wybrzeży Alaski (1989)
• podpalenie szybów ropy naftowej w Zatoce Perskiej (1991)
• zatonięcie tankowca ABT Summer (1991)
• wyciek ropy naftowej z tankowca MT Haven (1991)
• wyciek ropy w Dolinie Fregańskiej w Uzbekistanie (1992)
• zatonięcie tankowca MT Braer (1993)
• pożar platformy wiertniczej Piper Alpha (1998)
• katastrofa tankowca Odyssey (1998)
• wyciek mazutu z tankowca Erika u wybrzeży Bretanii (1999)
• katastrofa tankowca Prestige u wybrzeży Galicji (2002)
• wyciek ropy w zatoce Moreton (2009)
• wybuch platformy wiertniczej Deepwater Horizon i wyciek ropy naftowej (2010)
• wyciek mazutu z kontenerowca Rena u wybrzeży Nowej Zelandii (2011)
• zatonięcie rosyjskiego statku Oleg Najdienow (2015)
• pęknięcie ropociągu w zachodniej Syberii (2015)
• uszkodzenie tankowca na rosyjskim Sachalinie (2015)
• pożar platformy wiertniczej na Morzu Kaspijskim (2016)
• zatonięcie tankowca Agia Zoni u wybrzeży Aten (2017)
• zatonięcie tankowca Sanchi (2018)
• katastrofalny wyciek ropy do rzeki Magdaleny (2018)
• wyciek ropy z osiadłego na mieliźnie statku w okolicach Wysp Salomona (2019)
• zatonięcie transportowca Grande America w Zatoce Baskijskiej (2019)
• wyciek oleju napędowego z pękniętych zbiorników elektrociepłowni w Norylsku (2020)
• katastrofa tankowca u wybrzeży wyspy Mauritius (2020)
• skażenie wód Oceanu Spokojnego u wybrzeży Kamczatki (2020)
• wycieku ropy naftowej z statku u wybrzeży Izraela (2021)
• pożar statku MS X-Press Pearl u wybrzeży Sri Lanki (2021)
• wyciek ropy w terminalu pod Noworosyjskiem na Morzu Czarnym (2021)
• wyciek ropy u wybrzeży Kalifornii (2021)
• wyciek ropy wybrzeży Peru (2022)
• wyciek ropy do wód Zatoki Tajlandzkiej (2022)
• eksplozja statku do produkcji, przetwarzania i magazynowania ropy naftowej u wybrzeży Nigerii (2022)

dodatkowe informacje:
Największe katastrofy ekologiczne na świecie

Zanieczyszczenia chemiczne i plastikowe

Skala zanieczyszczenia środowiska naturalnego plastikiem jest ogromna. Nieumiejętne gospodarowanie tworzywami sztucznymi powoduje, że przedostają się one do środowiska, w tym do gleby, rzek, mórz i oceanów. Z danych Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN) wynika, że każdego roku do oceanów trafia nawet 14 mln ton odpadów, a tworzywa sztuczne stanowią 80% wszystkich odpadów zalegających oceaniczne wody. Sytuacja robi się tym poważniejsza, jeśli zdamy sobie sprawę z tego jak długo rozkłada się plastik – torebka foliowa przez prawie 450 lat, natomiast butelka PET aż tysiąc lat.

Według statystyk ONZ do 2050 roku w oceanach będzie się znajdować tyle samo plastiku co ryb. Potwierdza to niedawna ocena Programu Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP), według którego do 2030 roku obecne zanieczyszczenie plastikiem wód morskich i oceanicznych może się podwoić.

Osady morskie i lądowe na całym świecie pełne są mikroplastiku, czyli plastikowych drobinek, które mogą przetrwać w nich nawet miliony lat. Na północ od Hawajów na powierzchni Pacyfiku unosi się mnóstwo śmieci. Porwane przez prądy morskie, robią pętlę pomiędzy Ameryką i Azją, zbierając się na środku północnego Pacyfiku. Wielka Pacyficzna Plama Śmieci utworzona przez plastikowe odpady, o łącznej masie 100 mln ton, zajmuje już 15 mln km kwadratowych. Śmieci i odpady wchodzące w jej skład mocno zanieczyszczają środowisko. Trafiają do łańcucha pokarmowego zwierząt morskich i przyczyniają się do śmierci co najmniej miliona ptaków i 100 tys. ssaków rocznie. Gdy taka masa śmieci zbliża się do jakieś wyspy, jej brzegi zostają pokryte plastikowymi odpadami.

Mikroplastik, czyli cząsteczki tworzyw sztucznych o wielkości od 0,1 do 5 mikrometrów, może zawierać w swoim składzie chlorek winylu, dioksyny (w PVC), benzen (w polistyrenie) i inne plastyfikatory, bisfenol-A (w poliwęglanach). Są to chemikalia dodawane podczas produkcji do tworzyw sztucznych, w celu nadania im pożądanych właściwości. Część nich to trwałe zanieczyszczenia organiczne (POP) uważane za niezwykle szkodliwe toksyny. Pełne tych niebezpiecznych substancji plastikowe drobiny, przedostają się do tkanek ryb i innych organizmów morskich, następnie ptaków i innych zwierząt, a w końcu do naszych organizmów.

Naukowcy podejrzewają, że plastik może być zdolny do nasilania zmiany klimatu poprzez zaburzanie tzw. biologicznej pompy węglowej, która odpowiada za obieg węgla w oceanach. Razem z przełowieniem ryb i niszczeniem morskich habitatów spowodowanym zmianami klimatu, plastik może także nasilać spadek oceanicznej bioróżnorodności.

Naukowcy twierdzą również, że nadmiar tworzyw sztucznych w przyrodzie doprowadził do powstania nowego cyklu plastycznego, podobnego do naturalnych procesów, takich jak obieg węgla czy wody. Podczas cyklu to właśnie plastik przemieszcza się przez atmosferę, lądy i oceany. Cząsteczki plastiku mogą zostać przetransportowane do lodowca, tam zamarznąć, a następnie stopić się i spłynąć rzeką do jeziora, gdzie mogą pojawić się silne wiatry i przenieść je z powrotem do atmosfery. Mikrodrobiny plastiku mogą pozostawać w atmosferze nawet przez kilka dni, czyli na tyle długo, aby mogły zostać rozrzucone po kontynentach. Cząsteczki mogą ostatecznie zostać skonsumowane przez człowieka, a następnie usunięte do strumienia ścieków, a stamtąd można je stosować na polu uprawnym.

Z czasem rośnie więc złożoność zanieczyszczeń środowiska naturalnego plastikiem. Skutki tego badacze określają jako bardzo trudne, albo nawet niemożliwe do przewidzenia. Pewne jest jedno, że koszt dalszego ignorowania plastikowych odpadków może być w przyszłości kolosalny.

dodatkowe informacje:
Tworzywa sztuczne (plastik)
Mikroplastik
Wielka Pacyficzna Plam Śmieci

Górnictwo głębinowe

Ten młody przemysł wydobywczy już prowokuje wezwania do moratorium ze względu na skutki zakłóceń fizycznych i zanieczyszczeń na morzach i ocenach.

Ląd

Przemysł wydobywczy

Przemysł wydobywczy to dział przemysłu zajmujący się wydobywaniem surowców mineralnych i ich wstępnym przygotowaniem do zastosowania przez różne działy przemysłu przetwórczego lub do bezpośredniego ich wykorzystania.

Od wydobywania złota, poprzez ropę naftową, gaz ziemny i węgiel, aż do usuwania wierzchołków gór, wszelkiego rodzaju górnictwo notuje poważne skażenie wody i gleby.

Każda działalność wydobywcza wywiera niekorzystny wpływ na środowisko naturalne. Najważniejsze skutki to:

• zajmowanie obszaru – najczęściej użytków rolnych pod budowę kopalni i dróg dojazdowych
• zmiany rzeźby terenu – najsilniej widoczne w przypadku kopalni odkrywkowych. Z powierzchni odkrywki zdzierana jest roślinność i pokrywa glebowa, a w miarę wydobycia kopaliny powstaje rozległe i głębokie zagłębienie terenowe. Na obszarach rozwoju górnictwa pojawiają się deformacje terenu, zapadliska, osuwiska. Zniszczeniu może ulec okoliczna zabudowa, oraz infrastruktura techniczna.
• hałas i zanieczyszczenie powietrza – jako efekt wydobycia i kruszenia materiału skalnego. Zanieczyszczenie powietrza wiąże się też z maszynami górniczymi i pojazdami wywożącymi urobek. Hałdy kopalniane mogą być źródłem zanieczyszczeń pyłowych
• zmiana stosunków wodnych – odwodnienie odkrywek, chodników i szybów kopalni powoduje powstanie lejów depresyjnych, czyli obszarów z obniżonym zwierciadłem wód podziemnych. Powstanie leja depresyjnego może spowodować wysychanie lub zmniejszenie wydajności studni, zanik wilgociolubnych zbiorowisk roślinnych, przesuszenie gleby i spadek plonów.
• zanieczyszczenie wód – wody kopalniane i hałd górniczych mogą zanieczyszczać wody powierzchniowe. Wody z kopalni węgla kamiennego i brunatnego mają obniżone pH (są kwaśniejsze od wód powierzchniowych), podwyższoną zawartość związków żelaza i siarczanów. Są też często znacznie zasolone. Niektóre metody pozyskiwania metali mogą silnie zanieczyszczać wody powierzchniowe (np. metoda amalgatowa stosowana jeszcze w Amazonii w pozyskiwaniu złota ze złóż aluwialnych/rzecznych powoduje zniszczenie życia w rzekach przez związki rtęci). Toksyczne skutki wydobycia ropy i gazu metodą szczelinowania kumulują się w środowisku i są obszernie udokumentowane.
• wycieki ropy – wydobycie i transport ropy naftowej może powodować niszczenie ekosystemu zarówno lądowego, jak i morskiego np. delta Nigru ucierpiała z powodu ciągłych wycieków ropy na przestrzeni wielu dziesięcioleci wydobycia i jest jednym z najbardziej zanieczyszczonych regionów na Ziemi.

Wylesianie

Największym połączonym zagrożeniem dla różnorodności biologicznej i klimatu na planecie jest wylesianie, zwłaszcza tropikalnych lasów deszczowych, które stanowią schronienie dla najbogatszych ekosystemów i aktywnie łagodzą globalne zmiany klimatu.

Wylesianie, deforestacja, wycięcie, too proces zmniejszania udziału terenów leśnych w ogólnej powierzchni danego obszaru, zazwyczaj wskutek antropopresji (np. nadmierne wykorzystanie gospodarcze lasów, zanieczyszczenie środowiska). Może prowadzić do powodzi, susz, osunięć ziemi i lawin błotnych.

Drzewa są naturalnymi magazynami węgla, wpływającymi na utrzymanie cyklu węglowego w równowadze. Poprzez wylesianie w bardzo krótkim czasie usuwana jest biomasa roślinna, która traci możliwość magazynowania węgla. Gdy na terenie, z którego został usunięty las sadzi się nowe uprawy, pobierają one stopniowo dwutlenek węgla z atmosfery. Jednak w porównaniu z lasem pierwotnym jest to ekosystem ubogi, więc pochłanianie przez niego CO2 z atmosfery nawet przez stulecia nie rekompensuje utraty węgla towarzyszącej usunięciu naturalnego ekosystemu.

Główną przyczyną masowej wycinki drzew jest m.in.:

• przemysłowa hodowla zwierząt – hodowla bydła do produkcji wołowiny, wraz z uprawą soi na paszę dla zwierząt jest najczęstszą przyczyną wylesiania Amazonii
• przemysł wydobywczy – wydobywanie miedzi, rud żelaza i złota tak samo jak wiercenia ropy naftowej, wszystkie te czynniki przyczyniają się do wylesiania, a także powodują dodatkowe szkody w wyniku skażenia gruntów i systemów rzecznych
• produkcja oleju palmowego i drewna – to główne przyczyny wylesiania w Indonezji i Malezji

dodatkowe informacje:
Wylesianie

Przemysł tekstylny

Przemysł tekstylny powoduje ogromne zanieczyszczenia poprzez ścieki, np. powstałe w wyniku barwienia i garbowania.

Zanieczyszczenia rolnicze

W początkowym etapie wpływ rolnictwa na środowisko naturalne był niewielki. Sprowadzał się do wypalania i wycinania lasów w celu uzyskiwania nowych terenów pod uprawy. Z biegiem czasu zasięg i antropopresja zwiększała się. Obecnie rolnictwo wpływa głównie negatywnie na środowisko.

Wysoki poziom chemizacji rolnictwa sprzyja masowemu wymieraniu owadów zapylających, degradacji gleby i powoduje wzrost zanieczyszczenia powietrza i wody, co w konsekwencji prowadzi do eutrofizacji zbiorników wodnych. Za eutrofizację odpowiedzialny jest przede wszystkim fosfor i azot, które wraz z ściekami i nawozami spływają z pól i rzekami dostaje się do jezior, mórz i oceanów.

Rozwój gospodarstw rolnych o dużej powierzchni, uprawy monokulturowe, źle prowadzona melioracji i deforestacja, prowadzą do wyjałowienia gleb, zaburzenia funkcjonowania naturalnych ekosystemów i zmniejszenia bioróżnorodności. W konsekwencji istnieje większe ryzyko powodzi. Uprawy monokulturowe wpływają niekorzystnie na glebę, powodując jej degradację i wpływając na rozwój chorób.

Należy również zwrócić uwagę na uprawy genetycznie modyfikowane. Mogą one zakłócać funkcjonowanie naturalnych ekosystemów. Z drugiej strony wprowadza się je w celu uniknięcia wysokiego poziomu chemizacji na obszarach o niekorzystnych warunkach gospodarowania.

Gleby, systemy rzeczne i populacje owadów są poważnie dotknięte przemysłowymi chemikaliami rolniczymi i praktykami monokulturowymi.

dodatkowe informacej:
Monokultury
Owady zapylajace

Atmosfera – powietrze

Katastrofy chemiczne i broń
Wiele przykładów, z których tragedia gazowa w Bhopalu jest uważana za najgorszą. Użycie broni chemicznej Agent Orange było pierwszym kontekstem, w którym odnotowano słowo ekobójstwo. Przemysł naftowy również jest w to zamieszany.

Skażenie radioaktywne
Awarie nuklearne, takie jak Czarnobyl i Fukushima, skażenie powstałe w wyniku testów nuklearnych, jak również faktyczne użycie broni nuklearnej są oczywistymi przykładami.

Emisje przemysłowe
Nasz system klimatyczny – ekosystem parasolowy dla wszystkich pozostałych – może pozostać stabilny jedynie poniżej pewnych granic planetarnych, dlatego przemysł paliw kopalnych, przemysł rolniczy i cementowy są zagrożeniem dla klimatu również na etapie produkcji.

Zalecane środki na poprawę sytuacji Ziemi

Obecnie sytuacja naszej błękitnej planety Ziemi jest zła, ale nie jest jeszcze za późno, aby odwrócić niekorzystne tendencje i umożliwić ekosystemom odzyskanie równowagi. Wśród zalecanych środków na poprawę sytuacji Ziemi naukowcy sugerują:

• stworzenie większej liczby rezerwatów przyrody, lądowych i morskich
• wzmocnienie przepisów antykorupcyjnych
• rygorystyczne ograniczenia w handlu produktami dzikiej fauny i flory
• upowszechnienie planowania rodziny i programów edukacyjnych dla kobiet, żeby ograniczyć wzrost populacji w krajach rozwijających się
• stosowanie diety opartej na roślinach
• powszechnego stosowania energii odnawialnej i innych technologii ekologicznych

Dodatkowe informacje

Globalne zagrożenia ekologiczne

Konsumpcyjny tryb życia, dążenie ludzi do bogactwa i komfortu, prowadzą do nadmiernej eksploatacji dóbr naturalnych, zanieczyszczenia środowiska, zachwiania różnorodności biologicznej czy globalnych zmian klimatu. Naukowcy ostrzegają nas przed katastrofą o skali sięgającej całej planety.

Zaniechanie działań na rzecz ochrony środowiska i ekosystemów grozi destabilizacją życia na Ziemi. Maleje dostępność wody pitnej, postępuje wylesianie, zanika bioróżnorodność, emisja gazów cieplarnianych przybiera groźne rozmiary. Ogromna większość zidentyfikowanych już wcześniej zagrożeń nie ustała, a większość z nich jest coraz gorsza. Wyjątkiem jest sukces międzynarodowych wysiłków podjętych w celu ustabilizowania warstwy ozonu w stratosferze, co w znacznej mierze się udało. Zdaniem naukowców, wkrótce może być za późno, by te niebezpieczne tendencje odwrócić.

Do globalnych zagrożeń ekologicznych możemy zaliczyć: zmiany klimatu, utrata bioróżnorodności, wylesianie (deforestacja), zanieczyszczenie środowiska, ubożenie warstwy ozonowej, zakwaszenie wód, odtlenienie oceanu, ocieplenie oceanu, zmiana cyrkulacji termohalinowej, topnienie lodu morskiego, topnienie lodowców i lądolodów, wzrost poziomu mórz i oceanów, zaburzenie obiegu azotu i fosforu, stepowienie i pustynnienie powierzchni Ziemi, degradacja zasobów wody pitnej, zanieczyszczenie okołoziemskiej przestrzeni kosmicznej

dodatkowe informacje:
Globalne zagrożenia ekologiczne

Klęski i katastrofy ekologiczne

Następstwem każdej działalności gospodarczej człowieka są przekształcenia środowiska naturalnego. Jeżeli znaczne nasilenie wprowadzonych do środowiska niekorzystnych zmian prowadzi do stanu, że utraci ono zdolność regeneracji i samoregulacji, wówczas mamy do czynienia z katastrofą ekologiczną.

dodatkowe informacje:
Klęski i katastrofy ekologiczne

Największe katastrofy ekologiczne na świecie

Od zagłady całych cywilizacji, poprzez zanieczyszczenie środowiska, wypadki wież wiertniczych i tankowców, katastrofy przemysłowe i jądrowe. Historia rozwoju cywilizacji pokazuje, do czego może doprowadzić nasza megalomania i ignorancja w stosunku do otaczającego nas środowiska naturalnego.

dodatkowe informacje:
Największe katastrofy ekologiczne na świecie

źródło: materiały prasowe

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), ekobójstwo (ekocyd), ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przyłów, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie