Denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu)

Negacjonizm klimatyczny to zjawisko będące częścią kontrowersji wokół globalnego ocieplenia.

Wśród denialistów są zarówno osoby, które akceptują używanie terminu denializm, jak i osoby preferujące określenie sceptycyzm globalnego ocieplenia. Oba wymienione terminy odnoszą się do szeregu poglądów, które cechuje odrzucanie w mniejszym bądź większym stopniu ugruntowanej wiedzy naukowej w sprawach zmian klimatycznych.

Denializm klimatyczny może również przybierać charakter niejawny. Pojęcie to odnosi się do sytuacji, gdy akceptowane są fakty naukowe, jednak akceptacja ta nie przekłada się na konkretne działania.

Formy zaprzeczania zmianom klimatu

Istnieje kilka sposobów denializmu klimatycznemu:

• bezpośrednie zaprzeczanie – zaprzeczanie samemu istnieniu zmiany klimatu, oraz temu, że ludzka działalność się do niej przyczynia. Istnieje duży odsetek osób które uważają, że zmiany klimatu są spowodowane w równym stopniu przez działalność człowieka i zmiany naturalne.
• zmniejszanie ryzyka – pomniejszanie powiązanego ze zmianą klimatu ryzyka. Przeprowadzone badania pokazują, że ludzie nie doceniają ryzyka związanego z globalnymi zagrożeniami w kontekście ich codziennego życia. Wierzą że choć zmiana klimatu jest poważnym zagrożeniem dla świata, nie jest groźna dla kraju i tym bardziej bez wpływu na życie swoje czy własnej rodziny.
• poglądy na klimat powiązane z poglądami politycznymi – zaprzeczanie zmianie klimatu może również wynikać z poglądów politycznych. Utarty jest stereotyp, że działania ochrony klimatu i środowiska związane są z poglądami lewicowymi. Publiczne wypowiedzi polityków negujące zmiany klimatu częściej pojawiają się wśród przedstawicieli prawicy. Związek poglądów politycznych z opinią na temat zmiany klimatu jest również obecny wśród elektoratów partyjnych.

Argumenty negacjonistów klimatycznych

Brak ocieplenia

Pod koniec lat osiemdziesiątych, gdy ocieplenie klimatu nie było jeszcze tak wyraźne jak obecnie, serie danych były krótsze albo nie istniały, a metody ich analizy były znacznie bardziej niedoskonałe, niektórzy mieli wątpliwości, czy udaje się zaobserwować przewidywane globalne ocieplenie.

Jednym ze źródeł wątpliwości był efekt miejskiej wyspy ciepła (MWC), który miał zniekształcać pomiary. Analizy danych ze stacji amerykańskich, australijskich, rosyjskich i chińskich wykazały, że choć lokalnie wpływ MWC na trendy temperatur może być dominujący, w skali całej planety jest marginalny – tym bardziej, że lądy stanowią zaledwie 31% jej powierzchni. Wnioski te były potwierdzane przez kolejne dekady badań: analizy oparte o pomiary na terenach niezurbanizowanych, dane proxy, czy obserwacje efektów związanych ze wzrostem temperatury: cofanie się lodowców, przesuwanie okresów wegetacyjnych roślin czy zasięgów występowania różnych gatunków zwierząt.

Proxy klimatyczne
to dane, na podstawie których można pośrednio wnioskować o innych wielkościach klimatycznych. Przykładami proxy klimatycznego są oszacowania średniej temperatury na podstawie szerokości słoi drzew, stężenia dwutlenku węgla w pęcherzach powietrza zawartych w rdzeniach lodowych albo stosunku izotopów tlenu 18O/16O w tych rdzeniach.

dodatkowe informacje:
Proxy (klimat)

Denialiści stosowali także podważanie instrumentalnych pomiarów temperatury, na przykład oceniali jako zbyt niską jakość pomiarów wykonywanych przez amerykańskie stacje meteorologiczne, które miały rzekomo zniekształcać dane poprzez ich ulokowanie w pobliżu klimatyzatorów, asfaltu czy na dachach betonowych budynków. Kiedy jednak dokonano ilościowej analizy danych temperaturowych w oparciu o klasyfikację pomiarów dokonaną przez samych negacjonistów, okazało się, że uzyskano wynik bardzo podobny do danych oficjalnych, w które denialiści nie wierzyli.

Naturalne przyczyny wzrostu koncentracji CO₂ w atmosferze

Prof. Zbigniew Jaworowski, profesor nauk medycznych, przekonywał, że koncentracja CO₂ miałaby wzrastać z powodu ocieplających się oceanów, oraz że jego poziom miał bardziej zmieniać się w ubiegłych tysiącleciach niż obecnie. W pracy opublikowanej w 1992 roku stwierdził, że spękanie lodu pod ciśnieniem, okludowanie powietrza wewnątrz struktury molekularnej lodu, oraz sposób wydobywania rdzeni lodowych powodują, że ocena stężenia dwutlenku węgla z rdzeni lodowych nie jest prawidłowa. W marcu 2008 roku był jednym z autorów opracowania Przyroda, a nie wpływ ludzi, decyduje o klimacie. Podsumowanie raportu Pozarządowego Panelu do Spraw Klimatu. Swoich opinii na temat antropogenicznego globalnego ocieplenia nie publikował w recenzowanych czasopismach naukowych, a głównie w prasie popularnej.

Specjaliści w dziedzinie klimatu wielokrotnie polemizowali z lekarzem, obalając jego zarzuty. Okazywało się, że założenia teoretyczne potwierdzane były danymi empirycznymi, że wyniki są replikowalne, że próbki powietrza pozyskiwane z różnych lokalizacji na Antarktydzie, różnymi metodami, niemal idealnie zgadzają się ze sobą składem.

Nadzieją negacjonistów miał być także amerykański fizyk atmosfery Murry Salby, który rzekomo miał wykazać, iż za obserwowany w ostatnich dekadach wzrost koncentracji dwutlenku węgla odpowiadają przede wszystkim naturalne procesy. Swojej teorii Salby nie zdołał opublikować w recenzowanym czasopiśmie naukowym. Naukowcowi udowodniono malwersacje finansowe i konflikt interesów, został zwolniony z uczelni za uchylanie się od nauczania.

Zbigniew Jaworowski (ur. 17 października 1927, zm. 12 listopada 2011)
polski lekarz, radiolog, pracował w Centralnym Laboratorium Ochrony Radiologicznej w Warszawie, profesor nauk medycznych, taternik.

dodatkowe informacje:
Zbigniew Jaworowski

Murry Lewis Salby
amerykański naukowiec zajmujący się atmosferą. Od połowy lat 80. Salby prowadził badania na Uniwersytecie Colorado w Boulder. W 2005 roku National Science Foundation wszczęła dochodzenie w sprawie ustaleń dotyczących finansowania badań Salby’ego i odkryła, że ​​wykazał się on „wzorem oszustwa i brakiem uczciwości” w obchodzeniu się z pieniędzmi z dotacji federalnych. Zrezygnował z pracy w Kolorado w 2008 roku i został profesorem ryzyka klimatycznego na Uniwersytecie Macquarie . W 2013 roku uczelnia zwolniła go z pracy z powodu odmowy prowadzenia zajęć dydaktycznych i niewłaściwego wykorzystania zasobów uczelni. Zmarł w 2022 roku.

dodatkowe informacje:
Murry Salby

Wzrost aktywności słonecznej a globalne ocieplenie

W filmie z 2007 roku Globalne ocieplenie – wielkie oszustwo przedstawiona została teza o niebywale silnej korelacji pomiędzy tym, co działo się na Słońcu, a temperaturami na Ziemi, oparta o artykuł z 1991 roku autorstwa Friis-Christensena i Lassen. Tymczasem nowsze dane, oparte o bezpośrednie pomiary irradiancji słoneczne, czy proxy indeksów aktywności słonecznej (łącznie z tymi użytymi przez Friis-Christensena i Lassen) wykazują, że teza ta jest błędna – w skali stuleci wahania jasności Słońca zmieniały się w znacznie mniejszym stopniu niż podejrzewano to wcześniej, oraz że w ostatnich dekadach, pomimo spadku aktywności słonecznej, globalna temperatura rosła.

Globalne ocieplenie – wielkie oszustwo (The Great Global Warming Swindle)
to brytyjski film dokumentalny w reżyserii Martina Durkina. Film przedstawia argumenty przeciwko konsensusowi naukowemu na temat antropogenicznego wpływu na klimat Ziemi, zwłaszcza wzrostu stężenia dwutlenku węgla w atmosferze. Film opiera się na przesłance, że obecny stan wiedzy na temat zmian klimatu jest problematyczny i że naukowcy, oraz media mają zbyt wiele do stracenia, aby w sposób uczciwy dyskutować i badać zmiany klimatu. Film zaprzecza, że zmiany klimatu wywołane są działalnością ludzi i twierdzi, że zgodność naukowców związana jest z finansowym wsparciem badań, uważanych za niezwykle ważne. Krytykowane są też zachodnie ruchy ekologiczne, które zdaniem autorów propagują energię słoneczną lub wiatrową zamiast paliw kopalnych (węgiel czy ropa naftowa), przyczyniając się do zacofania przemysłowego w Afryce.

dodatkowe informacje:
Globalne ocieplenie – wielkie oszustwo

Ochłodzenie

Choć modele klimatyczne od wielu dziesiątek lat wskazywały na trend ocieplający i całkiem dobrze prognozowały go z dużym wyprzedzeniem, negacjoniści atakowali ich wiarygodność. Twierdzili także, że rzekomo w latach 70. naukowcy jednogłośnie wieszczyli nową epokę lodową (opierając się na tekstach z „Newsweeka” i „Timesa”, pomijając, że większość recenzowanych artykułów naukowych z tamtych czasów prognozowała globalne ocieplenie, a emisja gazów cieplarnianych była rozważana jako jeden z najważniejszych czynników kształtujących klimat Ziemi w czasie życia człowieka. ówczesną świadomość potwierdza też np. raport komitetu doradczego prezydenta USA Lyndona Johnsona z lat 60. Także czołowi klimatolodzy w czasie rekordowych zim skłaniali się ku hipotezie globalnego ocieplenia.

Jeszcze w latach dziesiątych niektórzy naukowcy prognozowali oziębienie oparte na wybranych danych dla Europy Północnej. W 2010 roku w Europie Północnej rok rzeczywiście był zimny, jednak już od 2011 roku odnotowywane są kolejne rekordy ciepła dla większości Europy. Od tego czasu część negacjonistów przestało twierdzić, że czeka nas globalne oziębienie.

Termin przewidywanego ochłodzenia bywa różny, najczęściej dostatecznie odległy w czasie, by można było go powtarzać. Wskazywanym powodem najczęściej ma być mniejsza aktywność słoneczna.

Promieniowanie kosmiczne

Pod koniec lat dziewięćdziesiątych popularna stała się hipoteza duńskiego fizyka Henrika Svensmarka, zgodnie z którą jednym z podstawowych czynników kontrolujących zmiany klimatu miały być wahania zachmurzenia spowodowane zmianami strumienia promieniowania kosmicznego. Sprawą zainteresował się także Europejska Organizacja Badań Jądrowych CERN, co miało być dla denialistów dowodem na powagę hipotezy. Szybko okazało się, że znalezione przez Svensmarka korelacje pomiędzy różnymi indeksami zachmurzenia a strumieniem promieniowania kosmicznego były skutkiem swobodnej interpretacji danych. Kolejne badania przeprowadzane przez innych naukowców nie odnotowały podobnych korelacji. Eksperyment CLOUD (Cosmics Leaving Outdoor Droplets) w CERN-ie wykluczył znaczącą rolę jonów promieniowania kosmicznego w tworzeniu jąder kondensacji uczestniczących w powstawaniu chmur, dowodząc błędu Svensmarka.

Henrik Svensmark (ur. 1958)
fizyk pracujący w Duńskim Narodowym Instytucie Przestrzeni znany z badań wpływu promieniowania kosmicznego na tworzenie się chmur. Jego prace wywołały kontrowersje w temacie globalnego ocieplenia. Kwestionują one naukowy konsensus o wpływie antropogenicznego efektu cieplarnianego na klimat, faworyzując aktywność słoneczną.

dodatkowe informacje:
CLOUD
Henrik Svensmark

Afera Climategate

Afera Climategate wzbudziła szereg podejrzeń i kontrowersji wobec naukowców. Domagano się rozliczenia naukowców i przeprowadzenia dochodzenia w temacie rzekomych nieprawidłowości. Żadna z komisji (parlamentarna brytyjskiej Izby Gmin, trzy uniwersyteckie – amerykańska i dwie brytyjskie, czy organów kontrolnych instytucji finansujących badania naukowe, m.in. amerykańskiej NSF), które badały zarzuty stawiane naukowcom, nie znalazła manipulacji danymi naukowymi ani nierzetelności, o których rozpisywali się prawicowi publicyści.

Climategate (człon gate w nazwie climategate, jest nawiązaniem do afery Watergate)
to upowszechnienie danych i korespondencji z Climatic Research Unit z Uniwersytetu Wschodniej Anglii w listopadzie 2009 roku, oraz związane z nimi śledztwa i reakcje mediów.

Dokumenty, które zostały wykradzione, zawierały tysiące e-maili, 2000 dokumentów oraz wersje komputerowych kodów źródłowych do obrabiania danych związanych z oceną zmian klimatu, głównie rekonstrukcji paleoklimatycznych temperatury powierzchni Ziemi. E-maile zawierały dyskusję dotyczącą danych klimatycznych, prywatne komentarze dotyczące innych naukowców, polityków i sceptyków zmian klimatu, wersje artykułów naukowych, dyskusję innych artykułów naukowych, pytania i odpowiedzi do dziennikarzy zajmujących się zmianami klimatu, fragmenty programów komputerowych, propozycje badań naukowych.

Najbardziej kontrowersyjne były e-maile, w których angielki klimatolog Phil Jones stwierdził, że uciekł się do triku i ukrył spadek (wg doniesień niektórych mediów – temperatury w ostatnich dekadach XX wieku, w rzeczywistości – tempa przyrostu pierścieni drzew na półkuli północnej) oraz te, w których nawoływano do bojkotu czasopism, w których znajdowały się publikacje, w których nie zgadzano się z większością klimatologów.

Phil Jones na zarzuty publiczne mu stawiane odpowiedział po kilku dniach. Tłumaczył, że użył słowa „trik” w znaczeniu pozytywnym – znaczeniu pomysłowego graficznego przedstawienia danych. Nadal twierdził, że publikacja z „Climat Research” nie są rzetelne. Potwierdza to fakt, że po tym incydencie połowa zespołu, w tym naczelny. Jones przeprosił także za niektóre e-maile, tłumacząc, że były one pisane w nadmiernym pośpiechu. Podkreślił też, że nie skasował żadnych danych. Jones czasowo ustąpił także ze swojego stanowiska

To, że świat się ogrzewa jest oparte na kilku źródłach – nie tylko na podstawie temperatury na powierzchni, ale także na podstawie zmian poziomu oceanów, wycofywania się lodowców i zmniejszania pokrywy lodu w Arktyce. Opracowane przez nas przebiegi czasowe temperatury zgadzają się z innymi, kompletnie niezależnymi, grupami naukowców pracujących w NASA i Narodowym Centrum Danych Klimatycznych w USA. Nawet jeżeli pominie się nasze wyniki, to dane tych innych grup dają te same rezultaty. Fakty mówią same za siebie; nikt nie musi nimi manipulować. Na podstawie (angielskiego) aktu Freedom of Information jesteśmy bombardowani listami z żądaniami o udostępnienie danych temperaturowych, które otrzymujemy od innych ośrodków meteorologicznych na świecie z dużej sieci stacji pomiarów pogody. Dane te nie należą do nas i musimy uzyskać zgodę tych serwisów meteorologicznych. Odpowiadamy na te żądania w uzgodnieniu z Komisarzem do Spraw Informacji. Jak poprzednio sygnalizowałem, staramy się uzyskać zgodę z każdego z ośrodków meteorologicznych o możliwość publikacji tych danych. Ja i moi koledzy przyjmujemy do wiadomości, że część e-maili nie jest najlepiej sformułowana. Żałuję, jeżeli spowodowało to zdenerwowanie lub konfuzję. Niektóre z tych e-maili były pisane na żywo, inne używają kolokwializmów typowych dla wymiany korespondencji pomiędzy bliskimi kolegami. Zawsze i teraz byliśmy skrupulatni w opracowaniu danych i staramy się, żeby nasze publikacje były uczciwe i prawdziwe

mówił 24 listopada 2009 Phil Jones, dyrektor Climatic Research Unit

Kevin Trenberth z National Center for Atmospheric Research w USA stwierdził, że analiza e-maili przez sceptyków zmian klimatu oparta jest na selektywnym doborze cytatów i jest próbą sabotażu spotkania klimatycznego w Kopenhadze, które odbyło się w grudniu 2009. Richard Somerville z Instytutu Oceanografii imienia Scripps na Uniwersytecie Kalifornijskim określił incydent jako „obrzucanie błotem”. Klimatolog James Hansen z NASA stwierdził, że kontrowersja „nie ma żadnego efektu na naukę” i że wprawdzie e-maile są niezręcznie napisane, to dowody na antropogeniczne zmiany klimatu są nadal wyjątkowo mocne.

dodatkowe informacje:
Climategate

Philip D. Jones (ur. 1952)
angielski klimatolog pracujący na Uniwersytecie Wschodniej Anglii. Zajmuje się instrumentalnymi pomiarami temperatury i paleoklimatologią. Jego wyniki w istotny sposób wpłynęły na raporty IPCC. Jest profesorem w szkole nauk o środowisku na Uniwersytecie Wschodniej Anglii w Norwich. Ma magisterium i doktorat z Uniwersytetu Newcastle upon Tyne. Zajmuje się zmianami klimatu i paleoklimatologią. Był jednym z autorów raportu IPCC TAR, rozdziału 12 pod tytułem „Detekcja Zmian Klimatycznych i Zrozumienie ich Przyczyn”. Razem z Michaelem Mannem opublikował prace dotyczące zmian temperatury powierzchni Ziemi przez ostatnie 1000 lat. W początkach grudnia 2009 czasowo przestał być szefem Climatic Research Unit do momentu wyjaśnienia Climategate.

Przykłady negacjonizmu

ExxonMobi

Przedsiębiorstwa paliwowe przeznaczają setki milionów dolarów na promowanie poglądów negujących zagrożenie klimatyczne. Socjolog Robert Brulle twierdzi, że każdego roku na konto organizacji negacjonistycznych wpływa około 900 milionów dolarów.

Po przeanalizowaniu 16 tys. publikacji dotyczących zmiany klimatu pochodzących z konserwatywnych think-tanków, sprzeciwiających się regulacji kwestii zanieczyszczeń generowanych przez przemysł paliw kopalnych okazało się, że zespoły te są głównym źródłem dezinformacji w dziedzinie zmiany klimatu, a przygotowane przez nie materiały są propagowane przez media, blogosferę i grupy interesów. Badania wykazały, że 92% anglojęzycznych książek negujących zmianę klimatu i opublikowanych od 1972 do 2005 roku pochodziło właśnie z tych organizacji.

Firma paliwowa Exxon, pomimo dziesięcioletniego obiektywnego wewnętrznego badania globalnego ocieplenia, wskutek potwierdzenia się niepokojących wniosków zagrażających jej interesom, zupełnie zmienił kierunek działań i spędził ponad 20 lat dyskredytując badania własnych naukowców. Przedsiębiorstwo widziało swoją przyszłość biznesową w produkcji paliw syntetycznych, które byłyby zagrożone w przypadku ograniczania emisji[.

Mimo że zatrudnieni w Exxonie naukowcy już w 1982 roku potwierdzili we własnych wewnętrznych modelach klimatycznych konsensus globalnego ocieplenia, w 1989 roku kierownictwo korporacji postanowiło zacząć podkreślać niepewności w modelach klimatycznych. Przedsiębiorstwo wykorzystując swoją reputację organizacji prowadzącej rzetelne badania klimatu zaczęło stwierdzać, że modele te są bezużyteczne. W publicznych wypowiedziach przedstawiciele Exxona wyśmiewali tego typu prace badawcze, choć ich autorami byli zatrudnieni w przedsiębiorstwie naukowcy.

Niezależnie od tego krytykowane przez prezesa modele klimatyczne wciąż były używane przez koncern do oceny opłacalności wydobywania ropy, oraz gazu w Antarktyce i zagrożeń dla budowanej tam infrastruktury.

Skuteczność oddziaływania miała zwiększyć organizacja Global Climate Coalition, założona przez Exxon. Celem tej grupy lobbystycznej było blokowanie polityk ochrony klimatu i ograniczania emisji CO2. Aby to osiągnąć, od 1989 do 2002 roku prowadziła kampanię propagandową i reklamową zasiewającą wątpliwości w kwestii uczciwości IPCC i wiarygodności dowodów naukowych.

W 1998 roku Exxon założył organizację Global Climate Science Team. Wykupywano reklamy w największych czasopismach, np. w „Wall Street Journal” ogłoszenie stwierdzało, że obserwowane globalne ocieplenie to część naturalnego cyklu. Inna reklama, opublikowana w „The New York Times”, rzucała oszczerstwa na naukowców, którzy „wierzą, że mogą przewidzieć zmiany w klimacie na dekady w przód”.

Po wyborze George’a W. Busha na prezydenta Exxon podjął liczne środki lobbingowe na działania Białego Domu, IPCC i zatrudniane tam osoby; postulowali także wycofanie się z Protokołu z Kioto. Współpraca między Exxonem, powiązanymi z nim organizacjami i administracją Busha, mająca na celu podkreślanie niepewności w klimatologii i powstrzymywanie działań, wyszła na jaw w 2005 roku.

Exxon pod presją swoich udziałowców ogłosił w 2007 roku, że zaprzestanie finansowania organizacji negacjonistycznych. Dokumenty podatkowe ujawniły, że tak się wcale nie stało – beneficjentami okazali się także politycy: w latach 2007–2015 przedsiębiorstwo przekazało 1,87 miliona dolarów wybranym Republikanom w Kongresie USA, otwarcie zaprzeczającym zmianie klimatu i 454 000 dolarów American Legislative Exchange Council.

Politycy, publicyści, aktorzy, influencerzy

Pomimo pełnej zgodności liczących się w świecie instytucji i zespołów naukowych zajmujących się badaniami klimatu, dowodów naukowych potwierdzających, że to człowiek jest dominującym czynnikiem odpowiedzialnym za obecne zmiany klimatu, wielu Polaków wciąż żyje w klimatycznym Matrixie. Decydenci, politycy, celebryci i artyści, dziennikarze i publicyści nie tylko odrzucają stanowisko nauki, lecz wręcz dumnie obnoszą się ze swoją niewiedzą w mediach.

Ich kontrowersyjne twierdzenia są omawiane w portalu NaukaoKlimacie.pl, a od 2014 roku redakcja portalu regularnie organizuje plebiscyt na Klimatyczną Bzdurę Roku. I chociaż mogłoby się wydawać, że z roku na rok świadomość klimatyczna rośnie, okazuje się, że w kolejnych edycjach, organizatorzy plebiscytu nie mogą narzekać na brak wyboru. Wszystkie klimatyczne bzdury roku znajdują się w zestawieniu (Nie) tęgie głowy, czyli nie najtęższe umysły, z wyjaśnieniami dlaczego mijają się z prawdą, czy też uważane są za mit.

dodatkowe informacje:
(Nie) tęgie głowy, czyli nie najtęższe umysły – przegląd najciekawszych, najzabawniejszych i najbardziej kontrowersyjnych wypowiedzi tłumaczących zmiany związane z globalnym ociepleniem, zmianami klimatu, oraz zagrożeniami dla naszej błękitnej planety.

Fakty i mity klimatyczne – pytania i odpowiedzi

Zmiany klimatu to fakt, a nie opinia. Jednak, mimo wielu badań, opracowań naukowych, oraz coraz częstszego występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, takich jak: rekordowe upały, susze, powodzie, trąby powietrzne, wciąż rozpowszechnione są nierzetelne informacje dotyczące tego zjawiska. Przyjrzyj się zatem konkretnym faktom i najważniejszym mitom, aby zrozumieć najpopularniejsze i nieprawdziwe koncepcje związane z globalnym ociepleniem.

dodatkowe informacje:
Fakty i mity klimatyczne

źródło: materiały prasowe
Climategate, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Globalne ocieplenie – wielkie oszustwo, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Henrik Svensmark, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Murry Salby, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Największe mity o zmianach klimatu, licencja CC BY NC ND 3.0
Philip Jones, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Zbigniew Jaworowski, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Proxy (klimat), autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Zaprzeczanie globalnemu ociepleniu, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), depresja klimatyczna (ekolęk, lęk klimatyczny), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zielona transformacja energetyczna, zielony rozwój, zrównoważony rozwój

efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu

międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, funduszu Loss and Damage, Green Climate Fund, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)

zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, ocieplenie oceanu, odtlenienie oceanu, osuwiska i tsunami, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego), sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz i oceanów, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji termohalinowej (zaburzenie cyrkulacji oceanicznej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
azbest, beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie