Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC)

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu to naukowe i międzyrządowe ciało doradcze utworzone w 1988 na wniosek członków ONZ, przez dwie organizacje Narodów Zjednoczonych – Światową Organizację Meteorologiczną (WMO) oraz Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (UNEP). Siedzibą organizacji jest Genewa.

Raporty IPCC są wykorzystywane przy formowaniu narodowych i międzynarodowych programów klimatycznych, oraz polityki finansowania badań zmian klimatycznych.

Podstawowe informacje

Pierwszym przewodniczącym IPCC został szwedzki klimatolog Bert Bolin. W 1997 roku zastąpił go brytyjski chemik atmosfery Robert Watson, którego następcą został w 2002 roku inżynier przemysłowy i ekonomista Rajendra Kumar Pachauri. Obecnym przewodniczącym IPCC jest Hoesung Lee z Korei Południowe, profesor ekonomii specjalizujący się w tematyce zmiany klimatu, energetyki i zrównoważonego rozwoju.

IPCC i Al Gore w 2007 otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla. Nagroda została przyznana za ich wysiłki na rzecz budowy i upowszechniania wiedzy na temat zmian klimatu wywołanych przez człowieka, oraz do stworzenia podstaw dla opracowania planów działań, które są niezbędne, aby przeciwdziałać takim zmianom.

dodatkowe informacje:
Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian Klimatu – oficjalna strona IPCC

Raporty podsumowujące IPCC (Assessment Reports)

Głównymi dokumentami publikowanymi przez IPCC są raporty na temat zmiany klimatu, jej konsekwencji, możliwości adaptacji, oraz ograniczenia globalnego ocieplenia. IPCC nie prowadzi pomiarów, obserwacji ani innego rodzaju badań. Swoje opracowania opiera na opublikowanych wcześniej przez naukowców z całego świata artykułach naukowych. Raporty przechodzą długi cykl redakcyjny, obejmujący nominacje i wybór autorów, przygotowanie wstępnej wersji, recenzje ekspertów, poprawki i odpowiedzi na recenzje, przygotowanie wersji ostatecznej pełnego raportu, oraz specjalnego podsumowania dla decydentów.

Do tej pory IPCC opublikowało 6 raportów podsumowujących (Assessment Reports), stanowiących wszechstronne podsumowania aktualnej wiedzy na temat zmiany klimatu. Pierwszy z nich ukazał się w 1990 roku (w 1992 wydano suplement), kolejne w latach 1995, 2001, 2007 i 2014.

Szósty raport ukazał się w trzech częściach, pierwsza poświęcona fizycznym podstawom zmian klimatu została opublikowana w 2021, druga poświęcona wpływowi zmian klimatu na ludzką cywilizację w lutym 2022 a trzecia poświęcona mitygacji zmian klimatu w kwietniu 2022.

W 2010 roku komisja IAC (InterAcademy Council) dokonała przeglądu procedur wykorzystywanych przez IPCC i zarekomendowała szereg zmian, mających na celu ich poprawę i wzmocnienie. Rekomendacje IAC zostały przyjęte podczas 33 sesji IPCC w maju 2011 roku.

Pierwszy raport IPCC (First Assessment Report, FAR)

Pierwszy raport IPCC powstał w roku 1990 i stanowił podstawę dla uchwalenia Ramowej konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu. Składał się z trzech części:

• Working Group I: Scientific Assessment of Climate Change
• Working Group II: Impacts Assessment of Climate Change
• Working Group III: The IPCC Response Strategies

W roku 1992 wydano suplementy do raportu, stanowiące jego aktualizację na potrzeby uczestników Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro oraz zbiorcze podsumowanie dla decydentów.

W pierwszym raporcie IPCC stwierdzono już z całą pewnością, że emisje gazów cieplarnianych związanych z działalnością człowieka nasilają efekt cieplarniany i spowodowały w okresie 1890–1990 ocieplenie klimatu o 0,3–0,6 °C. Przewidziano, że przy braku działań zmierzających do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, czyli dalszym wzroście emisji – scenariusz „biznes jak zwykle”, średnia temperatura będzie w XXI wieku rosła w tempie mniej więcej 0,3 °C/10 lat.

dodatkowe informacje:
IPCC First Assessment Report Overview and Policymaker Summaries and 1992 IPCC Supplement – zbiorcze podsumowanie Pierwszego Raportu IPCC

Drugi raport IPCC (Second Assessment Report, SAR)

Drugi raport IPCC został wydany w latach 1995–1996. Podzielony był na cztery części:

• Working Group I: The Science of Climate Change
• Working Group II: Impacts, Adaptations and Mitigation of Climate Change: Scientific-Technical Analyses
• Working Group III: Economic and Social Dimensions of Climate Change
• Synteza raportu

Autorzy raportu stwierdzili między innymi:

• dalszy wzrost koncentracji gazów cieplarnianych
• chłodzący wpływ na klimat części aerozoli antropogenicznych
• obserwowalną zmianę klimatu od końca XIX wieku (wzrost średniej temperatury o 0,3–0,6 °C)
• istotny i identyfikowalny wpływ człowieka na klimatu

Przewidziano także dalszy wzrost temperatury powierzchni Ziemi.

dodatkowe informacje:
IPCC First Assessment Report Overview and Policymaker Summaries and 1992 IPCC Supplement – zbiorcze podsumowanie Drugiego Raportu IPCC

Trzeci raport IPCC (The Third Assessment Report, TAR)

Trzeci raport IPCC został wydany w 2001 roku. Składa się on z czterech części:

• Working Group I: The Scientific Basis
• Working Group II: Impacts, Adaptation and Vulnerability
• Working Group III: Mitigation
• Synthesis Report

dodatkowe informacje:
Trzeci Raport IPCC – zbiorcze podsumowanie

Czwarty raport IPCC (The Fourth Assessment Report, AR4)

Jest kolejnym raportem dotyczącym zmian klimatu opracowywanym przez IPCC. Podsumowanie raportu zostało opublikowane na początku 2007 roku, a pełny raport był opublikowany latem 2007.

Raport Pierwszej Grupy Roboczej

Podsumowanie Pierwszej Grupy Roboczej dla Decydentów (The Working Group I Summary for Policymakers) zostało opublikowane 2 lutego 2007. Climate Change 2007: The Physical Science Basis, the report of Working Group I ocenia naukowe podstawy naturalnych i antropogenicznych czynników wpływających na klimat, ocenia czy nauka jest w stanie dokonać atrybucji jakie czynniki wpływają na zmiany klimatu i daje ocenę zmian klimatu w przyszłości.

Raport został napisany przez ponad 600 autorów z 40 krajów i był recenzowany przez 620 ekspertów i przedstawicieli rządów. Streszczenie raportu zostało ocenione przez przedstawicieli 113 krajów w czasie 10 Sesji Pierwszej Grupy Roboczej, które miało miejsce w Paryżu 29 stycznia – 1 lutego 2007 roku.

Główne wyniki Pierwszej Grupy Roboczej:

• następuje globalna zmiana klimatu
• prawdopodobieństwo, że te zmiany są wywołane przez czynniki naturalne jest około 5%
• prawdopodobieństwo, że zmiany te są spowodowane przez antropogeniczną emisję gazów cieplarnianych jest ponad 90%
• przewiduje się, że w XXI wieku temperatura na świecie wzrośnie od 1,8 do 4 °C. Z tym, że możliwe są zmiany od 1,1 do 6,4 °C
• poziom wód oceanu wzrośnie prawdopodobnie o 28 do 42 cm
• istnieje 90% prawdopodobieństwo, że będą występowały upały i silne opady

Podsumowanie stwierdza, że:

Istnieją dane obserwacyjne, że wzrasta aktywność silnych cyklonów tropikalnych na Północnym Atlantyku od około 1970 roku i jest to skorelowane dodatnio ze wzrostem temperatury oceanu. Istnieje przypuszczenie że ta dodatnia korelacja jest prawdziwa w innych rejonach, jednak w tych obszarach jakość danych meteorologicznych nie jest zadowalająca. Oscylacje w skali dekad oraz ograniczona wiarygodność danych obserwacyjnych sprzed 1970, kiedy rutynowo zaczęto przeprowadzać obserwacje satelitarne, komplikują ocenę długoterminowych trendów aktywności cyklonów tropikalnych. Nie ma jasnego trendu liczby cyklonów tropikalnych w danym roku.

autor, IPPC

Raport stwierdza ponadto, że:

• intensywność cyklonów tropikalnych na Północnym Atlantyku wzrosła od 1970 i koreluje się dodatnio z temperaturą oceanu
• obserwowane zwiększenie intensywności cyklonów tropikalnych jest większe niż w przewidywaniach modeli klimatu, w których uwzględniono obserwowalne zmiany SST
• nie ma obserwowalnego trendu w ilości cyklonów tropikalnych.
• z prawdopodobieństwem większym niż 50% intensywność cyklonów tropikalnych wzrosła przez działalność człowieka
• z prawdopodobieństwem większym niż 66% intensywność cyklonów tropikalnych może wzrosnąć w XXI wieku ze względu na działalność człowieka.
• wielkość antropogenicznych zmian (intensywności cyklonów tropikalnych) nie jest oceniona. Atrybucja tego zjawiska jest oparta na opinii ekspertów, a nie na formalnych badaniach atrybucji

To stwierdzenie pokazuje, że związek pomiędzy intensywnością huraganów i temperaturą oceanu jest nadal hipotezą.

Raport Drugiej Grupy Roboczej

Raport drugiej grupy roboczej Climate Change 2007: Impacts, Adaptation and Vulnerability (Zmiany klimatu 2007: skutki, adaptacja i zagrożenie) został ogłoszony 6 kwietnia w Brukseli.

Rozdział 7 Industry, Settlement and Society podkreśla, że nikt nie będzie w stanie uniknąć efektów ocieplenia Ziemi i że ludzie w krajach rozwijających się będą najbardziej dotknięci zmianami klimatu. W wielu przypadkach globalne ocieplenie będzie prowadziło do dalszych problemów środowiska, np. do wycinania lasów i braku wody.

Glaciargate

W 2009 roku IPCC przyznało, że rozdziale poświęconym topnieniu lodowców w Himalajach popełniony został błąd dotyczący prognozowanej daty stopnienia niektórych lodowców.

J. Graham Cogley w raporcie II Grupy Roboczej, w rozdziale 10 z 2007 roku stwierdza, że data stopnienia lodowców w Himalajach była błędnie podana jako rok 2035 zamiast 2350, która wyliczona została w dokumencie opracowanym w ramach International Hydrological Programme pod auspicjami UNESCO z 1996 roku. Skrytykowane zostało także użycie danych, które nie były recenzowane w czasopismach naukowych.

20 stycznia 2010 organizacja IPCC wydała oficjalny komentarz potwierdzający, że w raporcie II Grupy Roboczej znajduje się paragraf, który jest oparty na mało wiarygodnych danych. Rozdział był pisany przez 25 autorów pod kierunkiem Martina Perrego, które obecnie pracuje w Imperial College London oraz Osvaldo Canziani (argentyński meteorolog). Autorami, którzy koordynowali pracę nad rozdziałem, byli Rex Victor Cruz, Hideo Harasawa, Murari Lal oraz Wu Shaohong.

Piąty raport IPCC (The Fifth Assessment Report, AR5)

Piąty Raport IPCC był opracowywany pomiędzy 2007-2013 rokiem i opierał się na kilkuset publikacjach dostępnych w ogólnie dostępnych czasopismach naukowych. Raport został opublikowany 2 listopada 2014 roku. Internetowe narzędzie do przeglądania atlasu pomiarów historycznych oraz projekcji klimatu zamieszczonych w raporcie utrzymuje na swojej stronie KNMI (Królewski Holenderski Instytut Meteorologii).

Jednym z podstawowych pytań stawianych przez IPCC AR5 jest ocena globalnego ocieplenia. Do tego celu IPCC AR5 używa m.in. modeli klimatu, które przewidują m.in. wrażliwość klimatu na zmiany koncentracji dwutlenku węgla w różnych scenariuszach zmian. Raporty IPCC opierają się m.in. na porównywaniach modeli numerycznych, tzw. MIPs (model intercomparison projects). Jednym z nich jest CMIP5 (Coupled MIP) Piąty Raport Klimatyczny jest podzielony na 14 rozdziałów dotyczących zarówno globalnych jak i regionalnych zmian klimatu.

Rozdział 1: Wprowadzenie
Rozdział 2: Obserwacje: Atmosfera i powierzchnia Ziemi
Rozdział 3: Obserwacje: Ocean
Rozdział 4: Obserwacje: Kriosfera
Rozdział 5: Informacja na podstawie archiwalnych danych paleoklimatycznych
Rozdział 6: Cykl obiegu węgla i inne cykle biogeochemiczne
Rozdział 7: Chmury i aerozole
Rozdział 8: Zmiany wymuszania radiacyjnego spowodowane przez człowieka i naturalne
Rozdział 9: Modele klimatu i ich wiarygodność
Rozdział 10: Detekcja i atrybucja zmian klimatycznych: od zmian globalnych do lokalnych
Rozdział 11: Krótkoterminowe zmiany klimatu: Prognoza i przewidywalność
Rozdział 12: Długoterminowe zmiany klimatu: Prognoza i nieodwracalność
Rozdział 13: Zmiany poziomu oceanów
Rozdział 14: Zjawiska klimatyczne i ich wpływ na regionalne zmiany klimatu w przyszłości

CMIP5: Projekt porównania modeli oceanu-atmosfery

Jednym z integralnych elementów piątego raportu IPCC są wyniki z modeli klimatycznych, które uwzględniają oddziaływanie pomiędzy oceanem i atmosferą, tzw. połączone modele klimatu. Projekt ten ma nazwę Coupled model intercomparison project 5.

Projekt CMIP5 używa modeli numerycznych do prognozowania zmian klimatu i ma dwa główne składniki:

• długoterminowe przebiegi modeli klimatycznych w skali stulecia – które zaczynają się zazwyczaj z przebiegów modeli kontrolnych, z których ocenia się klimat w równowadze energetycznej sprzed okresu przemysłowego
• krótkoterminowe przebiegi modeli klimatycznych w skali 10–30 la (eksperymenty dekadalne) – które są inicjalizowane na podstawie obserwowanych warunków powierzchni oceanu i pokrywy lodu

Zarówno eksperymenty w skali stuleci jak i eksperymenty dekadalne używają modeli atmosfery i oceanu (AOGCM). Tego typu modele były używane w poprzednich pracach IPCC.

Inną klasą modeli używanych w symulacjach klimatu są Modele Środowiska Ziemi o Średniej Złożoności (EMIC). W pracach CMIP5 używane są też Modele Systemu Środowiska (ESM), w których uwzględnia się w bezpośredni sposób fizykę procesów biogeochemicznych, m.in. obieg węgla pomiędzy atmosferą, biosferą i innymi zbiornikami węgla. Modele ESM są w stanie wykorzystać dane o emisjach składników chemicznych, z których można wyliczyć bezpośrednio koncentrację dwutlenku węgla. Podczas gdy modele typu AOGCM używają do symulacji klimatycznych wymuszeń radiacyjnych zmian klimatu poprzez założone zmiany koncentracji gazów cieplarnianych.

GeoMIP: Geoinżynieria klimatu

Geoinżynieria to świadomy wpływ człowieka na klimat Ziemi. W Piątym Raporcie Klimatycznym przedyskutowano kilkanaście metod geoinżynieryjnych, które można zgrupować w następujące kategorie.

• zmiany dochodzącego promieniowania słonecznego na powierzchnię Ziemi (Solar Radiation Management, SRM)
• zmiana pokrywy chmur
• Redukcja emisji dwutlenku węgla (Carbon Dioxide reduction, CDR)

Piąty raport IPCC dyskutuje podstawy procesów fizycznych, koszty implementacji i etykę proponowanych zmian. Raport zwraca uwagę na fakt, że żadna z technologii nie jest jeszcze na takim etapie, żeby można ją zastosować na dużą skalę. Ten projekt ma na celu przeprowadzenie eksperymentów numerycznych, które symulują zaproponowane techniki geoiżynieryjne. Eksperymenty numeryczne dotyczą głównie projektów zmiany aerozoli w stratosferze i mają 4 różne scenariusze (G1, G2, G3, G4). Wyniki z eksperymentu G1 pokazują, że ewentualna zmiana stałej słonecznej rzeczywiście przeciwdziała ociepleniu klimatu, ale możliwe są zmiany opadów i inne zmiany na powierzchni Ziemi.

Eksperyment	Opis
Aerozole w stratosferze	Obserwacja dużych wybuchów wulkanicznych pokazuje, że cząstki zawieszone w stratosferze oziębiają powierzchnię Ziemi. Jedną z proponowanych technik jest celowe wprowadzenie odbijających aerozoli, np. poprzez wprowadzenie gazów, które byłyby prekursorami aerozolu.
Jaśniejsze chmury	Chmury przy powierzchni Ziemi mają tendencję do oziębiania powierzchni Ziemi poprzez bardzo duże odbicie dochodzącego promieniowania słonecznego. Jednym z mechanizmów zwiększenia odbijalności chmur jest wprowadzenie zawieszonych cząsteczek soli morskiej z powierzchni oceanów (np poprzez rozpylanie wody).
Zmiany odbijalności	Wiadomo, że człowiek powoduje zmiany odbijalności dochodzącego promieniowania słonecznego np. w miastach. Obserwacja ta sugeruje, że można zmienić odbijalność Ziemi np. poprzez zmianę rodzaju roślinności.
Zmiany chmur cirrus	Wysokie chmury typu cirrus nie pochłaniają znacznie przechodzącego przez nie promieniowania słonecznego ale absorbują dochodzące promieniowanie podczerwone z powierzchni Ziemi. Powoduje to, że chmury te ogrzewają powierzchnię Ziemi. Zmiana pokrywy lub grubości chmur cirrus zmniejszy ich efekt cieplarniany.

Podobnie jak w przypadku badania modeli atmosfery i oceanu stworzono osobny MIP, czyli projekt porównywania modeli, który nazywa się Projekt Porównania Modeli Geoinżynieryjnych (The Geoengineering Model Intercomparison Project (GeoMIP).

dodatkowe informacje:
Projekt Porównania Modeli Geoiżynieryjnych (GeoMIP)
Piąty raport IPCC

Niektóre z metod redukcji emisji dwutlenku węgla (Carbon Dioxide reduction, CDR) dyskutowane w Piątym Raporcie Klimatycznym przedstawione są w tabeli.

Eksperyment	Opis
Zasiewanie oceanu	Poprzez zwiększenie ilości biomasy w oceanie (np poprzez zasiewanie oceanu składnikami przyśpieszającymi wzrost fitoplanktonu) można spowodować, że jej część opadnie na dno oceanu.
Zasadowość oceanu	Minerały dodane do oceany zwiększa jego zasadowość co spowoduje, że więcej CO2 z atmosfery rozpuści się w oceanie
Składowanie w oceanie.	Dwutlenek węgla jest wychwycony w czasie produkcji lub bezpośrednio z atmosfery i składowany na dnie oceanu.

Specjalny raport IPCC dotyczący globalnego ocieplenia o 1,5 °C (SR15)

Specjalny raport dotyczący globalnego ocieplenia o 1,5 °C został opublikowany 8 października 2018 roku. Raport został ogłoszony podczas 48. sesji IPCC w celu przedstawienia wiarygodnych, opartych o badania naukowe wytycznych dla organów rządowych w zakresie przeciwdziałania zmianie klimatu. Raport zawiera ponad 6,000 odniesień do źródeł naukowych i został sporządzony przez 91 autorów z 40 państw.

Kluczowym wnioskiem zawartym w raporcie jest stwierdzenie, że uzyskanie limitu wzrostu temperatury na poziomie 1,5 °C jest możliwe, ale że będzie ono wymagało głębokich redukcji emisji, oraz szybkich, daleko idących, oraz bezprecedensowych zmian we wszystkich aspektach życia społecznego. Ponadto raport głosi, że ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5 °C w porównaniu z 2 °C zmniejszy negatywny wpływ wywierany przez ocieplenie na ekosystemy oraz ludzkie zdrowie i dobrobyt, natomiast wzrost średniej temperatury o 2 °C będzie powodował między innymi nasilanie się takich zjawisk jak częste występowanie ekstremów pogodowych, wzrost poziomu mórz, zanik lodu w Arktyce, blaknięcie raf koralowych czy utrata ekosystemów.

Raport zawiera również model wykazujący, że w celu ograniczenia globalnego ocieplenia do 1,5 °C “globalne emisje dwutlenku węgla (CO2) netto spowodowane działalnością człowieka należy zredukować o około 45% względem poziomu z 2010 roku nie później niż do roku 2030 oraz osiągnąć zerowe emisje netto do roku 2050. Przyjęte w raporcie założenie o konieczności redukcji emisji przed rokiem 2030 i wprowadzenia związanych z nią zmian czy podjęcia istotnych wyzwań, takich jak nagła dekarbonizacja, odbiło się głośnym echem w światowych doniesieniach medialnych na temat raportu.

Główne założenia

Szacuje się, że globalne ocieplenie wzrośnie do 1,5 °C ponad poziom przedindustrialny między 2030 a 2052 rokiem, jeśli będzie ono postępować w obecnym tempie. SR15 zawiera zestawienie dostępnych wyników badań dotyczących wpływu ocieplenia o 1,5 °C na stan planety oraz kroków, jakie należałoby podjąć w celu ograniczenia globalnego ocieplenia.

Nawet przy założeniu, że zostaną zrealizowane warunkowe i bezwarunkowe Planowane Wkłady Zamierzone przez Kraje ustalone w ramach porozumienia paryskiego, emisje netto będą wzrastać względem poziomu z 2010 roku, osiągając poziom 3 °C przed rokiem 2100 i w dalszym ciągu rosnąć. Ograniczenie ocieplenia do poziomu poniżej 1,5 °C lub zbliżonego wymagałoby natomiast redukcji emisji netto o ok. 45% przed rokiem 2030 oraz osiągnięcia zerowej emisji netto przed rokiem 2050 (tj. ograniczenia całkowitych skumulowanych emisji w ramach budżetu węglowego). Nawet w przypadku scenariusza, w którym globalne ocieplenie miałoby zostać ograniczone do poziomu poniżej 2 °C, emisje dwutlenku węgla należałoby zredukować o 25% do roku 2030 i zahamować całkowicie do roku 2075.

Ścieżki (tj. scenariusze i modele dotyczące możliwości ograniczenia emisji) prowadzące do osiągnięcia zakładanych redukcji przed rokiem 2050 wskazują na konieczność gwałtownego przejścia do produkcji energii elektrycznej przy pomocy niskoemisyjnych metod, oraz rosnącego wykorzystania takiej energii w miejsce innych dotychczas stosowanych paliw w takich sektorach, jak transport. Ścieżki te zakładają, że średni udział odnawialnych źródeł w produkcji energii pierwotnej powinien wzrosnąć do 60% przy jednoczesnym spadku udziału paliw węglowych do 5% i ropy naftowej do 13%. Większość ścieżek zakłada również zwiększenie roli energii jądrowej oraz procesów sekwestracji dwutlenku węgla, a także ograniczenie wykorzystania gazu ziemnego. Kolejnym założeniem jest konieczność jednoczesnego zastosowania innego rodzaju środków zaradczych. Środki takie obejmują np. zredukowanie emisji innych substancji (takich jak metan, czarny węgiel czy podtlenek azotu) czy utrzymanie stałego zapotrzebowania na energię, jego zmniejszenie nawet o 30% bądź zbilansowanie poprzez wykorzystanie na bezprecedensową skalę nierozwiniętych jeszcze metod usuwania dwutlenku węgla. Środki te zakładają również wdrażanie nowych regulacji i wyników badań naukowych w celu zwiększenia wydajności rolnictwa i przemysłu.

Ścieżki wiodące do zatrzymania globalnego ocieplenia na poziomie równym lub tylko nieznacznie wyższym niż 1,5 °C będą wymagały nagłych i daleko idących zmian w systemach energetycznych, przestrzennych, urbanistyczno-infrastrukturalnych (wliczając transport i budynki), oraz przemysłowych. Zmiany dotyczące tych systemów są bez precedensu w kontekście ich skali, choć niekoniecznie w kontekście ich tempa, zakładając głębokie redukcje emisji we wszystkich sektorach, szeroki zakres możliwości zminimalizowania emisji, oraz znaczące zwiększenie inwestycji w tego typu możliwości. – IPCC, Podsumowanie SR15 dla decydentów, str. 17[22]

Wpływ ocieplenia o 1,5 °C lub 2 °C

Według raportu globalne ocieplenie o 1,5 °C będzie powodować zwiększone zagrożenie dla zdrowia, środków utrzymania, zapasów żywności i wody pitnej, bezpieczeństwa ludzkiego i wzrostu gospodarczego. Wśród przewidywanych skutków wymienia się także spadek plonów i pogorszenie się wartości odżywczej produktów żywnościowych. Ocieplenie klimatu będzie również negatywnie oddziaływać na zwierzęta hodowlane w związku ze zmianami w jakości paszy, rozprzestrzenianiem się chorób i mniejszą dostępnością wody. Ponadto przewiduje się zwiększone ryzyko zachorowania na choroby wektorowe, takie jak malaria czy denga. Mimo to ograniczenie globalnego ocieplenia na poziomie 1,5 °C może uchronić przed skutkami zagrożeń klimatycznych lub kryzysem ekonomicznym nawet kilkaset milionów ludzi, co nie byłoby możliwe w przypadku ocieplenia sięgającego 2 °C przed rokiem 2050.

Obecność zagrożeń klimatycznych bezpośrednio związanych z globalnym wzrostem temperatur jest zależna od położenia geograficznego, poziomu rozwoju gospodarczego i narażenia na niebezpieczeństwo, oraz tempa i zakresu działań mających na celu ograniczenie zmiany klimatu i adaptację do niej. Na przykład, miejskie wyspy ciepła wzmacniają skutki fal upałów na terenach miejskich. Raport zasadniczo przewiduje, że kraje położone na obszarach tropikalnych oraz w rejonach subtropikalnych półkuli południowej zostaną najbardziej dotknięte gospodarczo w wyniku zmiany klimatycznej.

Pogoda, poziom mórz i lód

W niektórych regionach lub o niektórych porach roku wzrost temperatur jest wyższy niż średnia roczna w skali globalnej, np. 2-3 razy wyższy w Arktyce. Ponadto ocieplenie jest przeważnie mocniejsze nad lądem niż nad oceanem i powiązane jest z występowaniem ekstremalnych zjawisk w odniesieniu do temperatur (które, jak przewiduje raport, osiągną na lądzie dwukrotnie wyższą wartość niż średnia temperatura powierzchni Ziemi), oraz opadów (dotyczy to zarówno gwałtownych opadów jak i okresów suszy). Poziomy ryzyka szacowane przez raport są zasadniczo poważniejsze niż te opisane w poprzednim raporcie IPCC.

Raport przewiduje również wzrost średniego poziomu mórz (w porównaniu do okresu od 1986 do 2005 roku) o 0,26 do 0,77 m przed rokiem 2100 w przypadku ocieplenia o 1,5 °C i o dodatkowe 0,1 m w przypadku ocieplenia o 2 °C, gdzie wzrost o każde 0,1 m może narazić na niebezpieczeństwo kolejne dziesięć milionów ludzi. Według raportu poziom mórz będzie wzrastał po roku 2100 nawet jeśli globalne ocieplenie zostanie ograniczone do 1,5 °C”. Ponadto globalne ocieplenie o 1,5 do 2 °C może doprowadzić do nieodwracalnego procesu destabilizacji pokrywy lodowej na Antarktydzie i Grenlandii, powodując wielometrowy wzrost poziomu mórz. Raport głosi także, że przewidywane są występujące raz na sto lat bezlodowe sezony letnie w Arktyce przy ociepleniu o 1,5 °C (raz na dekadę przy 2 °C). Niemniej raport przewiduje, że ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5 °C zatrzyma długotrwały proces topnienia wiecznej zmarzliny na obszarze od 1,5 do 2,5 miliona km²; przy ociepleniu o 2 °C byłoby to niemożliwe.

Ekosystemy

Jeden z przytaczanych przez raport modeli dotyczących rybołówstwa szacuje, że globalne ocieplenie o 1,5 lub 2 °C spowoduje spadek globalnej rocznej wielkości połowów na łowiskach morskich o odpowiednio 1,5 lub 3 miliony ton. Raport przewiduje, że obszar raf koralowych zmniejszy się o kolejne 70-90% przy ociepleniu o 1,5 °C lub nawet o ponad 99% przy ociepleniu o 2 °C. Na 105,000 zbadanych gatunków, przewiduje się, że klimatycznie uwarunkowany obszar występowania 18% owadów, 16% roślin i 8% kręgowców zmniejszy się o ponad połowę w przypadku ocieplenia o 2 °C.

Ponadto raport głosi, że ocieplenie o 1 °C lub 2 °C spowoduje, że na obszarze odpowiednio 4% lub 13% ziemskich lądów dojdzie do przeobrażeń ekosystemów. Szczególnie położone w wysokich szerokościach geograficznych obszary pokryte roślinnością tundrową i lasami borealnymi są zagrożone wywołaną przez zmianę klimatu degradacją i zatraceniem charakteru naturalnego – już obecnie można zaobserwować proces pojawiania się w strefie tundry roślin drzewiastych, który to proces będzie przyspieszał wraz z dalszym ocieplaniem się klimatu.

Ograniczenie wzrostu temperatur

Aktywność człowieka (antropogeniczne źródła emisji gazów cieplarnianych) przyczyniła się dotąd do wzrostu średnich temperatur o 0,8 – 1,2 °C. Niemniej jest to mało prawdopodobne, że dotychczas wyemitowane gazy doprowadzą do globalnego ocieplenia sięgającego 1,5 °C ponad poziom przedindustrialny – oznacza to, że możliwe jest uniknięcie takiego wzrostu temperatur, zakładając, że wkrótce osiągnięty zostanie cel zerowych emisji.

Budżet węglowy

Zatrzymanie globalnego ocieplenia na poziomie maksymalnie 1,5 °C wymaga ograniczenia emisji w ramach całkowitego budżetu węglowego, tj. ograniczenia całkowitych skumulowanych emisji dwutlenku węgla. Innymi słowy, jeśli cel zerowych antropogenicznych emisji dwutlenku węgla netto nie zostanie osiągnięty, ostatecznie dojdzie do globalnego ocieplenia o 1,5 °C lub więcej.

Raport nie podaje szacunkowej wartości całkowitych antropogenicznych emisji dwutlenku węgla netto od czasów przedindustrialnych. Jako 400–800 GtCO2 (gigaton dwutlenku węgla) szacuje on natomiast wartość pozostałego budżetu węglowego (580 GtCO2 i 420 GtCO2 to budżet dający odpowiednio 50% i 66% szans na ograniczenie ocieplenia do 1,5 °C w odniesieniu do średniej temperatury powietrza przy powierzchni Ziemi (GSAT); natomiast 770 i 570 GtCO2 według raportu daje odpowiednio 50% i 66% szans w odniesieniu do średniej temperatury powierzchni Ziemi (GMST)). Jest to ok. 300 GtCO2 więcej niż szacował poprzedni raport IPCC; różnica ta wynika z aktualizacji wiedzy i udoskonalenia metod badawczych.

W okresie powstawania raportu emisje powodowały uszczuplanie budżetu węglowego o 42±3 GtCO2 rocznie. Raport głosi również, że od okresu przedindustrialnego do roku 2017, w rezultacie antropogenicznych emisji, budżet pozwalający na zatrzymanie ocieplenia na poziomie maksymalnie 1,5 °C został ograniczony o ok. 2200±320 GtCO2.

Szacunkowe wartości budżetu obarczone są znaczną niepewnością ze względu na czynniki takie jak odpowiedź klimatu na emisje dwutlenku węgla i innych gazów (odpowiadające za niepewność rzędu ±400 GtCO2), poziom ocieplenia w przeszłości (±250 GtCO2), potencjalne uwalnianie węgla wynikające z rozmarzania wiecznej zmarzliny oraz uwalnianie metanu z terenów podmokłych (ograniczające budżet o wartości sięgające nawet 100 GtCO2 w ciągu wieku) czy poziom przyszłych redukcji emisji gazów cieplarnianych innych niż dwutlenek węgla (±400 GtCO2).

Wymagane ograniczenia emisji

Obecne zamierzone przez kraje plany ograniczenia emisji gazów cieplarnianych, ustalone w ramach porozumienia paryskiego, mogą doprowadzić do redukcji rzędu 52–58 GtCO2e rocznie przed rokiem 2030. Niemniej, jak głosi raport, ścieżki uwzględniające plany redukcji emisji nie doprowadzą do zatrzymania globalnego ocieplenia na poziomie 1,5 °C, nawet jeśli po roku 2030 znacznie zwiększy się ich skalę i poziom ambicji. W rzeczywistości ścieżki te są w dużej mierze zbieżne z tańszymi scenariuszami, skutkującymi ociepleniem o 3 °C przed rokiem 2100 i dalszym wzrostem średnich temperatur.

Zdecydowana większość opisywanych przez raport ścieżek (wszystkie oprócz jednej) przewiduje, że faktyczne ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5 °C bądź tylko nieznacznie wyższego poziomu wymagałoby osiągnięcia przed rokiem 2030 sytuacji, gdzie roczne emisje nie przekraczałyby 35 GtCO2e; połowa z tych ścieżek zakłada zaś, że emisje powinny zostać zredukowane do poziomu maksymalnie 25-30 GtCO2e rocznie – byłaby to redukcja o 40-50% w porównaniu do roku 2010. Raport głosi więc, że aby zatrzymać globalne ocieplenie na poziomie niższym niż 1,5 °C, globalne emisje CO2 netto spowodowane działalnością człowieka musiałyby przed rokiem 2030 zostać zredukowane o ok. 45% w porównaniu do roku 2010, a przed rokiem 2050 należałoby osiągnąć poziom zerowych emisji netto. Nawet zatrzymanie ocieplenia poniżej 2 °C będzie wymagało redukcji emisji o 25% przed rokiem 2030 i o 100% przed rokiem 2070.

Raport głosi więc, że aby zatrzymać globalne ocieplenie na poziomie niższym niż 1,5 °C, globalne emisje CO2 netto spowodowane działalnością człowieka musiałyby przed rokiem 2030 zostać zredukowane o ok. 45% w porównaniu do roku 2010, a przed rokiem 2050 należałoby osiągnąć poziom zerowych emisji netto. Nawet zatrzymanie ocieplenia poniżej 2 °C będzie wymagało redukcji emisji o 25% przed rokiem 2030 i o 100% przed rokiem 2070.

Emisje innych niż dwutlenek węgla gazów powinny zostać ograniczone w podobny sposób. Wiąże się to z potrzebą głębokich redukcji emisji metanu oraz czarnego węgla: w przypadku obu tych substancji, aby zatrzymać ocieplenie na poziomie ok. 1,5 °C, powinny być to redukcje o przynajmniej 35% względem wartości z roku 2010, osiągnięte przed rokiem 2050. Do urzeczywistnienia tego celu mogłyby się przyczynić odpowiednie środki podjęte przez sektor energetyczny oraz ograniczenie emisji podtlenku azotu i metanu w rolnictwie, emisji metanu w sektorze gospodarki odpadami, a także redukcja emisji czarnego węgla i hydrofluorowęglowodanów pochodzących z innych źródeł.

Natomiast w perspektywie dłuższej niż dziesięciolecia konieczne może być podtrzymanie ujemnych emisji CO2 netto i/lub dalsze ograniczenie wymuszania radiacyjnego niezwiązanego z CO2 (*) w celu zapobiegnięcia dalszemu ociepleniu (wywołanemu przez sprzężenia zwrotne w systemie klimatycznym), odwrócenie procesu zakwaszania wód, oraz zminimalizowanie wzrostu poziomu mórz.

(*) Przez emisje gazów innych niż dwutlenek węgla, do których odwołuje się Raport, rozumie się wszystkie antropogeniczne emisje gazów innych niż dwutlenek węgla, które powodują wymuszanie radiacyjne. Są to nietrwałe czynniki powodujące zmianę klimatu, takie jak metan, niektóre gazy fluorowane, prekursory ozonu, aerozole lub prekursory aerozoli, takie jak odpowiednio czarny węgiel lub dwutlenek siarki, a także długowieczne gazy cieplarniane, takie jak podtlenek azotu czy niektóre gazy fluorowane. Wymuszanie radiacyjne związane z emisjami gazów innych niż dwutlenek węgla oraz zmianami w albedo powierzchni Ziemi określa się jako wymuszanie radiacyjne niezwiązane z CO2.

dodatkowe informacje:
Global Warming of 1.5 °C. An IPCC Special Report on the impacts of global warming of 1.5 °C above pre-industrial levels and related global greenhouse gas emission pathways, in the context of strengthening the global response to the threat of climate change, sustainable development, and efforts to eradicate poverty

Szósty raport IPCC (The Sixth Assessment Report, w skrócie AR6)

Szósty raport IPCC został opublikowany w trzech częściach 9 sierpnia 2021 (raport I grupy roboczej), 28 lutego 2022 (raport II grupy roboczej), oraz 4 kwietnia 2022 (raport III grupy roboczej). AR6 dokonujący oceny globalnego ocieplenia podsumowuje naukowe, techniczne i socjo-ekonomiczne dane dotyczące obecnych i przewidywanych zmian klimatu.

ak jak poprzednie raporty podsumowujące, AR6 obejmuje trzy tomy przygotowane przez trzy grupy robocze:

• AR6 Climate Change 2021: The Physical Science Basis of Climate Change (Fizyczne podstawy zmiany klimatu) – opublikowany 9 sierpnia 2021 roku, przygotowany przez zespół 234 badaczy, na podstawie analizy ponad 14 000 prac naukowych, liczący 3949 stron, przyjęty przez przedstawicieli 195 rządów państw ONZ. Podsumowanie dla decydentów zostało opracowane przez naukowców i uzgodnione przez rządy w ciągu pięciu dni poprzedzających 6 sierpnia 2021 roku..
• AR6 Climate Change 2022: Impacts, Adaptation and Vulnerability – opublikowany 28 lutego 2022 roku
• AR6 Climate Change 2022: Mitigation of Climate Change – opublikowany 4 kwietnia 2022 roku

dodatkowe informacje:
AR6 Synthesis Report: Climate Change 2022 – raport podsumowujący
IPCC AR6 WGI, Climate change 2020: The Physical Science Basis – strona IPCC
IPCC AR6 WGI, Zmiana klimatu 2020: Podstawy fizyczne – podsumowanie dla decydentów, polska wersja językowa
IPCC WGI Interactive Atlas – interaktywny atlas I grupy roboczej IPCC, suplement do raportu
Interaktywny atlas IPCC WGI – instrukcja po polsku

Raporty specjalne Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu

Oprócz raportów podsumowujących IPCC przygotowuje raporty specjalne:

• 1997 – Regionalne skutki zmiany klimatu: ocena podatności -The Regional Impacts of Climate Change: An Assessment of Vulnerability
• 1999 – Lotnictwo i globalna atmosfera – Aviation and the Global Atmosphere
• 2000 – Użytkowanie terenu, zmiany użytkowania terenu i leśnictwo – Land Use, Land-Use Change, and Forestry
• 2000 – Scenariusze emisji – Emissions Scenariusz
• 2000 – Metodologiczne i techniczne problemy transferu technologii – Methodological and Technological Issues in Technology Transfer
• 2005 – Ochrona warstwy ozonowej globalnego systemu klimatycznego – Safeguarding the Ozone Layer and the Global Climate System
• 2005 – Wychwyt i składowanie dwutlenku węgla – Carbon Dioxide Capture and Storage
• 2011 – Odnawialne źródła energii i ograniczenie zmiany klimatu – Energy Sources and Climate Change Mitigation
• 2012 – Zarządzanie ryzykiem zjawisk ekstremalnych i katastrof dla poprawy adaptacji do zmiany klimatu – Managing the Risks of Extreme Events and Disasters to Advance Climate Change Adaptation
• 2018 – Globalne ocieplenie o 1,5 °C – Global Warming of 1,5 °C
• 2019 – Zmiana klimatu i systemy lądowe – Climate change and land
• 2019 – Ocean i kriosfera w zmieniającym się klimacie – Ocean and Cryosphere in the Changing Climate

źródło: materiały prasowe
Czwarty raport IPCC, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Glaciergate, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian Klimatu – oficjalna strona IPCC
Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Piąty raport IPCC, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Specjalny raport dotyczący globalnego ocieplenia o 1,5 °C, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Szósty raport IPCC, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zrównoważony rozwój

efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu

międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)

zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska pogodowe, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej, sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, ubytek tlenu z oceanu, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji oceanicznej (osłabienie cyrkulacji termohalinowej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie