Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC)

Strona główna » Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change, IPCC)
Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC)
1 lipca, 2025 | @ | 9 min 🕒

Spis treści

Naukowe lustro dla decyzji globalnych

W 1988 roku dwa instytuty ONZ – Światowa Organizacja Meteorologiczna (WMO) i Program Środowiskowy ONZ (UNEP) – powołały do życia Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, znany dziś jako IPCC. Jego zadaniem było dostarczanie rzetelnej wiedzy o stanie klimatu, jego skutkach i możliwych działaniach. 

Od tamtego momentu klimat stał się echem naszych decyzji, ale IPCC sprawił, że to echo stało się słyszalne na całym świecie. To system ostrzegawczy ludzkości, kompas oparty na dowodach, który pokazuje, że decydujemy dziś o klimacie jutra. Czy potrafimy wsłuchać się w to, co mówią naukowcy?

O co tu chodzi?

Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change) to zespół naukowców i ekspertów, powołany w 1988 roku przez ONZ do oceny aktualnej wiedzy naukowej na temat zmian klimatu. Nie prowadzi własnych badań,  jego rola polega na analizie i syntezie tysięcy opublikowanych już publikacji naukowych. Na tej podstawie tworzy raporty, które wspierają globalną politykę klimatyczną i decyzje rządów.

Dlaczego powstał?

  • by dostarczyć politykom i społeczeństwom rzetelnej wiedzy, opartej na konsensusie naukowym,
  • by ostrzegać przed ryzykiem zmian klimatu zanim staną się nieodwracalne,
  • by tworzyć wspólny język nauki i polityki, niezbędny do międzynarodowych porozumień.

Jakie przynosi skutki?

  • IPCC stał się naukową podstawą Porozumienia Paryskiego (2015) i wielu krajowych polityk klimatycznych,
  • w 2007 roku otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, wspólnie z Alem Gorem,
  • jego raporty pokazują coraz wyraźniej, że okno czasowe na skuteczne działania gwałtownie się zamyka.

Struktura IPCC:

  • Grupa I (WGI) – bada naukowe podstawy systemu klimatycznego, fizykę atmosfery, oceany i modele klimatyczne,
  • Grupa II (WGII) – analizuje skutki zmian, podatność społeczeństw i przyrody oraz możliwości adaptacji,
  • Grupa III (WGIII) – zajmuje się łagodzeniem zmian klimatu, politykami redukcji emisji i transformacją systemów energetycznych.

IPCC publikuje regularnie tzw. Raporty Oceniające (Assessment Reports, AR) – najbardziej kompleksowe podsumowania wiedzy o klimacie. Każdy z nich zawiera m.in. Streszczenie dla decydentów (SPM, Summary for Policymakers) – dokument zatwierdzany, zdanie po zdaniu, przez przedstawicieli wszystkich państw członkowskich.

Dlaczego to ważne?

  • Bo potwierdza, że to człowiek jest główną przyczyną globalnego ocieplenia.
  • Bo pokazuje, jakie działania są konieczne, by ograniczyć wzrost temperatury do 1,5 °C.
  • Bo każdy ułamek stopnia ma znaczenie – dla zdrowia, przyrody i przyszłości.

Raporty IPCC mają wpływ na decyzje rządów, politykę energetyczną, planowanie miejskie, rolnictwo, bezpieczeństwo żywnościowe i nasze codzienne życie.

IPCC to globalny kompas, lustro i zegar jednocześnie. Kompas, bo pokazuje możliwe kierunki działań. Lustro, bo obnaża skutki naszych decyzji. Zegar, bo przypomina, ile czasu jeszcze mamy. To zespół ekspertów i zarazem sumienie globalnej odpowiedzialności.

Jak IPCC budowało globalne zrozumienie klimatu

Wszystko zaczęło się w 1988 roku. IPCC miał być neutralnym i rzetelnym głosem nauki wobec narastających sygnałów o ocieplaniu się Ziemi. Początkowo był to eksperyment, czy możliwe jest stworzenie instytucji, która zebrałaby najnowszą wiedzę naukową i przełożyła ją na język zrozumiały dla polityków?

Dziś IPCC to jeden z najważniejszych filarów globalnej polityki klimatycznej. Każdy kolejny raport zmieniał debatę publiczną, kształtował traktaty i wyznaczał kierunek transformacji.

  • 1990 – Pierwszy Raport IPCC (AR1, First Assessment Report)
    Przedstawił pierwsze globalne, kompleksowe podsumowanie wiedzy o klimacie. Stał się fundamentem powołania Ramowej Konwencji Narodów Zjednoczonych w sprawie Zmian Klimatu (UNFCCC – United Nations Framework Convention on Climate Change), która stworzyła podstawy prawa klimatycznego ONZ.
  • 1995 – Drugi Raport IPCC (AR2)
    Po raz pierwszy pojawiło się przełomowe sformułowanie: „rozpoznawalny wpływ człowieka na klimat” (discernible human influence). To był punkt zwrotny – nauka zaczęła mówić jednym głosem.
  • 1997 – Protokół z Kioto
    Pierwszy międzynarodowy traktat zobowiązujący kraje rozwinięte do ograniczenia emisji gazów cieplarnianych. Opracowany na podstawie danych i scenariuszy z raportu AR2.
  • 2001 – Trzeci Raport IPCC (AR3)
    Wprowadził system ocen prawdopodobieństwa zjawisk klimatycznych i silniej zaakcentował znaczenie sprzężeń zwrotnych. To wtedy zaczęto mówić o „bardzo wysokim prawdopodobieństwie” wpływu człowieka na klimat. Raport ten wpłynął m.in. na rozwój lokalnych strategii adaptacyjnych.
  • 2007 – Czwarty Raport IPCC (AR4)
    Raport, który pokazał nie tylko skalę zmian, ale i ryzyko ich przyspieszenia. Za tę pracę IPCC i Al Gore otrzymali Pokojową Nagrodę Nobla – jako ostrzeżenie i apel do świata o pilne działania.
  • 2014 – Piąty Raport IPCC (AR5)
    Ugruntował niemal stuprocentową pewność, że człowiek odpowiada za globalne ocieplenie. Na jego podstawie podpisano Porozumienie Paryskie (2015) – zobowiązanie do ograniczenia wzrostu temperatury do poniżej 2 °C, a najlepiej do 1,5 °C.
  • 2018 – Raport specjalny SR15 (Special Report 1.5 °C)
    IPCC ostrzegło: różnica między 1,5 °C a 2 °C to nie tylko cyfra – to granica bezpieczeństwa. Każdy ułamek stopnia więcej to większe fale upałów, susze, głód, migracje i śmierć.
  • 2019 – Raporty specjalne: SRCCL i SROCC
    Oba raporty uzupełniły obraz kryzysu planetarnego, łącząc klimat z wodą, żywnością i bezpieczeństwem:
    • SRCCL (Special Report on Climate Change and Land) – wpływ zmian klimatu na lądy, lasy, gleby i rolnictwo.
    • SROCC (Special Report on the Ocean and Cryosphere in a Changing Climate) – skutki dla oceanów, lodowców i społeczności zależnych od środowisk wodnych.
  • 2021–2023 – Szósty Raport IPCC (AR6)
    Najobszerniejsze i najbardziej interdyscyplinarne opracowanie w historii IPCC: 3 tomy, ponad 700 autorów, tysiące stron i 195 państw członkowskich. Po raz pierwszy tak mocno połączono fizykę klimatu ze skutkami społecznymi, zdrowotnymi i ekonomicznymi. To raport, który mówi wprost: zmiany klimatu są faktem, dzieją się teraz i zagrażają życiu miliardów ludzi.
  • 2023 – Raport Syntetyczny (SYR) do AR6
    Końcowe podsumowanie cyklu AR6, zatwierdzane zdanie po zdaniu przez wszystkie państwa członkowskie. Raport łączy wiedzę z trzech głównych tomów oraz raportów specjalnych i formułuje ostatnie ostrzeżenie przed 2030 rokiem – jeśli nie podejmiemy działań natychmiast, droga do stabilnego klimatu może się zamknąć.

IPCC i szczyty klimatyczne COP
Raporty IPCC to główna podstawa naukowa dla negocjacji prowadzonych podczas konferencji COP (Conference of the Parties). To na ich podstawie ustalano cele Porozumienia Paryskiego (COP21, 2015), określano „ramy 1,5 °C” (COP24, Katowice), czy apelowano o odejście od węgla (COP26, Glasgow). Wiedza z raportów IPCC nie tylko wspiera negocjacje, ale je kształtuje.

Przewodniczący IPCC

  • Obecnie: Jim Skea (od 2023) – ekspert w dziedzinie energii i polityki klimatycznej, wcześniej współprzewodniczący III Grupy Roboczej.
  • Poprzednicy: Hoesung Lee (2015–2023), Rajendra Pachauri (2002–2015), Robert Watson (1997–2002), Bert Bolin (1988–1997, pierwszy przewodniczący). Każdy z nich odegrał kluczową rolę w rozwoju i wiarygodności IPCC.

4. Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Dlaczego to ważne?
Bo bez wiedzy naukowej decyzje pozostają loterią. IPCC daje fundament dla działań politycznych, gospodarczych i społecznych.

Jak to dotyczy mojego życia?
Raporty IPCC wpływają na ceny energii, systemy ostrzegania, strategie adaptacyjne miast i wsi, a także Twoją przyszłość.

Czy mamy wpływ?
Tak – przez wybory polityczne, edukację, styl życia, a także wspieranie polityk zgodnych z nauką.

A co z rządami i firmami?
To one wdrażają rekomendacje IPCC w praktyce, ale społeczeństwo decyduje, czy będą miały ku temu mandat.

Czy muszę coś poświęcić?
Nie tyle poświęcić, co przemyśleć, jak żyć bliżej natury – tak, by adaptacja do zmian klimatu była mądra, a nie kosztowna.

5. Fakty, które robią wrażenie

  • IPCC zrzesza ekspertów z 195 państw, a jego raporty są zatwierdzane konsensusem.
  • AR6 to dzieło ponad 3 tys. naukowców, przygotowane przez 8 lat.
  • IPCC nie prowadzi badań – ale analizuje tysiące publikacji rocznie.
  • Pokojowa Nagroda Nobla (2007) – za edukację i świadomość klimatyczną.
  • SR15 (2018) ostrzega: każde 0,1°C ma znaczenie.
  • Raporty IPCC są podstawą dla Porozumienia Paryskiego i polityk UE.
  • Ryzyko śmierci z powodu katastrof klimatycznych jest nawet 15x wyższe w krajach szczególnie narażonych.
  • AR6 potwierdza nieodwracalne straty w przyrodzie i zdrowiu, jeśli nie ograniczymy emisji.
  • IPCC wpływa na finanse, energetykę, budownictwo, edukację i bezpieczeństwo żywnościowe.
  • Raporty IPCC są cytowane w tysiącach dokumentów ONZ, UE i rządów – tworzą język polityki klimatycznej XXI wieku.

Źródła

6. Czy wiesz, że…

  • IPCC nie publikuje nowych odkryć – to gigantyczna analiza tego, co już wiemy.
  • W procesie AR6 brało udział ponad 3 tysiące naukowców – bez wynagrodzenia.
  • Każdy rozdział jest zatwierdzany zdanie po zdaniu przez przedstawicieli rządów.

7. Obraz, który zapamiętasz

Wyobraź sobie samolot lecący przez gęste, burzowe chmury. Pilot nie widzi ziemi, nie ma widoczności, ale przed sobą ma zestaw wskaźników: wysokościomierz, radar, mapę lotu i sygnały ostrzegawcze. Taki właśnie jest IPCC – zestawem przyrządów nawigacyjnych dla ludzkości, która leci w nieznane.

Bez tych wskaźników błądzimy. Z nimi mamy szansę na bezpieczne lądowanie, ale tylko wtedy, gdy zaczniemy ich naprawdę słuchać i reagować.

apoRrty IPCC to sygnały na pulpicie i alarm, którego nie wolno zignorować.

8. Słowa, które zostają w głowie

Hasła działania

  • Zegar klimatu tyka – nauka dostarcza wskazówki.
  • Wiedza IPCC to podstawa decyzji globalnych.
  • Bez faktów, brak przyszłości.
  • Raporty są informacją, Ty reakcją.

Refleksje i przysłowia

  • Kto nie zna prognozy, ten nie zna drogi.
  • Wiedza bez działania, jak lato bez drzew.
  • Gdy nauka mówi, rośnie odpowiedzialność.
  • Legislacja bez dowodów to zamknięte zamki.

Cytaty

  • „Jeśli dalej będziemy zwlekać, przegapimy… zrównoważoną przyszłość.” – IPCC AR6
  • „IPCC to reflektor – oślepiający prawdą, czasem za późno.”
  • „Nauka nie mówi, co robić. Ale mówi: jeśli nie zrobisz nic – oto konsekwencje.”
  • „Jeśli nie zmienimy kursu, nie utrzymamy się w granicach 1,5°C. To nie ostrzeżenie, to wyzwanie.” – Jim Skea, 2023

9. Co możesz zrobić – już dziś?

  • Czytaj streszczenia IPCC (SPM) – są dostępne po polsku.
  • Popieraj edukację klimatyczną – Twoje słowa mają znaczenie.
  • Wymagaj, by lokalna polityka opierała się na wiedzy.
  • Wspieraj adaptację i zielone inwestycje w swoim otoczeniu.
  • Głosuj i działaj w oparciu o dowody naukowe.

To nie są wielkie projekty, ale bez nich zegar się nie zatrzyma.

10. Zajrzyj pod powierzchnię

Definicje techniczne

  • Assessment Report (AR) – zbiorczy raport publikowany co kilka lat, oparty na pracy setek ekspertów. To najobszerniejsze źródło wiedzy o stanie klimatu, jego przyczynach, skutkach i możliwych scenariuszach przyszłości.
  • Summary for Policymakers (SPM) – streszczenie raportów IPCC, zatwierdzane zdanei po zdaniu przez rządy. Zawiera najważniejsze wnioski w formie przystępnej dla decydentów i stanowi podstawę polityk klimatycznych.

Pojęcia specjalistyczne

  • Mitigacja – ograniczanie emisji i łagodzenie skutków zmian klimatu. Obejmuje działania takie jak rozwój OZE, efektywność energetyczna czy ochrona lasów.
  • Adaptacja – przystosowanie się społeczeństw i przyrody do zmieniającego się klimatu. Przykłady to budowa wałów przeciwpowodziowych, zmiany w rolnictwie czy ochrona zdrowia publicznego.
  • SSP i RCP – scenariusze emisji wykorzystywane przez IPCC do modelowania przyszłości. SSP (Shared Socioeconomic Pathways) opisują możliwe ścieżki rozwoju społeczno-gospodarczego, a RCP (Representative Concentration Pathways) – poziomy koncentracji gazów cieplarnianych w atmosferze.
  • Zgoda rządów – IPCC publikuje treści, które zostały zatwierdzone przez wszystkie państwa członkowskie. To nadaje raportom wyjątkową legitymizację i czyni je podstawą globalnych negocjacji klimatycznych.

Zasoby edukacyjne i raporty

Filmy i multimedia

Netflix Breaking Boundaries
https://www.netflix.com/pl/title/81336476

źródło: materiały prasowe
Czwarty raport IPCC, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Glaciergate, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Międzyrządowego Zespołu do spraw Zmian Klimatu – oficjalna strona IPCC
Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Piąty raport IPCC, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Specjalny raport dotyczący globalnego ocieplenia o 1,5 °C, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Szósty raport IPCC, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

📩 Zapisz się na newsletter i otrzymuj ekowiadomości prosto na swoją skrzynkę!
Subskrypcja daje Ci także dostęp do specjalnego działu na portalu, gdzie znajdziesz darmowe materiały do pobrania: poradniki, przewodniki, praktyczne zestawienia, wzory, karty pracy, checklisty i ściągi. Wszystko, czego potrzebujesz, aby skutecznie wprowadzać ekologiczne zmiany w swoim życiu.

Dołącz już teraz i zacznij zmieniać świat na lepsze! 📩

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc…..

dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) ☕

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie

Przewijanie do góry