Susza

Susza
24 czerwca, 2025 | @ | 6 min 🕒

Spis treści

Gdy krajobraz milczy

Kiedyś woda była czymś oczywistym. Wystarczyło wykopać studnię, poczekać na deszcz, zaufać rzece. Natura miała swój rytm, czas suchy i czas mokry, ale równowaga trwała. Rolnik znał głód, ale nie znał pustki. Ziemia umiała przetrwać, my też.

Aż zaczęliśmy coraz więcej betonować, osuszać, przyspieszać. Woda przestała być darem, a stała się narzędziem. Do wzrostu, produkcji, zysku. Zmieniliśmy krajobraz i cykl hydrologiczny. Kiedyś susze przychodziły rzadko, raz na dekadę, raz na pokolenie. Dziś wracają co roku i trwają coraz dłużej.

W 2015, 2018, 2019, 2020, Polska mierzyła się z kolejnymi falami suszy rolniczej i hydrologicznej. W 2022 poziom Wisły w Warszawie był najniższy od stu lat. A to dopiero początek. Czy nauczymy się żyć w świecie, gdzie woda nie jest pewnikiem, lecz dobrem w deficycie?

O co tu chodzi?

Susza to długotrwały brak wystarczającej ilości wody w powietrzu, glebie, rzekach, lasach, wodociągach. To nie tylko brak deszczu, ale cały systemowy deficyt biologiczny, hydrologiczny i społeczny.

Wyróżniamy kilka typów suszy:

  • Susza meteorologiczna – mniej opadów niż zwykle przez długi czas.
  • Susza rolnicza – gleba sucha, uprawy więdną, plony giną.
  • Susza hydrologiczna – wysychają rzeki, jeziora, obniżają się wody gruntowe.
  • Susza hydrogeologiczna – studnie i źródła przestają działać.
  • Susza społeczno-gospodarcza – żywność drożeje, zdrowie jest zagrożone.

To nie są osobne zjawiska, ale łańcuch zdarzeń, którego ogniwa pękają jedno po drugim. Susza nie pyta, kim jesteś i gdzie mieszkasz. Po prostu przychodzi i zostaje.

Kiedy woda znikała naprawdę

Susze towarzyszą ludzkości od zawsze. Są zapisane w historii, mitach i archeologii jako dramatyczne epizody, które zmieniały losy całych cywilizacji. Ale susza dawniej i dziś to dwa różne zjawiska: kiedyś była efektem natury, dziś coraz częściej efektem naszych działań.

Na świecie:

  • ok. 2200 r. p.n.e. – wieloletnia susza mogła przyczynić się do upadku Imperium Akadyjskiego w Mezopotamii.
  • XIII–XIV w. – długotrwała susza w Ameryce Północnej zbiega się z opuszczeniem osad przez ludy Ancestral Pueblo.
  • 1930–1936 – Dust Bowl (USA): intensywne rolnictwo i brak retencji doprowadziły do katastrofy ekologicznej, głodu i migracji ponad 2 milionów ludzi.
  • 1972–1974 – Sahel (Afryka): miliony ludzi straciły dostęp do wody i żywności w wyniku jednej z najtragiczniejszych susz XX wieku.
  • 2003 – Europa: rekordowa fala upałów i suszy spowodowała śmierć ok. 70 tys. osób i zniszczenie plonów w wielu krajach.

W Polsce:

  • 1904, 1947, 1982, 1992, 2006, 2015, 2018, 2019 i 2020 – to tylko niektóre lata, w których susze objęły znaczną część kraju.
  • 2022 – historyczny niski stan Wisły w Warszawie: mniej niż 30 cm na wodowskazie.

Choć susze zdarzały się zawsze, dopiero dziś zaczęły się nakładać: kryzys wodny, klimatyczny, rolniczy i społeczny. I choć nie kontrolujemy pogody, kontrolujemy to, co z nią robimy. Historia susz to także historia naszej nauki i naszej odpowiedzialności.

Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Dlaczego to ważne?
Bo bez wody nic nie działa. Ani rolnictwo, ani energetyka, ani życie w miastach. Susza podcina korzenie całego systemu.

Jak to dotyczy mojego życia?
Ceny warzyw, zakaz podlewania, duszne, suche powietrze, wyschnięty park, deficyt prądu – to wszystko efekty suszy. Już dziś.

Czy mam wpływ?
Tak. Twój dom, ogród, zakupy, dieta, wybory – to wszystko tworzy presję lub ulgę dla systemu wodnego.

A co z rządami i firmami?
One zarządzają retencją, infrastrukturą, regulacjami. Ale my jesteśmy opinią publiczną. Bez niej polityka nie ruszy.

Czy muszę coś poświęcić?
Nie wodę lecz świadomość. Potrzebujemy mniej marnowania, więcej troski. Woda nie jest bez końca.

Fakty, które robią wrażenie

Globalne

  • Ponad 2 miliardy ludzi cierpi na chroniczny deficyt wody.
  • 40% obszarów rolnych świata zmaga się z ryzykiem suszy.
  • Do 2050 roku nawet 5 miliardów ludzi może mieć ograniczony dostęp do wody.

W Polsce

  • Polska ma jedne z najniższych zasobów wody w UE – jak Egipt, ale bez Nilu.
  • W 2020 roku IMGW ogłosił suszę rolniczą w 90% gmin.
  • Tylko 6,5% opadów zatrzymujemy w krajobrazie – reszta ucieka do Bałtyku.
  • W 2022 poziom Wisły w Warszawie spadł do rekordowego minimum – mniej niż 30 cm.

Indywidualne

  • Kąpiel w wannie to 150 litrów. Prysznic 50 litrów.
  • Produkcja jednego T-shirta = 2700 litrów wody.
  • 1 kg wołowiny = 15 000 litrów – więcej niż tygodniowe zużycie w domu.
  • Przeciętny Polak zużywa 92 litry wody dziennie – często nieświadomie.

Czy wiesz, że…

  • Mchy zatrzymują wodę 20 razy lepiej niż trawniki
  • 1 mm deszczu na 100 m² dachu to 100 litrów
  • „Betonozę” można leczyć – wystarczy zieleń i żwir
  • Na świecie rośnie liczba tzw. pustyń miejskich – wysp gorąca bez wilgoci
  • Istnieją ogrody deszczowe, które filtrują wodę lepiej niż oczyszczalnie

Źródła: IMGW, FAO, IPCC, Our World in Data, SDG Academy, WWF Polska

Obraz, który zapamiętasz

Wyobraź sobie rzekę, która przypomina żyłę w ciele planety. Pulsuje, niesie tlen, życie, chłód, ale coś ją ścisnęło. Przestaje płynąć. Najpierw zwalnia, potem zastyga. Ryby walczą o powietrze. Korzenie drzew zaczynają schnąć. Gleba twardnieje. A wokół cisza. Nie śpiewają ptaki. Nie słychać szelestu liści. Krajobraz przestaje oddychać. Tak wygląda susza, milczenie planety, która traci krążenie.

Słowa, które zostają w głowie

Hasła działania

  • Każda kropla ma znaczenie.
  • Oszczędzaj wodę – dziś, zanim zabraknie jutro.
  • Zbieraj deszcz. Zatrzymuj życie.
  • Retencja to odporność.
  • Od betonu do błota – wróćmy do natury.

Refleksje i przysłowia

  • Woda jest życiem – susza to jego cień.
  • To, co spłynie, już nie wróci.
  • Ziemia pamięta – także brak deszczu.
  • Troska zaczyna się od kranu.

Cytaty

  • „Tylko ten zna wartość wody, kto przeżył suszę.” – przysłowie afrykańskie
  • „Nie chodzi o to, ile wody mamy. Chodzi o to, jak ją szanujemy.”
  • „Woda nie zna polityki. Ale polityka musi poznać wodę.”

Co możesz zrobić już dziś?

  • Zbieraj deszczówkę – beczka pod rynną to twój rezerwuar.
  • Zmień nawyki: krótszy prysznic, mniej prania, zakręcaj kran.
  • Sadź rośliny, zamiast betonu wybierz żwir, trawy, korę.
  • Jedz mniej mięsa – to ogromna oszczędność wody.
  • Wspieraj retencję: lokalnie, politycznie, edukacyjnie.

To nie muszą być wielkie gesty, ale jeśli każda kropla będzie ważna, powstanie z niej rzeka zmiany.

Zajrzyj pod powierzchnię

Pojęcia techniczne

  • Deficyt wodny – różnica między zapotrzebowaniem a dostępną ilością wody w danym czasie i miejscu. Kluczowy wskaźnik dla planowania gospodarki wodnej, szczególnie w rolnictwie i zarządzaniu kryzysowym.
  • Retencja powierzchniowa – zdolność środowiska (gleby, roślinności, krajobrazu) do zatrzymywania wody opadowej i spowalniania jej odpływu. Istotna dla ograniczania skutków suszy, erozji i powodzi.

Pojęcia specjalistyczne

  • Hydrosfera – całkowita objętość wody na Ziemi, obejmująca oceany, morza, jeziora, rzeki, lód, wodę gruntową i parę wodną w atmosferze. Zaledwie 0,3% to woda słodka dostępna dla ludzi.
  • Retencja krajobrazowa – naturalna zdolność krajobrazu do magazynowania wody, np. w mokradłach, torfowiskach, lasach czy systemach korzeniowych. Kluczowa dla odbudowy odporności ekosystemów na suszę.
  • Ślad wodny – całkowita ilość wody zużytej do wytworzenia danego produktu lub usługi, wyrażana w litrach. Przykładowo: 1 kg wołowiny to ok. 15 000 litrów wody, 1 filiżanka kawy – 140 litrów.
  • Bilans wodny – zestawienie przychodów (opady, dopływy) i rozchodów (parowanie, zużycie) wody w danym regionie. Pomaga ocenić ryzyko deficytów i planować zarządzanie zasobami.
  • Susza hydrogeologiczna – długotrwały spadek poziomu wód podziemnych, wynikający z braku opadów i nadmiernego poboru. Może prowadzić do wysychania studni, źródeł i osłabienia roślinności głęboko zakorzenionej.

Zasoby edukacyjne i raporty

Dane i analizy regionalne (Polska i Europa Środkowa)

Materiały edukacyjne i narzędzia interaktywne

Filmy i multimedia

źródło: materiały prasowe
wlaczoszczedzanie.pl

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

📩 Zapisz się na newsletter i otrzymuj ekowiadomości prosto na swoją skrzynkę!
Subskrypcja daje Ci także dostęp do specjalnego działu na portalu, gdzie znajdziesz darmowe materiały do pobrania: poradniki, przewodniki, praktyczne zestawienia, wzory, karty pracy, checklisty i ściągi. Wszystko, czego potrzebujesz, aby skutecznie wprowadzać ekologiczne zmiany w swoim życiu.

Dołącz już teraz i zacznij zmieniać świat na lepsze! 📩

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc…..

dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) ☕

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie

Przewijanie do góry