Bioróżnorodność (biodiversity)

Czas czytania: 39 minut

Życie na naszej błękitnej planecie to niezwykle złożona sieć powiązań, w której każdy element ma swoje miejsce i znaczenie. My, ludzie, jesteśmy jedną z nici tej skomplikowanej struktury – ważną, ale zależną od istnienia pozostałych elementów. Każda nić jest potrzebna i spełnia unikalną funkcję, wpływając na inne fragmenty układu. Utrata lub zmniejszenie liczebności jednego gatunku potrafi wywołać poważne skutki dla całego ekosystemu. Na Ziemi nie istnieją gatunki zbędne.

Gwarancją naszego przetrwania i bezpieczeństwa jest zachowanie różnorodności biologicznej na różnych poziomach organizacji życia: genetycznym, gatunkowym i ekosystemowym. Bez organizmów tworzących glebę, roślin produkujących tlen, będących podstawą łańcuchów pokarmowych, oraz owadów umożliwiających rozmnażanie roślin, nasz świat nie przetrwa. Albo to zrozumiemy i poczujemy, że jesteśmy integralną częścią przyrody, albo zniszczymy wiele gatunków, relacji między nimi, a w końcu także siebie.

Jeden z najwybitniejszych biologów naszych czasów, Edward O. Wilson, już w 1985 roku zwracał uwagę, że utrata różnorodności biologicznej to ogromna i ukryta tragedia Ziemi. Co więcej, jest to strata, która często następuje, zanim w pełni zrozumiemy wartość utraconych elementów. Niszczenie ekosystemów można porównać do sprintu – potrafimy zrobić to szybko i skutecznie. Odtwarzanie ekosystemów i różnorodności biologicznej to jednak proces przypominający maraton, w którym często nie wiemy, gdzie jest meta. Nasza wiedza o przyrodzie jest ograniczona, a sama natura pełna jest niespodzianek.

Alarmujące dane o zaniku gatunków

Naukowcy zwracają uwagę na dwie przeciwstawne tendencje: w ciągu ostatnich 25 lat liczba ludności na świecie wzrosła o 35%, podczas gdy liczebność ssaków, gadów, płazów, ptaków i ryb zmniejszyła się o 29%. Zanikają całe gatunki, a na naszych oczach dokonuje się szóste wielkie wymieranie w dziejach Ziemi. Poprzednie epizody były wywołane czynnikami naturalnymi, natomiast obecne różni się tym, że jego główną przyczyną jest działalność człowieka, co sprawia, że przebiega ono w bezprecedensowo szybkim tempie.

W ciągu ostatnich stu lat z powierzchni naszej planety zniknęło około 200 gatunków kręgowców, co daje średnią dwóch gatunków rocznie. Gwałtownie rosnąca populacja ludzka zajmuje coraz więcej terenów, wypierając zwierzęta z ich naturalnych siedlisk. Gdy jedne gatunki wymierają, inne, zmuszone do życia na coraz mniejszych obszarach, stają się mniej liczne i znajdują się w coraz gorszej kondycji zdrowotnej. Do tej grupy należą niemal wszystkie duże ssaki, takie jak słonie, lwy, tygrysy, nosorożce czy małpy człekokształtne. W przypadku niektórych gatunków, szczególnie z Azji Południowo-Wschodniej, utrata terytoriów sięga 80%.

Taka sytuacja wcześniej czy później odbije się również na ludziach. Przyroda, niczym budowla z klocków, jest systemem, w którym każda część ma swoje znaczenie. Wyciąganie poszczególnych „cegiełek” życia prędzej czy później spowoduje zawalenie się całej konstrukcji, a człowiek, który obecnie znajduje się na jej szczycie, spadnie w otchłań niekończących się katastrof ekologicznych.

Każdego roku, 22 maja, obchodzimy Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej, przypominający o znaczeniu ochrony przyrody i różnorodności życia.

Etymologia definicji biodiversity

Termin bioróżnorodność jest kontaminacją słów bio i różnorodność. Pojęcie różnorodność biologiczna (biological diversity) zostało po raz pierwszy użyte przez Thomasa Lovejoya w 1980 roku, natomiast forma biodiversity została stworzona przez M.W. Rosena w 1986 roku podczas konferencji National Forum on Biological Diversity.

Definicja różnorodności biologicznej jest wieloaspektowa i zależy od kontekstu. W najbardziej ogólnym ujęciu, odnosi się do całkowitej różnorodności życia na Ziemi, na poziomie genetycznym, gatunkowym oraz ekosystemowym. Zgodnie z Konwencją o różnorodności biologicznej, bioróżnorodność obejmuje wszystkie żywe organizmy występujące w ekosystemach lądowych, wodnych i morskich, a także w zespołach ekologicznych, których są częścią.

Dla porównywania bioróżnorodności różnych środowisk lub ekosystemów stosuje się różne wskaźniki, takie jak:

• Bogactwo gatunkowe: Liczba gatunków występujących na danym obszarze,
• Bogactwo rzadkich gatunków: Liczba gatunków występujących tylko w niewielkiej części analizowanych próbek,
• Indeksy różnorodności: Wskaźniki Shannona, Simpsona, Margaleffa czy Pielou, które uwzględniają zarówno liczbę gatunków, jak i równomierność ich występowania.

Ostatecznie, znaczenie terminu bioróżnorodność wykracza poza samą naukę. Jest ono również pojęciem kluczowym w ekologii, zrównoważonym rozwoju i polityce ochrony środowiska. Stało się ono symbolem walki o ochronę naszego wspólnego dziedzictwa naturalnego w obliczu kryzysów środowiskowych.

Znaczenie bioróżnorodności dla człowieka, rolnictwa i gospodarki

Różnorodność biologiczna to nie tylko piękno natury, ale i filar funkcjonowania ludzkości – od bezpieczeństwa żywnościowego, przez zdrowie, aż po stabilność ekologiczną naszej planety. Ochrona tej różnorodności jest inwestycją w przyszłość człowieka i życia na Ziemi.

Bioróżnorodność jako fundament życia ludzkiego

Zachowanie bioróżnorodności jest kluczowe dla istnienia ludzkości w harmonii z przyrodą. Żyzne gleby, czysta woda i odpowiednie warunki dla owadów zapylających to elementy, które umożliwiają produkcję żywności o wysokiej jakości i wspierają stabilność ekosystemów. Bez nich nasze codzienne funkcjonowanie byłoby zagrożone.

Jednocześnie różnorodne środowisko przyrodnicze wspiera zdrowie fizyczne i psychiczne. Czyste powietrze i zdrowa żywność są podstawą dobrego samopoczucia, natomiast przestrzenie naturalne, takie jak lasy czy parki, oferują możliwość relaksu i regeneracji psychicznej. Badania pokazują, że kontakt z naturą obniża poziom stresu, poprawia nastrój i wspiera zdrowie emocjonalne. Przykładem jest japońska lasoterapia (shinrin-yoku), która pomaga w odzyskiwaniu równowagi emocjonalnej i redukcji napięcia.

W obliczu globalnych wyzwań, takich jak pandemia COVID-19, znaczenie bioróżnorodności staje się jeszcze bardziej widoczne. Niszczenie ekosystemów zwiększa ryzyko rozprzestrzeniania się chorób odzwierzęcych, takich jak SARS, Ebola czy SARS-CoV-2. Zróżnicowanie biologiczne pełni funkcję swoistej „naturalnej tarczy ochronnej”, minimalizując ryzyko powstawania nowych patogenów. Dlatego ochrona przyrody nie tylko wspiera zdrowie ludzi, ale także pomaga zapobiegać przyszłym kryzysom zdrowotnym.

Bioróżnorodność a zrównoważone rolnictwo

Rolnictwo powoli zaczyna wracać do swoich korzeni, czasów kiedy człowiek zaczynał uprawiać ziemię, a uprawy współistniały z naturalnym ekosystemem, na który składały się wszystkie mikroorganizmy, rośliny i zwierzęta. Budowanie gospodarstw rolnych bioróżnorodnych to element niezbędny dla przeciwdziałania erozji, jałowieniu gleb i zmniejszaniu się upraw.

Rozwijanie rolnictwa ekologicznego i różnorodności biologicznej można osiągnąć np. poprzez zakładanie siedlisk, usuwanie chwastów ze skraju pola i sadzenie na ich miejsce roślin kwitnących w celu przyciągnięcia owadów. Różnorodność przywabia pszczoły miodne i dziko żyjące, a także trzmiele i owady drapieżne, które pozwalają na walkę ze szkodnikami roślin bez konieczności sięgania po toksyczne insektycydy. Pasy roślinności i upraw pozwalają na dostarczenie pożywienia dzikim ptakom, które żywią się owadami mogącymi niszczyć plony. Bioróżnorodność wywiera pozytywny wpływ na mikrofaunę glebową.

Hodowane dzisiaj rośliny daleko odbiegają od swych dzikich przodków. Często utrzymuje się odmiany dające największe i najszybsze przyrosty masy, najwyższe plony, zaś tzw. odmiany i rasy tradycyjne zanikają. Tracimy więc zróżnicowanie genetyczne, w tym geny dające odporność na niekorzystne warunki środowiska, na pasożyty, na organizmy chorobotwórcze.

Bez upraw rolnych ludzkość utraciłaby ważne źródło pożywienia, którego nie dałoby się łatwo zastąpić. Należy zatem uczynić wszystko, aby wzbogacać uprawy rolne i zwiększać plony przy jak najniższych kosztach środowiskowych. Bioróżnorodność jest kluczem do sukcesu.

Kluczowe znaczenie dla zachowania różnorodności biologicznej w przestrzeni rolniczej mają:

• zadrzewienia śródpolne
• oczka wodne
• torfowiska
• miedze
• ekstensywnie użytkowane łąki i pastwiska

Ekonomiczne znaczenie bioróżnorodności

Przyroda ma również ogromne znaczenie ekonomiczne. Kapitał naturalny i usługi ekosystemowe są podstawą funkcjonowania światowej gospodarki. Wartość tych usług, takich jak oczyszczanie powietrza, zapylanie roślin czy regulacja klimatu, szacuje się na około 125 bilionów dolarów rocznie. Przykładem jest Wielka Rafa Koralowa, która przynosi australijskiej gospodarce 5,7 miliarda dolarów rocznie i wspiera 69 tysięcy miejsc pracy.

Dzicy zapylacze, takie jak pszczoły, odgrywają kluczową rolę w rolnictwie. Bez ich udziału plony roślin owadopylnych drastycznie spadają. W niektórych regionach świata, takich jak Azja, braki te rekompensuje się ręcznym zapylaniem, co generuje dodatkowe koszty. Alternatywą jest ochrona siedlisk i różnorodności biologicznej, która pozwala uniknąć takich wydatków.

Eksperci ONZ podkreślają, że inwestycje w ochronę przyrody nie są wystarczające. Aby skutecznie przeciwdziałać utracie różnorodności biologicznej, konieczne jest przeznaczenie do 2030 roku co najmniej 200 miliardów dolarów rocznie na fundusze wspierające różnorodność biologiczną. Jednocześnie należy zrezygnować z subsydiów szkodliwych dla środowiska, które obecnie sięgają 500 miliardów dolarów rocznie.

Bioróżnorodność to filar funkcjonowania naszej planety, który wspiera zdrowie ludzi, zrównoważony rozwój rolnictwa i stabilność gospodarki. Jej ochrona to nie tylko moralny obowiązek, ale także konieczność ekonomiczna i społeczna. Zróżnicowanie biologiczne zapewnia dostęp do zasobów niezbędnych do życia, chroni przed kryzysami zdrowotnymi i wspiera gospodarki na całym świecie.

Ubożenie i utrata różnorodności biologicznej

Ubożenie bioróżnorodności przejawia się poprzez utratę siedlisk, wymieranie gatunków oraz zmniejszanie zróżnicowania genowego w populacjach. Całe ekosystemy wraz z ich gatunkami zanikają, zanim zdążymy je dokładnie zbadać. Obecne tempo utraty różnorodności biologicznej jest tak szybkie, że nasza epoka została określona mianem szóstej katastrofy. Jest to jedna z cech charakterystycznych antropocenu – nowej epoki geologicznej, w której działalność człowieka znacząco wpływa na ekosystemy i system geologiczny Ziemi.

Coraz częściej używa się również terminu homogenocen, który opisuje epokę charakteryzującą się szybkim spadkiem bioróżnorodności i stopniowym ujednoliceniem ekosystemów na całym świecie. Zjawisko to wynika głównie z wprowadzania przez człowieka obcych gatunków inwazyjnych, zarówno celowo (np. rośliny uprawne, zwierzęta gospodarskie), jak i przypadkowo. Globalizacja sprawiła, że przenoszenie gatunków między kontynentami stało się łatwiejsze niż kiedykolwiek wcześniej.

Różnorodności biologicznej zagrażają przede wszystkim dwa czynniki: fragmentacja i degradacja ekosystemów. Fragmentacja to pokawałkowanie ogromnych niegdyś dzikich obszarów naturalnych, na coraz mniejsze i bardziej izolowane wysepki dzikiej przyrody zanurzone w przestrzeni znacznie przekształconej. Najbardziej zagrożone są organizmy zamieszkujące obszary mniejsze niż 50 tys, km². Ta reguła dotyczy wszystkich grup zwierząt, roślin i grzybów. Na zagarniętym i przekształconym przez człowieka terenie wiele gatunków nie jest w stanie dobrze funkcjonować. Nie tylko mają za mało miejsca na utrzymanie odpowiednio licznych populacji, lecz także cierpi kondycja tych populacji poprzez zablokowanie wymiany genów z innymi populacjami. Wiele organizmów nie potrafi żyć, ukryć się, rozmnażać ani znaleźć pokarmu.

Degradacja ekosystemów to wszystko to, co pogarsza ich stan i kondycję. Fizyczne niszczenie składników przyrodniczych, fauny, flory, gleb, a także zanieczyszczenia, hałas, zmiany klimatu wiążące się z zakłóceniem procesów przyrodniczych i niepożądaną zmianą składu gatunkowego, w tym presja gatunków inwazyjnych czy patogenów i inne elementy presji człowieka.

Utrata i fragmentacja siedlisk związana jest głownie z:

• hodowlą zwierząt – przemysłowa hodowla zwierząt
• intensyfikacją i ekspansją rolnictwa – sposób gospodarowania glebami, produkowania żywności
• rozwojem miast i transportu – betonowanie i asfaltowanie powierzchni, miejska wyspa ciepła
• wycinaniem lasów – deforestacja
• inwazją biologiczną – wprowadzanie przez człowieka gatunków pochodzących z innych rejonów geograficznych, w szczególności tzw. obcych gatunków inwazyjnych, które wypierają gatunki rodzime
• zmianami klimatu
• rybołówstwem, kłusownictwem, myślistwem
• przełowienie, przyłowem
• handlem
• nadmierną konsumpcja

Od XX wieku człowiek przekształca i niszczy całe ekosystemy, co wynika z wzrostu populacji ludzkiej i intensyfikacji gospodarki. Jak dużą ma to skalę, pokazał David Attenborough w książce „Życie na Ziemi”: w 1937 roku żyło 2,3 mld ludzi, w 2020 roku już 7,8 mld. W tym czasie dzikie obszary skurczyły się z 66% do 35% powierzchni Ziemi, czyli niemal o połowę. W ciągu ostatnich 300 lat straciliśmy 90% mokradeł, a każdego roku wycinane jest kolejne 10 mln ha lasów. 

Living Planet Report (LPR)

Publikowany co dwa lata przez WWF Living Planet Report (Raport Żyjącej Planety) to kluczowe na świecie, regularnie aktualizowane i syntetyczne podsumowanie globalnych trendów zmian liczebności populacji dzikich gatunków zwierząt kręgowych. Raport dostarcza cennych informacji o stanie ekosystemów na naszej planecie.

Edycja z 2022 roku ukazuje katastrofalny spadek liczebności monitorowanych populacji ssaków, ptaków, płazów, gadów i ryb, wynoszący średnio 69% od 1970 roku. Szacuje się, że ludzie przekształcili już 75% światowych obszarów lądowych, a jeśli ten trend się utrzyma, do 2050 roku przekształceniu ulegnie aż 90% tych obszarów, co może oznaczać koniec różnorodności biologicznej na Ziemi.

Przedstawiony w raporcie Wskaźnik Żyjącej Planety (Living Planet Index, LPI), opracowywany przez Londyńskie Towarzystwo Zoologiczne (Zoological Society of London, ZSL), bazuje na największym dotychczas zestawie danych. W 2022 roku wskaźnik ten ukazuje, jak gatunki reagują na presje związane z utratą bioróżnorodności i zmianami klimatycznymi, odzwierciedlając szkodliwe skutki zerwanej relacji człowieka z przyrodą.

Raport ostrzega, że przyszłość ludzkości zależy od stabilnego klimatu i zachowania różnorodności biologicznej. Living Planet Report 2022 podkreśla kluczowe znaczenie przyrody dla zdrowia, dobrobytu ludzi, a także funkcjonowania społeczeństw i gospodarek. Globalne usługi ekosystemowe – takie jak dostarczanie świeżego powietrza, czystej wody, żywności, energii czy surowców – są wyceniane na około 125 bilionów dolarów rocznie. Praca zapylaczy, takich jak pszczoły czy motyle, wspierająca rolnictwo, jest warta dodatkowo od 235 do 577 miliardów dolarów rocznie. Ponad połowa światowego PKB jest umiarkowanie lub silnie uzależniona od przyrody i jej usług.

W latach 1970–2018 liczebność populacji dzikich zwierząt spadła średnio o 69%. Największy spadek odnotowano w Ameryce Środkowej i na Karaibach – średnio aż 94%. Gatunki kręgowców słodkowodnych są szczególnie zagrożone, ich liczebność zmniejszyła się średnio o 83%. Według Czerwonej Listy IUCN najbardziej narażone na wymarcie są koralowce i płazy.

Główne przyczyny spadku różnorodności biologicznej to degradacja i utrata siedlisk, nadmierna eksploatacja zasobów, rozprzestrzenianie się gatunków inwazyjnych, zanieczyszczenie środowiska, zmiany klimatyczne. Te zjawiska wynikają przede wszystkim z działalności człowieka, w tym intensywnego rolnictwa, przełowienia mórz i oceanów, niszczenia rzek przez budowę zapór czy wycinki lasów. Aby odwrócić ten trend, konieczne są pilne i systemowe zmiany. Kluczowe jest zrozumienie, jak bardzo nasze życie zależy od przyrody.

WWF wzywa społeczność międzynarodową do zawarcia globalnej umowy na rzecz przyrody i ludzi, aby zatrzymać proces zaniku różnorodności biologicznej. Raport pokazuje, że stoimy w obliczu podwójnego kryzysu – zmian klimatu i utraty bioróżnorodności – zagrażającego dobrobytowi obecnych i przyszłych pokoleń.

Edycja Living Planet Report 2022 podkreśla, że aby świat stał się przyjazny zarówno dla ludzi, jak i przyrody, musimy do 2030 roku wzmocnić działania na rzecz ochrony i odbudowy zasobów naturalnych. Szybka i głęboka dekarbonizacja wszystkich sektorów, zrównoważona produkcja i konsumpcja, zwłaszcza żywności, są kluczowymi elementami w walce z kryzysami.

Autorzy raportu apelują do decydentów o przekształcenie gospodarek tak, aby właściwie wyceniały one zasoby przyrody. Realne i wymierne działania muszą być podjęte natychmiast. Bez zasobów naturalnych przyszłe pokolenia nie przetrwają.

Raport IPBES

Międzyrządowa Platforma ds. Różnorodności Biologicznej i Funkcji Ekosystemu (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, IPBES) to niezależna instytucja działająca pod auspicjami ONZ, zrzeszająca 130 państw. Jej raport, zatytułowany Global Assessment Report on Biodiversity and Ecosystem Services, został opracowany przez 145 ekspertów z 50 krajów podczas trzyletnich prac, przy wsparciu kolejnych 310 naukowców. Dokument powstał na podstawie analizy 15 tysięcy publikacji naukowych, raportów rządowych oraz wiedzy i doświadczeń ludności rdzennej i lokalnych społeczności. Pełny raport liczy 1500 stron i jest często porównywany do raportów IPCC dotyczących zmian klimatu.

Według raportu aż milion gatunków na Ziemi jest zagrożonych wyginięciem wskutek działalności człowieka. Szacuje się, że na naszej planecie żyje około ośmiu milionów gatunków, z czego większość stanowią owady, jednak tylko część z nich została dotychczas skatalogowana. Wiele gatunków może wymrzeć, zanim w ogóle je odkryjemy. Stabilność ekosystemów i bioróżnorodność mają kluczowe znaczenie dla przetrwania ludzkości. Trzy czwarte roślin uprawnych zależy od zapylania przez zwierzęta – ich brak grozi poważnymi problemami z zaopatrzeniem w żywność. Miliardy ludzi korzystają z drewna jako źródła energii oraz z leków opartych na roślinach. Jak wynika z raportu, już teraz na świecie toczy się około 2500 konfliktów o zasoby, takie jak woda, żywność, ziemia czy paliwa.

Naukowcy związani z IPBES w swoich interpretacjach raportu nie pozostawiają złudzeń: świat stoi w obliczu kryzysu ekologicznego, którego powstrzymanie wymaga radykalnych zmian. Zdrowie ekosystemów, od których zależymy my i wszystkie inne gatunki, pogarsza się szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. Podkopujemy fundamenty naszych gospodarek, źródeł utrzymania, bezpieczeństwa żywności, zdrowia oraz jakości życia na całym świecie. Tylko rewolucyjna zmiana w podejściu do ochrony przyrody i użytkowania zasobów naturalnych może zatrzymać postępującą degradację.

Pełny raport liczy ok. 1500 stron, jednak jego kluczowe fakty i wnioski ujęto 40-stronicowym „Podsumowaniu dla decydentów”.

• w ciągu ostatniego wieku obfitość gatunków na lądach spadła o co najmniej 20%
• zagrożonych jest od 30 do 40% gatunków morskich
• od XVI wieku wymarło co najmniej 680 gatunków kręgowców
• trzy czwarte środowiska na lądzie i dwie trzecie na morzach i oceanach uległo poważnym zmianom przez działalność człowieka
• jedna trzecia powierzchni lądów i trzy czwarte zasobów słodkiej wody jest wykorzystywana do produkcji żywności i hodowli zwierząt
• 33% zasobów ryb morskich jest poławianych w niezrównoważony sposób, 60%. na granicy, a tylko 7% w sposób zrównoważony
• zanieczyszczenie plastikiem zwiększyło się dziesięciokrotnie od roku 1980
• co roku wyrzucamy do oceanów 300-400 ton metali ciężkich, toksyn i innych odpadów przemysłowych
• przez nawozy dostające się mórz powstało 400 martwych stref o łącznej powierzchni większej od Wielkiej Brytanii
• między rokiem 1980 a 2000 zniszczono 100 mln hektarów lasów tropikalnych, głównie pod hodowlę bydła i uprawy
• z powodu zniszczenia siedlisk na wybrzeżach i raf koralowych zwiększyło się ryzyko powodzi dla 100 do 300 mln ludzi mieszkających na wybrzeżach
• utrata bioróżnorodności zagraża światowemu systemowi produkcji żywności i zwiększa podatność na szkodniki, choroby i zmiany klimatu
• kwestia bioróżnorodności jest ściśle związana ze zmianami klimatu. Z jednej strony przyczyniają się one do degradacji przyrody. Światowa średnia temperatura już wzrosła o ok. 1 stopnień Celsjusza (w porównywaniu do okresu preindustrialnego) i ma to ogromny wpływ na środowisko. Wzrost temperatury o 1,5 stopnia oznacza blaknięcie i wymieranie 80% raf koralowych, a 2 stopnie – prawie całkowite ich wymieranie. Wyniszczanie terenów naturalnych i hodowla zwierząt powodują dużą część emisji gazów cieplarnianych, a środowisko naturalne jest w już stanie hamować zmiany klimatu, absorbując dwutlenek węgla.

Autorzy raportu opisali przyczyny szóstego masowego wymierania. Uszeregowali je pod względem tego, które mają największy wpływ na niszczenie bioróżnorodności. To kolejno: zmiany w użytkowaniu gruntów i wód morskich, bezpośrednie wykorzystywanie roślin i zwierząt, zmiany klimatu, zanieczyszczenia i gatunki inwazyjne

Kluczowe pośrednie czynniki przyczyniające się do degradacji środowiska to m.in. wzrost liczby ludności i konsumpcji na osobę, innowacje technologiczne, które w niektórych przypadkach zmniejszyły się, a w innych zwiększyły szkody natury, kwestie rządzenia i odpowiedzialności.

Przyczyny i skutki degradacji środowiska ukazują globalną sieć wzajemnych powiązań między różnymi regionami świata. Wydobycie zasobów i produkcja odbywają się często w jednym miejscu, aby zaspokoić potrzeby konsumentów w odległych zakątkach globu. Na przykład tania produkcja i masowa wycinka lasów pod uprawy oleju palmowego w krajach Azji prowadzą do niszczenia tamtejszego środowiska, aby dostarczyć produkty na rynki krajów bogatej Północy – głównie Europy i Ameryki Północnej. Korzyści z tego procesu czerpią przede wszystkim międzynarodowe korporacje.

Raport wskazuje, że przeciążamy planetę poza granice jej wytrzymałości, ale wciąż nie jest za późno, aby ograniczyć zjawisko szóstego masowego wymierania. Kluczowe jest jednak natychmiastowe działanie na wszystkich poziomach – od lokalnego po globalny. Dzięki zielonej transformacji i zrównoważonemu rozwojowi możliwe jest ochronienie, odtworzenie i zrównoważone wykorzystanie zasobów przyrody. Działając teraz, mamy szansę na przywrócenie równowagi między potrzebami człowieka a ochroną natury.

dodatkowe informacje:
Międzyrządowa Platforma ds. Różnorodności Biologicznej i Funkcji Ekosystemu (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, IPBES)

Ochrona bioróżnorodności i zróżnicowanie siedlisk

Bioróżnorodność odgrywa kluczową rolę w procesach ewolucyjnych i utrzymaniu stabilności systemów podtrzymujących życie na Ziemi. W celu ochrony bioróżnorodności konieczne jest przewidywanie, zapobieganie oraz zwalczanie przyczyn jej degradacji lub zaniku.

Priorytety w ochronie różnorodności biologicznej

Każdy element bioróżnorodności zasługuje na ochronę, jednak szczególną uwagę należy poświęcić obszarom i gatunkom o kluczowym znaczeniu dla środowiska naturalnego i człowieka. Należą do nich:

• Lasy równikowe i rafy koralowe: Pełniące funkcję „płuc Ziemi” i źródła niezliczonych usług ekosystemowych.
• Obszary bogate w gatunki rzadkie i zagrożone wyginięciem: Takie jak tereny górskie czy wodno-błotne.
• Siedliska o istotnym znaczeniu społeczno-ekonomicznym, kulturowym lub naukowym: Wymagające identyfikacji i monitorowania w ramach tzw. monitoringu przyrodniczego.

Metody ochrony bioróżnorodności

Podstawowym sposobem zachowania różnorodności biologicznej jest ochrona in-situ, czyli zabezpieczanie elementów bioróżnorodności w ich naturalnym środowisku. W ramach tej metody realizuje się:

• Tworzenie obszarów chronionych oraz wprowadzanie odpowiednich sposobów zarządzania nimi i otaczającymi je terenami.
• Odtwarzanie zdegradowanych ekosystemów w celu przywrócenia utraconej bioróżnorodności.
• Utrzymywanie lub odbudowywanie populacji zagrożonych gatunków, aby zapobiegać ich wyginięciu.
• Zapobieganie wprowadzaniu gatunków inwazyjnych oraz organizmów genetycznie modyfikowanych, które mogą zagrażać ekosystemom.

Ochrona bioróżnorodności obejmuje nie tylko ekosystemy, gatunki i odmiany roślin, grzybów i zwierząt, ale również tradycyjną wiedzę i praktyki ludowe, które sprzyjają zrównoważonemu użytkowaniu i ochronie zasobów naturalnych.

Znaczenie zróżnicowania siedlisk

Zróżnicowanie siedlisk jest kluczowym elementem ochrony bioróżnorodności. Największe znaczenie mają siedliska naturalne lub mało przekształcone przez człowieka, które zapewniają schronienie dla wielu gatunków. Wiele krajów wprowadziło przepisy chroniące zagrożone gatunki i ich siedliska, ograniczając polowania i przeznaczanie tych terenów na inne cele.

Ochrona ex-situ jako uzupełnienie działań in-situ

Ochrona ex-situ, czyli ochrona elementów bioróżnorodności poza miejscem ich naturalnego występowania, stanowi ważne uzupełnienie metod in-situ. Do takich działań należą:

• Przechowywanie nasion i materiału genetycznego w bankach genów.
• Tworzenie kolekcji gatunków w ogrodach zoologicznych i botanicznych.
• Zachowanie gatunków w specjalistycznych hodowlach i programach restytucji.

Kluczowe elementy ochrony różnorodności na terenach leśnych

Lasy są szczególnie ważnym miejscem dla ochrony bioróżnorodności. Na ich terenach należy zwrócić uwagę na:

• Martwe drewno: Spróchniałe drzewa i powalone pnie, które są siedliskiem dla wielu organizmów, w tym owadów, grzybów i porostów.
• Starodrzewy: Zapewniające miejsce życia dla licznych gatunków ptaków, ssaków i owadów.
• Torfowiska: Unikalne ekosystemy o znaczeniu hydrologicznym i klimatycznym.
• Polany śródleśne: Zwiększające różnorodność gatunkową i pełniące funkcję siedlisk dla owadów zapylających oraz roślin.

Ochrona bioróżnorodności wymaga kompleksowego podejścia, które uwzględnia zarówno działania in-situ, jak i ex-situ. Kluczowe znaczenie ma także zachowanie zróżnicowania siedlisk, które wspiera naturalne procesy ekologiczne. Wprowadzanie odpowiednich przepisów prawnych, edukacja społeczeństwa i praktyczne działania na rzecz przyrody są niezbędne do zapewnienia przyszłym pokoleniom zdrowego i zrównoważonego środowiska naturalnego.

Ewolucja międzynarodowego prawodawstwa na rzecz ochrony bioróżnorodności

Wczesne inicjatywy ochrony przyrody (XIX–XX wiek)

• Początek idei ochrony przyrody: Rozwój ruchu ochrony przyrody w XIX wieku był odpowiedzią na rosnącą presję działalności człowieka na środowisko, wynikającą z rewolucji przemysłowej. Utworzenie Parku Narodowego Yellowstone w 1872 roku w Stanach Zjednoczonych było przełomem, który nadał priorytet zachowaniu wyjątkowych miejsc przyrodniczych dla przyszłych pokoleń. Podobne inicjatywy zaczęły pojawiać się w innych krajach, takich jak Kanada, Australia i RPA, co zapoczątkowało międzynarodowy ruch na rzecz ochrony ekosystemów.
• Utworzenie Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody (IUCN): Powstanie IUCN w 1948 roku w Szwajcarii było pierwszą próbą skoordynowania działań na skalę globalną. IUCN nie tylko gromadziła wiedzę naukową, ale także pełniła rolę doradczą dla rządów i organizacji międzynarodowych. Czerwona Księga Gatunków Zagrożonych (1964) była jednym z pierwszych systemowych narzędzi oceny stanu zagrożenia gatunków. Dzięki niej opracowano standardy klasyfikacji, które są stosowane do dziś.

dodatkowe informacje:
Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN
Polska czerwona księga roślin
Polska czerwona księga zwierząt
The IUCN Red List – wyszukiwarka zagrożonych gatunków

Rozwój międzynarodowych konwencji środowiskowych (XX wiek)

• Konwencja Ramsarska (1971): Konwencja Ramsarska odegrała kluczową rolę w zwróceniu uwagi na znaczenie obszarów wodno-błotnych, które do tej pory były często postrzegane jako nieużytki. Dzięki tej inicjatywie objęto ochroną unikalne ekosystemy, takie jak bagna, torfowiska czy ujścia rzek, które są miejscem bytowania wielu zagrożonych gatunków oraz naturalnym magazynem węgla.
• Konwencja Waszyngtońska CITES (1973): Wprowadzenie regulacji w zakresie handlu dzikimi gatunkami stało się odpowiedzią na wzrost nielegalnego handlu zwierzętami i roślinami. Dzięki tej konwencji ponad 38 tys. gatunków zostało objętych różnym poziomem ochrony, co pozwoliło na zahamowanie wielu przypadków krytycznego spadku populacji, takich jak w przypadku nosorożców czy wielorybów.
• Konwencja Berneńska (1979): Konwencja Berneńska, przyjęta w 1979 roku, stanowiła ważne narzędzie ochrony różnorodności biologicznej w Europie. Jest to platforma umożliwiająca współpracę transgraniczną, transnarodowe programy ekologiczne oraz opracowywanie strategii międzynarodowych. Konwencja obejmowała nowe wyzwania, takie jak zmiany klimatyczne, gatunki inwazyjne czy rozwój sieci ekologicznych, często reagując na problemy jeszcze przed ich szerokim rozpoznaniem. Jej innowacyjność polegała również na systemie monitorowania działań podejmowanych przez poszczególne państwa i udostępnianiu raportów oraz dokumentacji opinii publicznej.

Konwencje atmosferyczne (1985, 1987)

Wpływ Konwencji Wiedeńskiej i Protokołu montrealskiego na ochronę bioróżnorodności był bardziej pośredni, ale niezwykle istotny. Eliminacja substancji niszczących warstwę ozonową zapobiegła katastrofalnym skutkom, takim jak wzrost poziomu promieniowania UV, które mogłyby zniszczyć kluczowe ekosystemy, zwłaszcza wrażliwe rafy koralowe.

Szczyt Ziemi w Rio de Janeiro i fundamentalne porozumienia (1992)

• Konwencja o różnorodności biologicznej (CBD): CBD ustanowiła trzy filary ochrony bioróżnorodności, które stały się fundamentem globalnych działań. Dzięki CBD kraje zaczęły opracowywać narodowe strategie ochrony bioróżnorodności, które integrowały ochronę przyrody z polityką gospodarczą i społeczną. Był to pierwszy dokument, który uznał, że różnorodność biologiczna ma nie tylko wartość przyrodniczą, ale także ekonomiczną i kulturową.
• Agenda 21: Agenda 21, przyjęta na Szczycie Ziemi, stała się podstawą lokalnych i regionalnych strategii ochrony przyrody. Wiele miast i regionów zaczęło wdrażać polityki zrównoważonego rozwoju, uwzględniając zarządzanie zasobami przyrodniczymi w swoich planach przestrzennych i gospodarczych.

Rozszerzenie i wdrażanie konwencji CBD (2000–2010)4.1. Protokół Kartageński o bezpieczeństwie biologicznym (2000)

Wprowadzenie Protokołu Kartageńskiego było odpowiedzią na rozwój biotechnologii i obawy związane z wpływem GMO na środowisko. Dokument ten wprowadził mechanizmy pozwalające na ocenę ryzyka i kontrolę przemieszczania organizmów zmodyfikowanych genetycznie, co miało kluczowe znaczenie dla ochrony dzikiej przyrody.

Cele Aichi (2010)

Cele Aichi wprowadziły systematyczne podejście do ochrony przyrody, definiując konkretne, mierzalne zadania, takie jak ochrona 17% powierzchni lądów i 10% mórz. Choć wiele celów nie zostało w pełni osiągniętych, wyznaczyły one standardy dla działań podejmowanych w kolejnych dekadach.

Agenda 2030 i Cele Zrównoważonego Rozwoju (SDGs) (2010–2020)

Zachowanie bioróżnorodności może być pomocne w osiągnięciu większości celów zrównoważonego rozwoju, a nie tylko dwóch najbardziej oczywistych, jakimi są ochrona oceanów, mórz i zasobów morskich, czy ochrona, przywracanie oraz promowanie zrównoważonego użytkowania ekosystemów lądowych (cele 14 i 15). Może ona odegrać rolę choćby w eliminacji ubóstwa na świecie – między innymi dlatego, że zapewnia zasoby, przychody, a także utrzymanie produktywności ekosystemów. W przypadku innego celu, jakim jest zwalczanie głodu i zapewnienie bezpieczeństwa żywnościowego, bioróżnorodność ma np. przełożenie na wysoką jakość diety, utrzymanie żyzności gleb, możliwość zapylania roślin uprawnych i zwalczania szkodników, a także utrzymanie produktywności ekosystemów morskich.

Kolejny przykład to zapewnienie ludziom zdrowego życia i promowanie dobrostanu (cel 3). W tym wypadku bioróżnorodność zapewnia dostęp do substancji leczniczych, witamin i mikroelementów; zmniejsza stres (np. dzięki dostępowi do terenów zielonych), wpływa na odporność (u ludzi zależy ona m.in. od składu mikroflory jelitowej), poprawia jakość wody i powietrza, ogranicza zanieczyszczenia wody i powietrza czy wpływa na obniżenie latem temperatur w miastach.

Bioróżnorodność zapewnia też dostęp do źródeł stabilnej, zrównoważonej i nowoczesnej energii po przystępnej cenie. Jest tak dlatego, że zapewnia ona istnienie źródeł ciepła i energii, a także pozwala ograniczać samo zużycie energii, np. latem zapewniając chłód, cień i schronienie.

W budowie stabilnej infrastruktury, promowaniu zrównoważonego uprzemysłowienia, oraz wsparcia innowacyjnego (cel 9) bioróżnorodność sprawdza się jako źródło zielonej infrastruktury. Pozwala też zwiększyć wytrzymałość tzw. szarej infrastruktury (np. oczyszczalni ścieków i wody).

O znaczeniu bioróżnorodności mówi się nawet w kontekście celu, jakim jest osiąganie równości płci i wzmocnienie pozycji kobiet i dziewcząt (cel 5). Różnorodność biologiczna ma znaczenie zwłaszcza w społeczeństwach tradycyjnych, gdzie bardzo silna jest rola kobiety jako osoby zapewniającej żywność. Obecnie krajobraz rolniczy w wielu częściach świata zdominowały monokultury, a rola kobiet zmniejszyła się. Stały się one bardziej zależne od mężczyzn, sprzedających produkty upraw.

Takie nałożenie się oddziaływań społeczno-ekonomicznych i środowiskowych oznacza, że do utrzymania bioróżnorodności i rozwoju w skali globalnej konieczne są działania w skali krajów, transgraniczne i międzynarodowe.

Porozumienie Paryskie (2015)

Porozumienie Paryskie wzmocniło współpracę międzynarodową w zakresie ograniczania skutków zmian klimatycznych, które są jedną z głównych przyczyn utraty bioróżnorodności. Stabilizacja klimatu stała się jednym z priorytetów ochrony ekosystemów na całym świecie.

Globalne Ramy Różnorodności Biologicznej Kunming-Montreal (2022)

• Nowe cele na 2030 rok: Przyjęcie Globalnych Ram Kunming-Montreal w 2022 roku było odpowiedzią na niewystarczające postępy w realizacji Celów Aichi. Nowe cele, takie jak ochrona 30% lądów i mórz oraz odbudowa 30% zdegradowanych ekosystemów, wyznaczyły jeszcze ambitniejsze standardy. Wprowadzenie mechanizmów monitorowania i raportowania na poziomie krajowym ma na celu poprawę skuteczności wdrażania tych celów.
• Dekada ONZ na rzecz Odtwarzania Ekosystemów (2021–2030): Dekada ta podkreśla znaczenie odbudowy zdegradowanych siedlisk dla przywrócenia równowagi ekologicznej. Skupienie na ekosystemach kluczowych dla klimatu, takich jak lasy deszczowe czy mokradła, odzwierciedla konieczność synergii działań na rzecz klimatu i bioróżnorodności.

dodatkowe informacje:
COP15: Final text of Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework, cbd.int
Decision adopted by the conference of the parities to the convention on biological diversity 15/4. Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework, oficjalny tekst globalnych ram różnorodności biologicznej Kunming-Montrea
Kunming-Montreal Global Biodiversity Framework, cbd.int

Działania Unii Europejskiej

• Europejski Zielony Ład (2019): Europejski Zielony Ład ustanowił wizję Europy jako lidera w transformacji ekologicznej. Kluczowym elementem tej strategii jest ochrona bioróżnorodności, co obejmuje zarówno działania lokalne, jak i globalną współpracę. Inicjatywy takie jak redukcja pestycydów czy zalesianie mają na celu przywrócenie równowagi ekologicznej na kontynencie.
• Europejska Strategia na Rzecz Różnorodności Biologicznej do 2030 roku: Strategia ta obejmuje szeroki wachlarz działań, od przywracania naturalnych siedlisk, przez ochronę zapylaczy, po promowanie rolnictwa ekologicznego. Dzięki tym inicjatywom UE dąży do osiągnięcia wiodącej pozycji w globalnych działaniach na rzecz ochrony różnorodności biologicznej. To ważny dokument, którego myślą przewodnią jest „Przywracanie przyrody do naszego życia”.

Jej główne cele obejmują m.in.:

• objęcie ochroną co najmniej 30% powierzchni Europy
• objęcie ochroną co najmniej 30% mórz w Europie
• rolnictwo ekologiczne na większą skalę i dbanie o zachowanie różnorodności biologicznej na gruntach rolnych
• odwrócenie spadkowej tendencji w populacji zapylaczy
• ograniczenie stosowania pestycydów o 50%
• zasadzenie 3 miliardów drzew
• co najmniej 25 tysięcy kilometrów swobodnie płynących rzek
• osiągnięcie przez Unię Europejską wiodącej pozycji na świecie w walce z globalnym kryzysem różnorodności biologicznej

dodatkowe informacje:
Strategia na rzecz bioróżnorodności 2030, ec.europa.eu

• Europejskie partnerstwo na rzecz ratowania różnorodności biologicznej (Biodiversa+): Europejskie partnerstwo Biodiversa+ to innowacyjna platforma, która łączy krajowe, lokalne i europejskie programy badań oraz innowacji, mające na celu przywrócenie różnorodności biologicznej w Europie do 2030 roku. Partnerstwo wspiera tworzenie zharmonizowanej sieci obserwatoriów monitorujących stan bioróżnorodności, co pozwala na skuteczne zarządzanie danymi oraz podejmowanie strategicznych działań. Dzięki multidyscyplinarnym programom i zaangażowaniu interesariuszy Biodiversa+ wdraża działania zwiększające znaczenie oraz widoczność badań naukowych i innowacji. Inicjatywa ta odgrywa również istotną rolę w umacnianiu przywództwa Unii Europejskiej w walce z kryzysem bioróżnorodności, wspierając założenia Europejskiego Zielonego Ładu i Strategii UE na rzecz różnorodności biologicznej do 2030 roku.

dodatkowe informacje:
Biodiversa+., biodiversa.eu, oficjalna strona partnerstwa
Biodiversa+ 2022, ncn.gov.pl

Międzynarodowe prawodawstwo ochrony bioróżnorodności rozwijało się stopniowo, w odpowiedzi na narastające problemy środowiskowe. Od pierwszych lokalnych działań ochronnych po kompleksowe globalne strategie, każdy etap wprowadzał nowe narzędzia i standardy, które wspierają ochronę przyrody. Obecnie kluczowe jest wdrażanie ambitnych celów, takich jak Globalne Ramy Kunming-Montreal czy Europejski Zielony Ład, które łączą ochronę bioróżnorodności z działaniami na rzecz klimatu i zrównoważonego rozwoju. Tylko globalna współpraca i konsekwentne działania mogą zapewnić ochronę zasobów przyrody dla przyszłych pokoleń.

Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej został proklamowany przez Organizację Narodów Zjednoczonych w celu podnoszenia świadomości ekologicznej społeczeństw. Początkowo święto było obchodzone 29 grudnia, w rocznicę wejścia w życie Konwencji o ochronie różnorodności biologicznej. Aby ułatwić planowanie i organizację obchodów w 2000 roku datę obchodów przesunięto na 22 maja, czyli rocznicę konferencji w Nairobi, gdzie przyjęto uzgodniony tekst Konwencji.

Co możemy zrobić dla ochrony różnorodności biologicznej

Aby zatrzymać proces niekorzystnych zmian związanych z zanikiem różnorodności biologicznej, niezbędne jest wspólne zaangażowanie, zmiana postaw oraz przekształcenie relacji człowieka ze środowiskiem. Kluczowe znaczenie ma współpraca wszystkich grup społecznych, a także zaangażowanie świata biznesu. Przedsiębiorstwa muszą przejąć odpowiedzialność za presję, jaką wywierają na przyrodę, i podejmować działania na rzecz jej ochrony.

Jako obywatele, politycy, decydenci i konsumenci należymy do tego samego gatunku – jesteśmy częścią przyrody. Mamy prawo uczestniczyć w procesach decyzyjnych, ale także obowiązek chronić różnorodność biologiczną, ponieważ każde nasze działanie ma znaczenie.

Tworzenie przyjaznych przestrzeni w ogrodzie i na balkonie

• Zadbaj o ekologiczny ogród – uprawiaj rodzime gatunki roślin, przyjazne owadom, ptakom i małym ssakom.
• Posadź stare odmiany drzew owocowych, które są korzystne dla ekosystemu.
• Załóż łąkę kwietną zamiast trawnika – więcej gatunków roślin przyciąga owady zapylające i ptaki.
• Pozostaw naturalne siedliska – spróchniałe gałęzie i liście to schronienie dla jeży, owadów i innych zwierząt.
• Ogranicz koszenie trawnika, aby umożliwić kwitnienie roślin i rozwój bioróżnorodności.
• Dbaj o stare drzewa i sadź nowe, które stanowią dom dla wielu gatunków.
• Załóż kompostownik, by ograniczyć odpady i produkować naturalny nawóz.
• Twórz przyjazne przejścia dla dzikich zwierząt, np. otwory w płotach.
• Twórz małe siedliska na balkonach i parapetach – sadź rośliny nektarodajne i ustaw wodopoje.

Ochrona i wspieranie zwierząt

• Zakładaj budki lęgowe i domki dla owadów, które zapewnią im miejsce do życia.
• Postaw wodopój dla ptaków i owadów, zwłaszcza w czasie upałów.
• Stwórz w ogrodzie staw, oczko wodne lub sadzawkę – to miejsce dla płazów i innych organizmów wodnych.
• Odpowiedzialnie dokarmiaj ptaki zimą, używając naturalnych produktów, takich jak nasiona czy kasze.
• Nie płosz dzikich zwierząt, wchodząc do lasów czy ich naturalnych siedlisk.
• Ogranicz korzystanie z samochodu – zredukuj ryzyko kolizji z dzikimi zwierzętami.

Ograniczenie szkodliwych praktyk w ogrodnictwie

• Stosuj naturalne nawozy, unikając chemicznych środków, które niszczą życie biologiczne.
• Używaj środków ochrony roślin wieczorem, po godzinie 20:00, kiedy owady zapylające zakończą obloty.
• Nie wprowadzaj do środowiska gatunków obcych, które mogą zagrażać lokalnej faunie i florze.
• Nie wypalaj łąk – to niszczy siedliska wielu gatunków i jest niezgodne z prawem.

Odpowiedzialne podejście do konsumpcji i codziennych nawyków

• Wybieraj produkty lokalne i ekologiczne, posiadające certyfikaty zrównoważonej produkcji.
• Ogranicz spożycie mięsa i nabiału, aby zmniejszyć swój wpływ na środowisko.
• Zbieraj deszczówkę, aby nawadniać ogród w sposób ekologiczny.
• Ogranicz sztuczne światło w nocy, by nie zakłócać życia nocnych zwierząt.
• Zmień źródła energii na odnawialne, np. panele słoneczne.
• Zrezygnuj z plastiku na rzecz produktów wielokrotnego użytku i segreguj odpady.
• Oszczędzaj wodę i energię elektryczną.

Wspieranie bioróżnorodności poprzez edukację i działania społeczne

• Promuj rolnictwo ekologiczne i regeneracyjne, wspierając lokalnych rolników.
• Uczestnicz w lokalnych inicjatywach – sprzątanie lasów, sadzenie drzew, ochrona gatunków.
• Edukuj ekologicznie innych, podnosząc świadomość na temat ochrony bioróżnorodności.
• Zbieraj nasiona rodzimych roślin i dziel się nimi z innymi.

Ekoturystyka i odpowiedzialne podróżowanie

• Podróżuj odpowiedzialnie – wybieraj miejsca, które promują ekoturystykę.
• Nie przywoź pamiątek wykonanych z zagrożonych roślin lub zwierząt.
• Zastanów się, czy twoja obecność w danym miejscu nie szkodzi lokalnej przyrodzie.

Wspieranie inicjatyw na większą skalę

• Sprzeciwiaj się regulacji rzek, która niszczy ich naturalne ekosystemy.
• Wspieraj działania na rzecz ochrony mórz i oceanów, np. Bałtyku.
• Apeluj o tworzenie nowych obszarów chronionych i ochronę istniejących.

Dbanie o gleby i roślinność

• Chroń gleby, unikając chemicznych środków niszczących mikroorganizmy.
• Sadź śródpolne zadrzewienia, które stanowią siedliska dla wielu gatunków.
• Doceniaj dziką przyrodę wokół siebie i poznawaj jej potrzeby – to pierwszy krok do realnych działań.

Każde nasze działanie – nawet najmniejsze – ma znaczenie dla ochrony bioróżnorodności. To od nas zależy przyszłość roślin, zwierząt i ekosystemów, które są podstawą życia na Ziemi. Wprowadzając drobne zmiany w codziennych nawykach, tworzymy lepszy świat dla siebie i kolejnych pokoleń. Nie czekaj do jutra, los Ziemi jest w twoich rękach – zacznij działać już dziś! Zrób krok w stronę natury: posadź drzewo, ogranicz plastik, zostaw fragment ogrodu dzikiej przyrodzie, lub weź udział w lokalnej inicjatywie ekologicznej. Razem możemy zatrzymać degradację środowiska i odbudować harmonię w przyrodzie. Bioróżnorodność to życie – chrońmy ją wspólnie! 🌍

źródło: materiały prasowe, wlaczoszczedzanie.pl
Bioróżnorodność jest kluczem do zrównoważonego rozwoju
Międzynarodowy Dzień Różnorodności Biologicznej, przystaneknauka.us.edu.pl
Międzyrządowa Platforma ds. Różnorodności Biologicznej i Funkcji Ekosystemu (Intergovernmental Science-Policy Platform on Biodiversity and Ecosystem Services, IPBES), ipbes.net
Różnorodność biologiczna, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Zmiany klimatyczne a bioróżnorodność, gdos.gov.pl

🌍 Ekologia, przyroda, środowisko – dodatkowe informacje:
agrocenoza, agroleśnictwo, atmosfera, biocenoza, biodegradacja, biofilia, biofobia, biologia, biom, bioróżnorodność, biosfera, biotop, błękitna planeta Ziemia, czwarta przyroda, drzewa, ekologia, ekoaktywizm, ekologizm, ekopolityka, ekosystem, ekozofia, eukarionty, ewolucja, fauna, fitocenoza, flora, gatunek, geosfera, habitat, hydrosfera, kalendarz ekologiczny, kalendarium wydarzeń ekologicznych, klimaks, koszenie trawników, krajobraz, las pierwotny, litosfera, łąka, mała retencja, martwe drewno, miedza, mikroorganizm, mokradło, natura, obszary siedliskowe, ochrona bierna, ochrona czynna, ochrona przyrody, ochrona środowiska, oczyszczanie ścieków, organizm, pastwisko, park ciemnego nieba, pedosfera, populacja, powłoka ziemska, prawa zwierząt, przyroda, reintrodukcja, renaturalizacja, rekultywacja, renaturyzacja, restytucja, retencja, rewilding (zdziczanie, zadziczanie), rewitalizacja, rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo regeneratywne, sieć troficzna, siedlisko, sozoligia, stanowisko, starodrzew, struktura ekosystemu, sukcesja, środowisko: przyrodnicze (naturalne), antropogeniczne, sztuczne, zdegradowane, torfowisko, trzeci krajobraz, turystyka ekologiczna, woda, wszechświat, zadrzewienia śródpolne, zasoby naturalne, Ziemia, zoocenoza, życie

🌱 formy ochrony przyrody w Polsce:
Obszar Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, rezerwat przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe

ekologiczne idee:
filozofia Leave No Trace, kodeks (dekalog) podróżnika, głęboka ekologia, Hipoteza Gai, Wildlife Selfie Code

konwencje, traktaty, konferencje, święta:
Agenda 21
Dyrektywy ws. jakości powietrza (AAQD)
Rozporządzenie UE przeciwko wylesianiu European Union Deforestation Regulation (EUDR)
Konwencją Helsińską HELCOM (Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku)
Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – Konwencja Berneńska
Konwencja Londyńska (Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji)
Konwencja MARPOL (Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza Przez Statki)
Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS)
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Konwencja Bońska CMS
Konwencja o różnorodności biologicznej CBD
Konwencja Ramsarska
Konferencja i deklaracja Sztokholmska ONZ
Konwencja Waszyngtońska CITIES
Konwencja Wiedeńska w Sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej
Konwencja w Sprawie Ochrony i Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN
Nature Restoration Law
Porozumienie o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku Północno-Wschodniego Atlantyku Morza Irlandzkiego i Morza Północnego ASCOBANS
Porozumienie Paryskie
Protokół z Kioto
Protokół z Montrealu (Protokół Montrealski)
Ramowa dyrektywa wodna
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu UNFCCC
Strategia Różnorodności Biologicznej w UE do 2030
Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)
Szczyt Ziemi 2002 (The World Summit on Sustainable Development)
Światowy Dzień Środowiska
Traktat o przestrzeni kosmicznej (Outer Space Treaty)

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

📩 Zapisz się na newsletter i otrzymuj ekowiadomości prosto na swoją skrzynkę!
Subskrypcja daje Ci także dostęp do specjalnego działu na portalu 🌐, gdzie znajdziesz darmowe materiały do pobrania: 📘 poradniki, 📋 przewodniki, 📂 praktyczne zestawienia, ✏️ wzory, 📄 karty pracy, ✅ checklisty i ściągi. Wszystko, czego potrzebujesz, aby skutecznie wprowadzać ekologiczne zmiany w swoim życiu 🌱.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc…..

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie