Polska czerwona księga roślin

Polska czerwona księga roślin
Strona główna » Polska czerwona księga roślin

Czas czytania: 11 minut

Ostatnia aktualizacja:

Polska czerwona księga roślin to wybór taksonów roślin (ogromna większość w randze gatunku) zagrożonych na terenie Polski wyginięciem, a także tych, które już wyginęły. Obejmuje paprotniki i rośliny nasienne występujące w XIX, XX i XXI wieku na terenie Polski, w jej obecnych granicach.

Kolejne wydania Polskiej czerwonej księgi roślin obejmują coraz bardziej obszerny wykaz gatunków, zbliżając jej zawartość do Czerwonej listy roślin i grzybów Polski, stanowiącej pełny rejestr gatunków zagrożonych wraz z ich klasyfikacją do odpowiednich kategorii zagrożenia.

Polska czerwona księga roślin

Analogicznie do Czerwonej Księgi Zwierząt zawiera listę ginących gatunków roślin z opisem biologii, występowania, zagrożeń i sposobów ochrony. Zawarte w niej informacje ilustrują zarówno stopień zagrożenia flory, jak i stan rozeznania tego zjawiska.

Tworzenie i aktualizowanie Polskiej czerwonej księgi roślin ma duże znaczenie nie tylko w zakresie związanym z porządkowaniem wiedzy naukowej o florze Polski, ale jest przydatne w działaniach związanych z ochroną przyrody, oraz w szeroko pojętej edukacji przyrodniczej.

Podstawowe informacje

Pierwsze książkowe wydanie Polskiej czerwonej księgi roślin ukazało się w 1993 roku. Księga ta zawierała opisy 206 taksonów, w tym 34 wymarłych. Drugie wydanie ukazało się w 2001 roku i dotyczy już 296 taksonów. Liczba ta stanowi 58% gatunków zagrożonych w naszej florze (zgodnie z Czerwoną listą), oraz 15% gatunków flory roślin naczyniowych Polski. Trzecie wydanie ukazało się w 2014 roku. Obejmuje 370 taksonów paprotników, oraz roślin kwiatowych i jest rozszerzone w stosunku do poprzedniego o 84 taksony.

Liczby te oczywiście nie są ostateczne. W miarę opracowywania danych na temat kolejnych gatunków zagrożonych i upływu czasu powodującego zmiany stopnia zagrożenia i stanu wiedzy zasobach roślin w środowisku – spodziewać się należy, że kolejne wydania księgi będą coraz bardziej obszerne.

Tworzenie i aktualizowanie księgi ma duże znaczenie nie tylko w zakresie związanym z porządkowaniem wiedzy naukowej o florze Polski, ale jest przydatne w działaniach związanych z ochroną przyrody oraz w szeroko pojętej edukacji przyrodniczej.

Czerwona lista roślin i grzybów Polski

Dereń szwedzki

Czerwona lista roślin i grzybów Polski

Czerwona lista roślin i grzybów Polski to lista taksonów (w ogromnej większości w randze gatunków) zagrożonych na terenie Polski wyginięciem, a także tych, które już wyginęły. Obejmuje takie grupy organizmów, jak: rośliny naczyniowe, mchy, wątrobowce i glewiki, porosty, glony, grzyby (wielkoowocnikowe) i śluzowce występujące w XIX i XX wieku na terenie Polski w jej obecnych granicach. Jest to pełny rejestr gatunków zagrożonych, wraz z ich klasyfikacją do odpowiednich kategorii zagrożenia opracowany przez Instytut Botaniki im. prof. W. Szafera Polskiej Akademii Nauk w Krakowie. W trzecim wydaniu brak listy zagrożonych mchów. Opracowanie napisane jest w języku polskim i angielskim.

W trzecim wydaniu z 2006 wprowadzono następujące kategorie zagrożenia:

  • Ex – Wymarłe i zaginione – gatunki, które nie występują już w Polsce na znanych dawniej stanowiskach i nie znaleziono ich nowych stanowisk.
  • EW – Wymarłe i zaginione – gatunki wymarłe na stanowiskach naturalnych, istniejące w uprawie lub na stanowiskach zastępczych.
  • E – Wymierające – krytycznie zagrożone – gatunki mocno zagrożone wymarciem, których przetrwanie jest mało prawdopodobne, jeśli będą się utrzymywać istniejące czynniki zagrożenia. Zaliczono tu gatunki określone jako CR, czyli krytycznie zagrożone.
  • |E| – Wymierające krytycznie zagrożone – gatunki silnie zagrożone wymarciem na izolowanych stanowiskach poza głównym obszarem swojego występowania.
  • V – Narażone – zagrożone wyginięciem – jeżeli nie znikną czynniki ich zagrożenia, to w najbliższej przyszłości gatunki te przesunięte zostaną do kategorii wymierających.
  • |V| – Narażone – zagrożone na izolowanych stanowiskach poza głównym obszarem swojego występowania.
  • R – Rzadkie (potencjalnie zagrożone) – występujące na małych obszarach oraz występujące w dużym rozproszeniu. Zaliczono tu gatunki o małym zagrożeniu, określane jako LR.
  • I – O nieokreślonym zagrożeniu – gatunki, dla których brak jest pewnych źródeł informacji, by zaliczyć je do określonej kategorii, z różnych informacji jednak wiadomo, że są zagrożone, wymierające lub już wymarłe.

Liczby gatunków w poszczególnych grupach organizmów

  • rośliny naczyniowe: Ex – 44, EW – 3, E – 144, V – 183, R – 107, |E| – 25. Razem 506 gatunków, co stanowi 21% rodzimej flory Polski.
  • wątrobowce i glewiki: Ex – 2, E – 21, V – 16, R – 38, I – 15. Razem 92 gatunki, co stanowi 38,7% wszystkich gatunków rodzimej flory Polski.
  • grzyby (wielkoowocnikowe): Ex – 53, E – 425, V – 175, R – 270, I – 40. Razem 963 gatunki.
  • glony : 594 gatunki. Lista ma charakter tylko orientacyjny i prowizoryczny, w znacznym stopniu jest niepełna.
  • porosty: 886 taksonów. Zastosowano do ich podziału inne kryteria zagrożenia.
  • śluzowce: 82 gatunki. Lista oparta jest na niewielkiej ilości danych.

Łącznie lista zawiera 3123 taksony.

W miarę opracowywania danych na temat kolejnych gatunków zagrożonych i upływu czasu powodującego zmiany stopnia zagrożenia i stanu wiedzy zasobach roślin w środowisku – spodziewać się należy, że kolejne wydania księgi będą coraz bardziej obszerne.

Wykaz taksonów opisanych w Polskiej czerwonej księdze roślin z 2001 roku

Sasanka zwyczajna

Wykaz taksonów opisanych w Polskiej czerwonej księdze roślin z 2001 roku

Podział na grupy w kolejności według malejącego stopnia zagrożenia.

EX (extinct) w Polsce całkowicie wymarłe, lub EW (extinct in wild) wymarłe w naturze (38)

  1. czosnek sztywny
  2. dereń szwedzki
  3. dichostylis Michela – odnaleziona ponownie w 2003 roku na Dolnym Śląsku
  4. goździk lśniący
  5. goździk łysy
  6. jezierza najcieńsza
  7. karmnik nadmorski
  8. kosaciec trawolistny EW – uprawiany w ogrodach
  9. koślaczek stożkowaty – odnaleziony w 2009 roku w Dolinie Odry
  10. lnicznik właściwy
  11. ludwigia błotna (płytek błotny)
  12. marsylia czterolistna
  13. muchotrzew trwały
  14. nerecznica Villara
  15. nasięźrzał wielolistny
  16. niezapominajka smukła
  17. obione szypułkowa
  18. oczeret amerykański
  19. pęczyna wodna
  20. pierwiosnka bezłodygowa EW – reintrodukowana w okolicach Łańcuchowa na Lubelszczyźnie
  21. pierwiosnka długokwiatowa
  22. pięciornik płonny – odnaleziony ponownie w 2008 roku na dwóch stanowiskach na Dolnym Śląsku
  23. podejźrzon lancetowaty
  24. przetacznik stokrotkowy – odnaleziony w 2009 roku w Karkonoszach
  25. rdestnica zabarwiona
  26. sasanka zwyczajna
  27. sit torfowy
  28. sitniczka drobna – gatunek odnaleziony w 2010 roku na kilku stanowiskach na Lubelszczyźnie
  29. sodówka nadmorska
  30. starzec cienisty EW – w 1993 roku jedyny osobnik został przeniesiony do ogrodu eksperymentalnego przy Tatrzańskiej Stacji Terenowej Instytutu Ochrony Przyrody PAN, gdzie po kilku latach udało się go rozmnożyć
  31. storczyk cuchnący – odnaleziony w 2003 roku w Dolinie Narwi i w 2006 roku w Kotlinie Sandomierskiej
  32. storczyk trójzębny – odnaleziony w 2012 roku w powiecie gryfińskim (woj. zachodniopomorskie)
  33. śmiałek szczeciniasty
  34. turzyca drobnozadziorkowa
  35. turzyca wyciągnięta
  36. uwroć wodna – odnaleziona w 2003 roku na Dolnym Śląsku
  37. warzucha polska EW – rośnie na stanowiskach zastępczych
  38. widliczka szwajcarska

CR (critical) – krytycznie zagrożone (74)

  1. aldrowanda pęcherzykowata
  2. babka pierzasta
  3. bylica pontyjska
  4. ciemiężyca czarna (ciemierzyca czarna)
  5. cyklamen purpurowy
  6. czechrzyca (trybulka) grzebieniowa
  7. czosnek kulisty
  8. dyptam jesionolistny
  9. fiołek bagienny
  10. fiołek torfowy
  11. gałuszka kulecznica
  12. gęsiówka uszkowata
  13. irga kutnerowata
  14. jaskier illiryjski
  15. języczka syberyjska
  16. kaldezja dziewięciornikowata
  17. karmnik ościsty
  18. kiksja zgiętoostrogowa
  19. kotewka orzech wodny
  20. kręczynka jesienna
  21. kropidło Lachenala
  22. lindernia mułowa
  23. łoboda zdobna
  24. macierzanka wczesna
  25. mannica nadmorska
  26. mieczyk błotny
  27. miłek szkarłatny
  28. miodokwiat krzyżowy
  29. mniszek pieniński
  30. mokrzyca szczeciolistna
  31. nadbrzeżyca nadrzeczna
  32. okrzyn jeleni
  33. oman niemiecki
  34. ostnica piaskowa
  35. perłówka orzęsiona
  36. perz sitowy
  37. pierwiosnka omączona
  38. podejźrzon marunowy
  39. podejźrzon pojedynczy
  40. podejźrzon wirginijski
  41. ponikło maleńkie
  42. poryblin kolczasty
  43. przetacznik wczesny
  44. przewiercień cienki
  45. przymiotno alpejskie
  46. przytulia sudecka
  47. rdestnica błyszcząca
  48. rdestnica gęsta
  49. rdestnica nitkowata
  50. rdestnica podługowata
  51. rogownica alpejska
  52. rozrzutka alpejska
  53. rozrzutka brunatna
  54. rozchodnik owłosiony
  55. różanecznik żółty
  56. rzeżucha rezedolistna
  57. saussurea wielkogłowa
  58. selery węzłobaldachowe
  59. sierpik różnolistny
  60. skalnica śnieżna
  61. storczyk błotny
  62. storzan bezlistny
  63. szachownica kostkowata
  64. szafirek miękkolistny
  65. tłustosz pospolity dwubarwny
  66. traganek zwisłokwiatowy
  67. turzyca czarna
  68. turzyca patagońska
  69. turzyca stopowata
  70. turzyca żytowata
  71. wełnianka delikatna
  72. widlicz (widłak) Isslera
  73. zmienka górska
  74. żmijowiec czerwony

EN (endangered) – zagrożone (61)

  1. brzeżyca jednokwiatowa
  2. brzoza karłowata
  3. brzoza niska
  4. buławnik czerwony
  5. cebulica dwulistna
  6. chamedafne północna
  7. dąb omszony
  8. dziurawiec wytworny
  9. dzwonek brodaty
  10. dzwonek karkonoski
  11. elisma wodna
  12. głodek mroźny
  13. gnidosz sudecki
  14. groszek szerokolistny
  15. jarząb szwedzki
  16. jeżogłówka pokrewna
  17. kruszczyk drobnolistny
  18. kukuczka kapturkowata
  19. stoplamek krwisty żółtawy (kukułka krwista żółtawa)
  20. stoplamek Ruthego (kukułka Ruthego)
  21. lobelia jeziorna
  22. łoboda nadbrzeżna
  23. malina moroszka
  24. ostrołódka polna
  25. ostrzew rudy
  26. ponikło wielołodygowe
  27. potrostek alpejski
  28. przesiąkra okółkowa
  29. przetacznik zwodny
  30. przygiełka brunatna
  31. przytulia stepowa
  32. pszonacznik wschodni
  33. selery błotne (pęczyna błotna)
  34. sit trójłuskowy
  35. skalnica torfowiskowa
  36. skalnica zwodnicza
  37. starodub łąkowy
  38. storczyk drobnokwiatowy
  39. storczyk samiczy
  40. stulisz miotłowy
  41. szczodrzeniec zmienny
  42. szyplin jedwabisty
  43. tojad niski
  44. traganek wytrzymały
  45. turzyca kulista
  46. turzyca skalna
  47. turzyca wąskolistna
  48. wawrzynek główkowy
  49. wątlik błotny
  50. wełnianeczka alpejska
  51. wełnianeczka darniowa
  52. widlicz (widłak) cyprysowy
  53. wiechlinostrzewa fioletowa (wiechlina fioletowa)
  54. wieczornik śnieżny
  55. wierzba borówkolistna
  56. wierzba lapońska
  57. wywłócznik skrętoległy
  58. zanokcica ciemna
  59. zanokcica klinowata
  60. zanokcica serpentynowa
  61. zaraza goryczelowa

VU (vulnerable) – narażone (101)

  1. babka górska
  2. babka nadmorska
  3. brzoza ojcowska
  4. brzoza Szafera
  5. centuria nadbrzeżna
  6. cibora żółta
  7. cis pospolity
  8. czarcikęsik Kluka
  9. czosnek syberyjski
  10. dwulistnik muszy
  11. dziewanna austriacka
  12. dziewięćsił popłocholistny
  13. dzwonek piłkowany
  14. głodek kutnerowaty
  15. gnidosz Hacqueta
  16. goździk siny
  17. grążel drobny
  18. groszek pannoński
  19. groszek wielkoprzylistkowy
  20. grzybienie północne
  21. grzybieńczyk wodny
  22. jałowiec sabiński (jałowiec sawina)
  23. jarząb nieszpułkowy
  24. jastrzębiec włosisty
  25. karmnik bezpłatkowy
  26. kokorycz drobna (kokorycz skąpokwiatowa)
  27. kosaciec bezlistny
  28. kostrzewa ametystowa
  29. kostrzewa makutrzańska
  30. kostrzewa nibyowcza
  31. kruszczyk połabski
  32. kukułka bzowa (storczyk bzowy)
  33. len austriacki
  34. len włochaty
  35. lepnica drobnokwiatowa
  36. lipiennik Loesela
  37. lnica wonna
  38. marzyca czarniawa
  39. nadwodnik naprzeciwlistny
  40. nadwodnik okółkowy
  41. nadwodnik sześciopręcikowy
  42. nadwodnik trójpręcikowy
  43. nawrot czerwonobłękitny
  44. niezapominajka wczesna
  45. obrazki plamiste
  46. obuwik pospolity
  47. oczeret sztyletowaty
  48. oset klapowany
  49. ostnica Jana
  50. ostnica powabna
  51. ostrołódka Hallera
  52. owsica spłaszczona
  53. pajęcznica liliowata
  54. piaskowiec trawiasty
  55. pięciornik drobnokwiatowy
  56. pięciornik śląski
  57. poryblin jeziorny
  58. posłonek skalny
  59. przytulia małopolska
  60. przytulia trójdzielna
  61. pszonak pieniński
  62. rezeda mała
  63. róża francuska
  64. rukiew drobnolistna
  65. rupia morska
  66. sasanka słowacka
  67. sasanka wiosenna
  68. sesleria Bielza
  69. sosna drzewokosa
  70. skalnica bazaltowa
  71. skalnica zwisła
  72. sparceta górska
  73. starzec wielkolistny
  74. storczyk blady
  75. storczyk purpurowy
  76. sybaldia rozesłana
  77. szyplin zielny
  78. tawuła średnia
  79. tojad lisi
  80. tojad maniński
  81. tojad morawski
  82. tojad sudecki
  83. tojad wiechowaty
  84. tojad wschodniokarpacki
  85. traganek jasny
  86. turzyca dacka
  87. turzyca delikatna
  88. turzyca Lachenala
  89. turzyca luźnokwiatowa
  90. turzyca oścista
  91. turzyca pchla
  92. turzyca strunowa
  93. turzyca szczupła
  94. turzyca życicowa
  95. warzucha tatrzańska
  96. wielosił błękitny
  97. wilczomlecz pstry
  98. wiśnia karłowata (wisienka stepowa)
  99. włosienicznik pędzelkowaty
  100. zaraza oleśnikowa
  101. zdrojek błyszczący (zdrojek źródlany)

LR (low risk) – gatunki niskiego ryzyka (21)

  1. bylica skalna
  2. chaber Kotschyego
  3. ciemiernik czerwonawy
  4. czeremcha skalna
  5. konietlica syberyjska
  6. krwawnica wąskolistna
  7. ostrożeń siedmiogrodzki
  8. przymiotno jednokoszyczkowe
  9. przymiotno węgierskie
  10. przytulia szorstkoowockowa
  11. pszeniec biały
  12. rutewnik jaskrowaty
  13. sasanka otwarta
  14. szczwoligorz tatarski (pochwiasty)
  15. turzyca bagienna
  16. turzyca bladozielona
  17. turzyca poznańska
  18. turzyca zgrzebłowata
  19. wiechlina granitowa
  20. wyblin jednolistny
  21. zarzyczka górska

DD (data deficient) – stopień zagrożenia trudny do określenia z braku danych (2)

  1. krwawnik wyprostowany – stwierdzony w 1969 r. na Hali Tomanowej w Tatrach
  2. wiechlina szlachetna

źródło: materiały prasowe
Czerwona lista roślin i grzybów Polski, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Polska czerwona księga roślin, autorzy, licencja CC BY SA 3.0

⚠️ Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, stres cieplny, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, wieczne chemikalia, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, koszenie trawników, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
azbest, beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie

Scroll to Top