Ekstremalne zjawiska

Przy okazji każdego ekstremalnego zjawiska pogodowego, takiego jak powódź albo susza, ludzie pytają, czy było ono spowodowane przez globalne ocieplenie. Niestety nie ma na to pytanie prostej odpowiedzi. Pogoda z natury jest bardzo zmienna, a zjawiska ekstremalne zdarzały się zawsze. Wykrywanie trendów wymaga czasu zwłaszcza gdy dane obserwacyjne są rzadkie, a dla niektórych rejonów nie istnieją.

Oczekuje się jednak, że wraz z postępującym globalnym ociepleniem wzrośnie częstotliwość występowania ekstremalnych zjawisk, gdyż wzrost temperatury na wiele sposobów wpływa na procesy pogodowe. Zmiany te już obserwujemy, przybywa również dowodów na ich związek z działalnością człowieka.

Globalne ocieplenie zwiększa ryzyko występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Rodzaje zjawisk ekstremalnych

Zjawiska ekstremalne mają najczęściej charakter krótkotrwały o trudnej do przewidzenia powtarzalności. Należą do nich:

• skrajnie niskie i wysokie temperatury
• długotrwały brak opadów i wywołana nim susza
• długotrwałe lub gwałtowne opady i wywołane nimi podtopienia i powodzie
• gwałtowne burze z wyładowaniami elektrycznymi – piorunami i możliwym gradobiciem
• szkwały
• potężne wiatry lądowe (trąby powietrzne) lub nadmorskie (cyklony tropikalne)
• huragany

W Polsce do ekstremalnych zjawisk pogodowych można zaliczyć:

• burze
• huraganowe wiatry
• trąby powietrzne
• szkwały
• skoki ciśnienia
• skrajnie niskie wartości wilgotności powietrza
• upały
• mrozy
• ogromne opady deszczu powodujące powodzie
• duże opady śniegu z zamieciami i zawiejami śnieżnymi

Wpływ globalnego ocieplenie na zjawiska pogodowe

Klimat to skomplikowany system. Czasem trudno stwierdzić, co jest przyczyną konkretnych ekstremów pogodowych. Mimo to umiemy określić ogólne trendy zmian klimatu i powiązać z nimi obecne anomalie.

Wzrost temperatur może w różny sposób wpływać na czynniki kształtujące pogodę np.:

• zwiększa tempo ewapotranspiracji – łącznego parowania wody z gleby, roślin i zbiorników wodnych. Może to mieć bezpośredni wpływ na częstość i intensywność susz.
• cieplejsza atmosfera może pomieścić więcej pary wodnej – w wyniku wzrostu temperatury w atmosferze znajduje się obecnie o 4% więcej pary wodnej niż 40 lat temu. Zwiększa to ryzyko występowania katastrofalnych opadów.
• ocieplenie powierzchni oceanu powoduje zmiany w cyrkulacji atmosferycznej i opadach – co zaobserwowano w przypadku niektórych susz, zwłaszcza tropikalnych

Procesy te zwiększają prawdopodobieństwo wystąpienia zjawisk ekstremalnych. Można to porównać do fałszowania kostek do gry poprzez dociążenie jednej ścianki, dzięki czemu konkretna liczba oczek zaczyna wypadać częściej. W kontekście globalnego ocieplenia oznacza to, że zwiększanie temperatury zwiększa szanse na wystąpienie ekstremalnych zjawisk pogodowych.

Zmiany klimatu i stale rosnąca temperatura oznaczają częstsze i bardziej intensywne susze, wichury, nawałnice, huragany, trąby powietrznne i powodzie. Globalnie, rośnie ilość rekordowych fal upałów. Ekstremalnie ciepłe lata, które wcześniej zdarzały się „raz na pół wieku”, mają miejsce mniej więcej co 3 lata. W Stanach Zjednoczonych wzrosła częstość występowania i intensywność silnych opadów (o 20%), oraz huraganów atlantyckich. W Polsce w ostatnim czterdziestoleciu wzrosła ilość powodzi błyskawicznych, oraz okresów bardzo dużych prędkości wiatru. W obliczu stałego wzrostu temperatur – to raczej nie przypadek.

Szósty raport IPCC a ekstremalne zjawiaka pogodowe

Opublikowany w 2022 roku Szósty raport IPCC omawia wpływ zmian klimatu na ekosystemy i społeczeństwa z uwzględnieniem słabych punktów, oraz zdolności przystosowania do zmian, obecnych i przyszłych. W dokumencie podkreślono, że zmiany klimatu wywołane emisją gazów cieplarnianych przez człowieka powodują powszechne straty i szkody w przyrodzie i wśród ludzi, narażając społeczeństwa i środowisko na różne ryzyka. Jest już bezdyskusyjne że zmiany klimatu stanowią zagrożenie dla dobrobytu ludzi i zdrowia naszej planety.

Już dziś wskutek ekstremalnych upałów na całym świecie ludzie umierają lub cierpią na zdrowiu. Większe narażenie na dym z pożarów prowadzi do chorób serca i układu oddechowego. Niektóre choroby stają się bardziej powszechne i rozprzestrzeniają się na nowe obszary. Prawdopodobieństwo śmierci w wyniku burzy, suszy lub powodzi jest jednak 15 razy większe w regionach najbardziej zagrożonych w porównaniu z regionami mniej zagrożonymi.

Nasilenie ekstremalnych zjawisk pogodowych, wyższe temperatury, susze, ocieplenie i zakwaszenie oceanów, będące skutkiem emisji gazów cieplarnianych, spowodowały straty w zbiorach, akwakulturze i rybołówstwie, spowolniły wzrost wydajności rolnictwa i zwiększyły brak bezpieczeństwa żywnościowego i wodnego oraz niedożywienie. Ekstremalne zjawiska oraz związany z nimi brak bezpieczeństwa żywnościowego i niedożywienie pogłębiają kryzysy humanitarne, wypędzają ludzi z domów, a w niektórych przypadkach przedłużają i zaostrzają konflikty zbrojne. Ekstremalne zjawiska pogodowe mają skutki kaskadowe np. pożary szkodzą przyrodzie, ludziom, infrastrukturze i gospodarce. Szkody gospodarcze i społeczne rozprzestrzeniają się też ponad sektorami i granicami, a ekstremalne zjawiska spowodowane zmianami klimatu zakłócają międzynarodowe łańcuchy dostaw i przepływy zasobów naturalnych.

Wywołane zmianami klimatu szkody w środowisku naturalnym są większe, niż przypuszczano. Połowa wszystkich badanych gatunków zmieniła swoje zasięgi, wiele wyginęło lokalnie, a niektóre całkowicie, wyłącznie wskutek zmian klimatu. Ekstremalne upały powodują masową śmierć zwierząt i roślin oraz powszechne pogorszenie stanu ekosystemów. W efekcie niszczenia ekosystemów przyroda i ludzie są bardziej narażeni na skutki globalnego ocieplenia klimatu i mniej zdolni do adaptacji. Szczególnie dotyka to ludność rdzenną i inne społeczności, których codzienne życie jest bezpośrednio zależne od przyrody.

Raport potwierdza wpływ człowieka na klimat zarówno w skali globalnej, jak i regionalnej. Straty wynikające ze wzrostu częstotliwości oraz siły ekstremalnych zjawisk pogodowych w poszczególnych państwach będą coraz mocniej oddziaływać na różne działy gospodarek, ale także komfort życia. Warto tu wspomnieć o spadku plonów, które notuje rolnictwo w wyniku dotkliwych susz, ale także presji na infrastrukturę miast będącej skutkiem opadów nawalnych.

W raporcie wskazano, że zintensyfikowanie zjawisk ekstremalnych – fal upałów, deszczów, susz i związanych z nimi pożarów, oraz ocieplenie, wzrost poziomu morza i zakwaszenie oceanu – to nie tylko przyszłe efekty zmiany klimatu, ale coś, co zaczęło się kilkadziesiąt lat temu i z czym ludzkość musi się borykać już dziś.

Podsumowując zagrożenia IPCC wskazuje na pilną potrzebę działania. Jeśli dalej będziemy zwlekać z podjęciem wspólnych, globalnych, wyprzedzających działań adaptacyjnych i łagodzących, przegapimy ten krótki moment, w którym wciąż mamy szansę zapewnić całej ludzkości zrównoważoną przyszłość, w której da się żyć.

dodatkowe informacje:
Szósty raport IPCC (The Sixth Assessment Report, w skrócie AR6)

źródło: materiały prasowe
Mit: Ekstremalne zjawiska pogodowe nie wiążą się z globalnym ociepleniem, skepticalscience.com
Mit: Ekstremalne zjawiska pogodowe nie wiążą się z globalnym ociepleniem, naukaoklimacie.pl

Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), depresja klimatyczna (ekolęk, lęk klimatyczny), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zielona transformacja energetyczna, zielony rozwój, zrównoważony rozwój

efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu

międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, funduszu Loss and Damage, Green Climate Fund, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)

zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, ocieplenie oceanu, odtlenienie oceanu, osuwiska i tsunami, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego), sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz i oceanów, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji termohalinowej (zaburzenie cyrkulacji oceanicznej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie