Handel emisjami zanieczyszczeń

Handel przydziałami do zanieczyszczeń to rynkowa metoda ograniczania kosztów zewnętrznych, takich jak społeczne koszty zanieczyszczeń wody lub powietrza.

Liczba zezwoleń wprowadzanych na rynek jest stopniowo ograniczana, co powoduje wzrost popytu na nie, a co za tym idzie wzrost ceny. W rezultacie zwiększa się motywacja przedsiębiorstw i dużych korporacji, szczególnie w branży chemicznej, nafto-gazowej, rolniczej i farmaceutycznej, do inwestowania w technologie mniej szkodliwe dla środowiska naturalnego.

Podstawowe informacje

Początkowe próby ograniczania zanieczyszczeń prowadzone przez założoną w 1970 roku amerykańską Environmental Protection Agency były oparte o drobiazgową regulację (command-and-control), określającą szczegółowo parametry procesów technologicznych stosowanych w przemyśle, ze wszystkimi negatywnymi konsekwencjami znanymi z gospodarki planowej.

Tetraetyloołów

Pierwszym problemem środowiskowym jaki rozwiązano przy pomocy eksperymentalnego handlu emisjami był tetraetyloołów dodawany powszechnie do benzyny jako środek przeciwstukowy. Metoda ta, której stosowanie w USA rozpoczęto w 1982 roku podczas prezydentury Ronalda Reagana, okazała się sukcesem, doprowadzając do wyeliminowania tej substancji z rynku w ciągu pięciu lat od wprowadzenia i znacznie mniejszym kosztem niż początkowo prognozowano.

Tetraetyloołów (czteroetylek ołowiu), (C2H5)4Pb, Et4Pb to metaloorganiczny związek chemiczny, połączenie atomu ołowiu z 4 grupami etylowymi. Ze względu na działanie antydetonacyjne (antystukowe), był stosowany jako środek przeciwstukowy do benzyn, zwanych etylinami. Dodawało się go w postaci tzw. płynu etylowego, który zawierał ok. 60% Et4Pb poprawiający ich liczbę oktanową.

Czteroetylek ołowiu jest silnie toksyczny, działa na ośrodkowy układ nerwowy (jest neurotoksyną). Zdarzały się zatrucia śmiertelne u ludzi przy czyszczeniu zbiorników na etylinę czy po oblaniu czteroetylkiem ołowiu. Wchłaniany przez skórę, drogi oddechowe i przez przewód pokarmowy.

Ze względu na wysoką toksyczność i masową produkcję do I wojny światowej był uznawany za potencjalny bojowy środek trujący. Własności antystukowe tetraetyloołowiu zostały odkryte w 1921 roku przez Thomasa Midgleya pracującego. Z powodu jego toksyczności wielu naukowców badających jego właściwości (w tym Midgley) zachorowało, a niektórzy zmarli.

Amerykański geochemik Clair Patterson przypadkowo odkrył zanieczyszczenie atmosfery ołowiem podczas ustalania wieku Ziemi. Kiedy mierzył zawartość ołowiu z rozpadu uranu w bardzo starych skałach, wyniki zakłócało zanieczyszczenie ołowiu ze środowiska. Badając próbki lodowe Patterson odkrył gwałtowny wzrost poziomu atmosferycznego ołowiu w XX wieku po wprowadzeniu tetraetylołowiu jako dodatku do benzyny.

Ze względu na toksyczne właściwości etylizowana benzyna została w niektórych krajach (np. USA w latach 1976–1986) wycofana z użycia. Badania przeprowadzone w 1994 roku wykazały, że w latach 1976–1991 zawartość ołowiu we krwi mieszkańców USA obniżyła się o 78%.

Czteroetylek ołowiu był dodawany do benzyn w ilości maksymalnie 1,5 g/l, w celu zwiększania ich liczby oktanowej. W USA i Kanadzie etyliny zostały całkowicie wycofane z użycia już w połowie lat 80. W Unii Europejskiej od 1982 do 2005 roku wolno było stosować etyliny zawierające nie więcej niż 0,15 g tetraetyloołowiu w 1 litrze paliwa. Od 15 stycznia 2005 w krajach Unii Europejskiej nie wolno sprzedawać etyliny. Została ona zastąpiona paliwami, w których rolę dodatku antystukowego spełniają sole litu. W USA i Kanadzie stosowano w latach 80. XX w. paliwa, w których rolę dodatku antystukowego spełniał MMT ([Mn(η5-Me-Cp)(CO)3]), który jednak również jest toksyczny i ma negatywny wpływ na środowisko naturalne. W 2021 Algieria, jako ostatnie państwo na świecie, zakończyła sprzedaż benzyny z dodatkiem tetraetyloołowiu.

W Polsce etylizowana benzyna była stosowana w motoryzacji do marca 2005 roku. Obecnie jej stosowanie w samochodach jest już zabronione, silniki benzynowe w nowo produkowanych pojazdach dostosowane są obecnie do benzyny bezołowiowej i wyposażone w katalizatory (ewentualne użycie w takich pojazdach etyliny powoduje nieodwracalne zatrucie katalizatora). Zarówno w Polsce, jak również na świecie związki ołowiu nadal stosowane są w paliwach lotniczych (Avgas). Typowa benzyna lotnicza (100LL) nie może zawierać więcej niż 0,56 grama czteroetylku ołowiu na litr.

Kwaśny deszcz

Kolejnym problemem środowiskowym, który rozwiązano przy pomocy handlu emisjami były kwaśne deszcze. Problem ten napotkał jednak na znacznie większy opór niż tetraetyloołów, ze względu na fakt, że powodujące je tlenki siarki dostawały się do powietrza głównie z zasiarczonego węgla kamiennego, spalanego powszechnie w zakładach przemysłowych i kotłowniach.

Ustawa stanowiąca nowelizację Clean Air Act i wprowadzające handel emisjami ukierunkowany na kwaśne deszcze została podpisana listopadzie 1990 roku, przy wsparciu ze strony demokratów i republikanów. Był to znaczący sukces legislacyjny, biorąc pod uwagę, że od wcześniejszej prezydentury Reagana wysunięto ponad 70 projektów mających na celu ograniczenie kwaśnych deszczów, z których żaden jednak ostatecznie nie wszedł w życie.

dodatkowe informacje:
Kwaśny deszcz

Gazy cieplarniane

Pomimo iż Stany Zjednoczone nigdy nie ratyfikowały Protokołu z Kioto z 1997 roku, to w Chicago został zaprojektowany pierwszy dobrowolny system handlu uprawnieniami do emisji CO2 (2001), wraz z giełdą CCX (Chicago Climate Exchange), zamkniętą w styczniu 2011 roku.

Chicago Climate Exchange (CCX)
to pierwsza na świecie giełda CO2 powstał ze wsparciem 1,1 mln USD od Joyce Foundation w Chicago. Barack Obama, senator z Chicago i członek rady Joyce Foundation pomógł zatwierdzić granty fundacji które uruchomiły giełdę w 2003 roku. Firmy emitujące CO2, w ramach CSR, dobrowolnie zobowiązały się do zredukowania emisji o 6% w ciągu 6 lat. 14 firm założycielskich, w tym DuPont, Ford i Motorolla rozpoczęły handel. Po upadku projektu ustawy Waxman-Markey w amerykańskim Senacie w 2009 roku, która miała wprowadzić handel emisjami podobny do EU ETS, Senator Graham w marcu 2010 ogłosił, że „schemat walki z globalnym ociepleniem przez cap-and-trade jest oficjalnie martwy”. Po upadku propozycji ustawy, notowania na CCX spadły do kilku centów a sama giełda została sprzedana Londyńskiej spółce należącej do amerykańskiej korporacji IntercontinentalExchange (ICE) w 2010 roku.

Amerykańska Giełda Emisji Dwutlenku Węgla stała się wzorem dla Komisji Europejskiej, która w 2003 roku wprowadziła dyrektywę (2003/87/WE) o handlu przydziałów do emisji gazów cieplarnianych.

W 2017 roku na świecie funkcjonowało 36 systemów handlu emisjami gazów cieplarnianych operujących na poziomie krajowym, oraz 25 o mniejszym zasięgu. Łącznie pokrywały one ok. 15% światowych emisji. W grudniu 2017 roku, po kilku latach pilotażu w wybranych prowincjach i miastach, Chiny uruchomiły ogólnokrajowy system handlu emisjami. Jest to największy na świecie system tego typu i obejmuje dwa razy więcej emisji dwutlenku węgla niż system europejski.

Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS) jest obecnie drugim pod względem wielkości systemem handlu gazami cieplarnianymi na świecie.

EU ETS oparty na zasadzie zanieczyszczający płaci, zobowiązuje ponad 10 000 elektrowni i fabryk w Unii Europejskiej do posiadania pozwolenia na emisję każdej tony CO2. ETS to finansowy bodziec dla przemysłu, by emitować mniej CO2, zgodnie z zasadą: mniej zanieczyszczasz, mniej płacisz.

dodatkowe informacje:
Europejski System Handlu Emisjami (ETS, EU ETS)

źródło: materiały prasowe
Handel emisjami zanieczyszczeń, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Tetraetyloołów, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
azbest, beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie