Antropocen (epoka człowieka)

Rozpoczęła się nowa epoka w historii Ziemi Antropocen, czyli epoka człowieka. Według naukowców jest ona zdominowana poprzez nasze działania, a nie przez aktywność geologiczną. Obecnie aktywność ludzi jest tak intensywna, a jej skutki rozległe, że mówiąc o kształcie naszej planety, nie sposób pominąć wpływu Homo sapiens na otaczającą go przyrodę.

Antropocen nie jest jeszcze oficjalnie uznaną epoką geologiczną, jednak jest to postulowane przez wiele środowisk naukowych. Epokę tę charakteryzuje m.in. zanik bioróżnorodności (nazywany szóstym wymieraniem), zmiany klimatyczne, a w ich konsekwencji migracje ludności, topnienie lodowców i lądolodów, zmiany w częstotliwości zachorowań, ekstremalne zjawiska pogodowe i zmiany na powierzchni planety przekształcanej w procesie urbanizacji i rozwoju rolnictwa i przemysłu), eksploatacja złóż oraz zanieczyszczenie środowiska (smog, dziura ozonowa, kwaśne deszcze).

Antropocen czyli epoka człowieka

Naukowcy uważają, że to człowiek w obecnej epoce przyczynia się do trwałych zmian zachodzących w skorupie ziemskiej. Nasze działania powodują wzrost globalnej temperatury, poziomu mórz i oceanów, przyspieszoną erozję. Zanieczyszczamy środowisko popiołem z paliw kopalnych, śmieciami i odpadami z tworzyw sztucznych. Przyczyniamy się też do rozprzestrzenianie się po całym świecie gatunków zwierząt, oraz cząstek radioaktywnych pochodzących z testów bomb atomowych.

Wiele nowo pojawiających się chorób takich jak Ebola, AIDS, SARS, ptasia grypa, świńska grypa, koronawirus (SARS-CoV-2), nie są przypadkowymi katastroficznymi zdarzeniami, ale konsekwencją naszej brutalnej ingerencji w naturalne ekosystemy.

Szacuje, że całkowita ilość ziemi przemieszczanej rocznie tylko w rolnictwie dziesięciokrotnie przewyższa osady wypłukiwane i niesione z prądem przez wszystkie rzeki świata. W sztucznych zbiornikach zgromadziliśmy już sześć razy więcej wody, niż spływa ich w rzekach. Emitujemy do powietrza wielokrotnie więcej ołowiu, kadmu, miedzi, arsenu, siarki i azotu, niż czyniła to przed nami natura w naturalnych cyklach obiegu tych pierwiastków.

Przyrost naszej konsumpcji bogactw Ziemi jest imponujący: od 1950 roku zużywamy 5 razy więcej paliw kopalnych, zwiększyliśmy czterokrotnie połowy w morzach, od 1960 roku zużywamy dwukrotnie więcej wody słodkiej, w ciągu ostatnich 25 lat zużywamy o 40% więcej drewna (UNDP 1998).

Golden spikes

Żeby poglądy dotyczące antropocenu weszły w życie, muszą być zatwierdzone przez Międzynarodową Unię Nauk Geologicznych. Dlatego też szereg naukowców szuka szczególnych znaków, zmian, które zaszły na Ziemi i które pozwoliłyby to ocenić. Nazywane są one golden spikes. Taką samą nazwę nadawano ostatnim podkładom na trasie kolei żelaznej, kiedy kończono jej kolejne nitki.

Naukowcy szukają realnego punktu w historii, który mógłby pokazać i udowodnić, że właśnie wtedy zmieniła się cała Ziemia. Kiedy śledzi się całą geologiczną oś historii, można zobaczyć, że tak samo robiono z innymi epokami.

Koniec okresu kredy wyznacza w wielu miejscach na świecie warstwa irydu, metalu pochodzącego prawdopodobnie z meteorytu, który 66 mln lat temu uderzył w półwysep Jukatan i doprowadził do wyginięcia dinozaurów.

Przełom holocenu i wcześniejszej epoki plejstoceńskiej jest wyznaczony m.in. przez wzrost temperatury widoczny w rdzeniach wywierconych z lodowców i osadów morskich, oraz kilkudziesięciometrowy wzrost średniego poziomu morza i powstanie choćby Bałtyku.

Za początek Halocenu przyjęto koniec ostatniego zlodowacenia plejstoceńskiego, czyli trwa on od 13700 lat. W tym czasie stopniowo rosło znaczenie człowieka na Ziemi.

Wyznacznikiem antropocenu mogą być ślady obecności człowieka w osadach geologicznych, takie jak zmieniony skład atmosfery zachowany w lodzie polarnym czy osadach morskich, obecność izotopów pierwiastków powstałych po wybuchach bomb atomowych, lub obecność plastiku w osadach morskich.

Te geologiczne wyznaczniki podsumowują ogólne zjawisko, jakim jest wielka, w sensie przestrzeni, zmiana krajobrazu, gleby, wody i powietrza. Kolonizacja, rolnictwo i urbanizacja zmieniły skład chemiczny atmosfery, oceanów, gleby oraz zaburzyły cykle węgla, azotu, fosforu i innych metali.

W 1993 roku rozpoczęła się w Chinach budowa tzw. Zapory Trzech Przełomów. Po wybudowaniu tamy i napełnieniu zbiornika stworzono sztuczny akwen o powierzchni 632 kilometrów kwadratowych i masie 42 miliardów ton. Zgodnie z obliczeniami NASA stworzenie zbiornika zwiększyło długość dnia o 0,06 mikrosekundy. Prawdopodobnie doszło też do przesunięcia osi planety o 2 centymetry!

Dzięki działalności człowieka trzecia planeta od Słońca już na zawsze będzie nosić ślady naszej ingerencji nie tylko na Ziemi, ale również w układzie słonecznym i wszechświecie.

zobacz również:
Równia pod Śnieżką może zostać wyznacznikiem Antopocenu. Epoki człowieka

Czy obecnie żyjemy w Antropocenie?

21 maja 2019 roku w Grupa Robocza do spraw antropocenu AWG (Anthropocene Working Group), w głosowaniu, znakomitą większością głosów uznała, że możemy mówić o nowej epoce geologicznej w historii Ziemi. Głosowanie jest dopiero początkiem pracy. Grupa AWG w ciągu kolejnych lat zamierza zebrać wystarczającą ilość danych, żeby do swojego zdania przekonać Międzynarodową Komisję Stratygraficzną, oraz Międzynarodową Unię Nauk Geologicznych. Tylko te instytucje ma mandat międzynarodowej społeczności naukowej, aby oficjalnie uznać nadejście antropocenu.

AWG postanowiła wyznaczyć dziesięć stanowisk obserwacyjnych na całym świecie, których obszerne badanie pozwoli stwierdzić, że zmiany rzeczywiście mają trwały i globalny charakter. Geolodzy będę prowadzić badania między innymi w na Wielkiej Rafie Koralowej, w okolicy jednego z chińskich jezior i we włoskich jaskiniach.

Idea epoki człowieka

Już w 1873 roku badacz, żyjący w Mediolanie Antonio Stoppani, pisał, że efekty działalności człowieka mogą być porównywalne z większymi siłami na Ziemi.

Rosyjski geolog W. I. Wernadski, francuski jezuita, antropolog i paleontolog P. T. de Chardin, oraz francuski filozof i matematyk E. J. de Roy, stworzyli pół wieku później termin noosfera (noösphere), opisujący sferę myśli. Miał on podkreślać rosnącą siłę ludzkiego rozumu i możliwości technologicznych w kształtowaniu przyszłości własnej i otoczenia.

Idea, jakoby świat wkroczył w nową epokę zdefiniowaną przez ludzką aktywność, została ogłoszona w 2000 roku przez naukowców Paula Crutzena i Eugene Stoernera. W 2011 roku na podstawie porównawczej analizy danych klimatycznych Ziemi do podobnych wniosków doszedł zespół naukowców z należącego do NASA Goddard Institute for Space Studies w Nowym Jorku.

Był rok 2000. Paul Crutzen, holenderski chemik i laureat Nagrody Nobla, uczestniczył w konferencji naukowej poświęconej holocenowi. Po referacie jednego z naukowców poirytowany Crutzen oznajmił:

Dajcie spokój z tym holocenem. On się skończył. My już żyjemy w antropocenie.

Na sali zrobiło się cicho, a podczas przerwy mówiono już tylko o wystąpieniu noblisty. Jednak choć Crutzen wprowadził antropocen na salony, to nie on był autorem tego pojęcia. Wymyślił go Eugene Stoermer, ekolog z Uniwersytetu Michigan. Tak określał najnowszy fragment dziejów globu naznaczony wyraźnym piętnem działalności ludzi (ánthropos znaczy po grecku człowiek).

Próbie tworzenia antropocenu z rosnącą irytacją zaczęli przyglądać się geolodzy. To oni są twórcami eonów, er, okresów i epok, nadają im nazwy, wyznaczają początek i koniec każdego z nich. Spierają się przy tym nieraz przez wiele dekad. Decydujący głos należy do Międzynarodowej Komisji Stratygrafii, która jak dotąd nie powołała do życia antropocenu.

Wśród zwolenników antropocenu przeważają przedstawiciele innych nauk o Ziemi i środowisku naturalnym niż geolodzy – od klimatologów i geomorfologów przez ekologów i biologów po hydrologów i oceanografów.

Wielu z nich związanych jest z Międzynarodowym Programem Zmian Globalnych (IGBP). Jest to inicjatywa naukowa, w ramach której prowadzi się setki projektów badawczych dokumentujących relacje między człowiekiem a środowiskiem naturalnym. W 2004 roku naukowcy z IGBP w kilkusetstronicowej syntezie napisali, że:

Człowiek jest dziś głównym motorem zmian na globie, a owe zmiany wyszły znacznie poza naturalną zmienność obserwowaną od co najmniej pół miliona lat.

Organizacja IGBP poprzez swoje działania, badania i publikacje stara się przekonać sceptycznych geologów do powołania nowej epoki.

Wyznaczniki nowej epoki

Porządkując informacje na temat przeszłości Ziemi, badacze dzielą ją na okresy związane z naturalnymi wydarzeniami np. uderzeniem meteorytu, długotrwałymi erupcjami wulkanów czy przesuwaniem się płyt kontynentów.

Naukowcy wciąż zastanawiają się, jaka data powinna być wybrana dla początku czasu trwania jednostki czasu geologicznego (golden spike). Zakładają, że początek epoki antropocenu muszą wyznaczać działania ludzi, których skutki są trwałe, a powstałe zmiany w środowisku np. w składzie skał, lodowców i osadów na dnie oceanów, na tyle wyraźne, by można było określić ich ramy czasowe.

Żeby ustalić, jakie wydarzenia historyczne wyznaczają początek antropocenu, naukowcy wzięli pod uwagę aktywność człowieka w ostatnich 50 tys. lat i jej konsekwencje dla środowiska. Brali pod uwagę czytelność historycznych wydarzeń i trwałość zmian w środowisku.

Kierujący Goddard Institute for Space Studies prof. James Hansen stwierdził, że wyznacznikami nowej epoki są:

• wyższe średnie temperatury na Ziemi o kilka dziesiątych stopnia, niż najwyższy poziom notowany w holocenie, który rozpoczął się 13 tys. lat temu
• warstwy osadów, zawierające ślady wysokiej technologii człowieka np. pierwiastki promieniotwórcze, którymi skaziliśmy glebę podczas wybuchów ładunków atomowych, śmieci i plastikowe odpadki, które zalegają na dnie oceanu, sadze ulatujące z kominów i rur wydechowych, związki fosforu i azotu, którymi od wybuchu tzw. zielonej rewolucji zasypujemy pola na całym świecie
• przekształcanie powierzchni Ziemi na dużych obszarach na skutek działalności człowieka

1610 rok

Zdaniem części naukowców za początek antropocenu należy uznać 1610 rok. Badacze przekonują, że symboliczne połączenie obu półkul jest wydarzeniem jednoznacznym, z którym wpływ człowieka na Błękitną Planetę stał się globalny i pchnął ją na nowy tor.

Przybycie Europejczyków do Ameryk w 1492 roku i następujący po tym wzmożony rozwój międzynarodowego handlu spowodował przenoszenie między kontynentami mnóstwa gatunków, co dało początek globalnej reorganizacji życia na Ziemi. Taka gwałtowna i wciąż się powtarzająca wymiana gatunków pomiędzy kontynentami były czymś nowym w historii Ziemi.

Do Europy, Afryki i Chin trafiła kukurydza z centralnej Ameryki. Ziemniaki z Ameryki Południowej zaczęto najpierw uprawiać w Wielkiej Brytanii, a potem już wszędzie od Europy po Chiny. Z Europy do Ameryki Północnej trafiała pszenica, a rośliny cukrowe płynęły do Ameryki Południowej. Ten prawdziwy miks gatunków zaczął oddziaływać na glebę. Badania prowadzone w jej głębokich warstwach faktycznie zarejestrowały tę zmianę.

Pierwsze skamieniałe pyłki kukurydzy, gatunku północnoamerykańskiego, pojawiają się w morzach europejskich w osadach powstałych około roku 1600 (później stają się stałym elementem tych osadów). Taka nieodwracalna wymiana gatunków pozwala ustalić datę początku epoki.

Badacze wskazują że w 1610 roku w atmosferze Ziemi spadło stężenie dwutlenku węgla. Zmiana ta zapisała się w pęcherzykach powietrza, uwięzionych w wiekowych lodowcach Antarktydy. Była to bezpośrednia konsekwencja pojawienia się w Ameryce ludzi z Europy.

Wraz z rozwojem handlu kolonizatorzy przywieźli do nowego świata zarazki, na które lokalna ludność nie była odporna. W obu Amerykach głównie na ospę, zmarło 50 mln Indian. Jako że większość z nich była rolnikami, nagły brak tych ludzi oznaczał zmianę w krajobrazie obu Ameryk. Ich poletka wróciły do poprzedniego, bliskiego naturze stanu. Zarosły lasem tropikalnym, niektóre zamieniły się w sawanny. Powrót lasów i innego rodzaju naturalnej roślinności, intensywnie wiążącej CO2 z atmosfery wpłynął na stan Ziemi.

Koniec XVIII wieku

W 2000 roku Stoermer i Crutzen twórcy teorii antropocen postulowali, żeby nowy rozdział w dziejach globu zaczynał się pod koniec XVIII wieku, czyli u początków rewolucji przemysłowej.

Według badaczy od tego okresu przekształciliśmy już około połowy powierzchni lądów, konsumujemy ponad połowę łatwo dostępnych zasobów słodkiej wody. Fabryki nawozów dostarczają do środowiska więcej azotu, niż znajduje się go w ziemskich ekosystemach. Przede wszystkim jednak zmieniliśmy skład ziemskiej atmosfery. Wprowadziliśmy do niej tyle dwutlenku węgla, że dziś przypomina ona tę, która istniała na globie kilka milionów lat temu, w okresie zwanym pliocenem, gdy temperatury były o parę stopni wyższe niż dziś.

Za kilka kolejnych dekad możemy się cofnąć, jeśli chodzi o skład atmosfery, o kolejne kilkanaście milionów lat, do jeszcze cieplejszego okresu zwanego miocenem.

1945 / 1964 rok

Datę 16 lipca 1945 roku, pierwszego testu jądrowego przeprowadzonego przez Stany Zjednoczone, jako datę rozpoczęcia antropocenu, zaproponowali naukowcy z zespołu dr. Jana Zalasiewicza i prof. Marka Williamsa z Wydziału Geologii na University of Leicester. Naukowcy rozważali też uznanie za początek antropocenu 1964 rok, kiedy po serii testów broni jądrowej, zwiększył się promieniotwórczy opad i rozpoczęła się era atomowa.

Od równika po bieguny rozproszono sztucznie stworzone promieniotwórcze izotopy pierwiastków, a skala tego procesu była tak duża, że dysponując odpowiednimi instrumentami, jego ślad można wykryć w całej współczesnej warstwie geologicznej.

XX wiek

Zdaniem grupy uczonych dowodem na początkiem nowej ery są zmiany klimatu i globalne ocieplenie wywoływane przez wzrastające stężenie dwutlenku węgla i metanu w atmosferze. Na podstawie analiz rdzeni lodowych z Antarktydy, emisje dwutlenku węgla do atmosfery, są w tej chwili na najwyższym poziomie w ciągu ostatnich 65 mln lat.

Zdaniem ekspertów, możemy być też o krok od, szóstego w historii Ziemi, masowego wymierania zwierząt i roślin. Uważają, że istnieje wiele dowodów wskazując na to, że masowe wymieranie gatunków już się rozpoczęło i osiągnie szczyt w ciągu następnych dwóch stuleci.

Minerały i osady potwierdzające istnienie epoki człowieka

Robert Hazen z Carnegie Institution for Science opublikował w American Mineralogist artykuł, w którym informuje o zidentyfikowaniu 208 minerałów, które powstały głównie lub wyłącznie za sprawą człowieka. Te przypisywane Homo sapiens minerały stanowią 4% z 5208 minerałów oficjalnie uznawanych przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Mineralogiczne (IMA).

Większość z minerałów, których powstanie przypisywane jest człowiekowi, wiąże się z górnictwem. Znaleziono je w składowiskach rud metali, powstają podczas wietrzenia żużlu, w kopalnianych tunelach, wodzie i drewnie wykorzystywanym w kopalniach czy wskutek pożarów. Sześć ze wspomnianych minerałów odkryto na ścianach pieców hutniczych, a trzy w instalacjach geotermalnych.

Niektóre z takich minerałów powstają również w sposób naturalny. Są wśród nich minerały odkryte na skorodowanych ołowianych fragmentach zatopionego tunezyjskiego okrętu, dwa na egipskim brązie, a dwa na kanadyjskiej cynie. Cztery znaleziono w miejscach prehistorycznego pochówku w austriackich Alpach.

Ludzie nie tylko przyczyniają się do powstawania nowych rodzajów minerałów, ale też transportują olbrzymie ilości skał, osadów i minerałów. Przesuwamy ich tak dużo, że możemy w tym względzie rywalizować ze skalą ich naturalnej redystrybucji dokonywanej np. przez lodowce. Działalność górnicza, budowa dróg, tuneli i umacnianie brzegów rzek to kolejny przykład, jak zmieniamy geologię planety. Po całej Ziemi redystrybuujemy też cenne minerały i metale, jak diamenty czy złoto.

Ludzkość pozostawiła też niezatarty ślad w geologii Ziemi dzięki korzystaniu z takich minerałów jak: beton, ceramika, stal czy aluminium. W ostatnich 20 latach powstało tyle konstrukcji betonowych, że można pokryć nim całą kulę ziemską, a na jeden m2 powierzchni Ziemi przypada 1 kg betonu

Naukowcy przypuszczają że biorąc pod uwagę zasięg i intensywność ludzkiej działalności, istnieją setki minerałów nieznanych jeszcze nauce, do których powstania się przyczyniliśmy. Te minerały pozostaną w warstwach geologicznych jako odróżniająca się od innych warstwa, znak, że czasy w których żyjemy, są odmienne od wcześniejszych.

Plastiglomerat skalny

Osady morskie i lądowe na całym świecie pełne są mikroplastiku, czyli plastikowych drobinek, które mogą przetrwać w nich nawet miliony lat. Na północ od Hawajów na powierzchni Pacyfiku unosi się mnóstwo plastikowych śmieci. Pochodzą z lądów i statków. Porwane przez prądy morskie robiące pętlę pomiędzy Ameryką i Azją zbierają się na środku północnego Pacyfiku. Wielka Pacyficzna Plama Śmieci utworzona przez plastikowe odpady o łącznej masie 100 mln ton zajmuje 15 mln km kwadratowych. Gdy taka masa śmieci zbliża się do jakieś wyspy, jej brzegi zostają pokryte plastikiem.

Wyrzucony przez morze plastik zostaje stopiony i wymieszany z lawą spływającą z wulkanów na Hawajach. Tak rodzi się nowa materia skalna nazwana plastiglomeratem, czyli materiał skalny do którego powstania przyczynił się człowiek. Jest spora szansa, że takie plastiglomeraty staną się budulcem powstających skał wulkanicznych i że to one również staną się wyznacznikiem początków antropocenu.

Plastikowy nalot

Niewielka wyspa Trindade znajduje się na środku Atlantyku 1140 kilometrów od brazylijskiego wybrzeża. Brak jest na niej jakichkolwiek ludzkich osad. Prowadzący tam badania uczeni natrafili na nietypowo wyglądające skały z błękitno-zielonkawymi elementami. Okazało się, że składają się one zarówno ze skalnych osadów, jak i wkomponowanego w nie plastiku. Podobny plastikowy nalot przywierający do skał został też odkryty na Maderze, w Wielkiej Brytanii czy Japonii.

Ale skąd dokładnie mógłby wziąć się plastik, który wszedł w skład skał na wyspie odległej od cywilizacji? Winowajcą okazały się wykonane z tworzywa sztucznego sieci rybackie. Zagubione sieci widma odpowiadają za znaczącą część zanieczyszczenia plastikiem w oceanach. Przynoszone przez prądy oceaniczne osiadają na plażach Trindade, a kiedy dochodzi do wzrostu temperatury zaczynają się topić i łączyć ze znajdującym się na plaży materiałem.

Izotopy węgla

Kolejnym dowodem na to, że żyjemy w nowej epoce geologicznej, jest zawartość izotopów węgla w osadach, obecna w nich sadza i inne zanieczyszczenia. Pojawiły się w wyniku masowego spalania paliw kopalnych po rewolucji przemysłowej w połowie XIX wieku.

Era katastrofozoiczna i epoka śluzu

Znany biolog Michael Soulé z Uniwersytetu Stanforda, który 30 lat temu założył Towarzystwo Biologii Konserwatorskiej, uważa, że ze względu na rozmiary szkód spowodowanych przez człowieka w naturze, obecne czasy należałoby nazwać nie erą człowieka, lecz erą katastrofozoiczną. Biolog morski Daniel Pauly ostrzega natomiast przed nadejściem myxocenu, czyli epoki śluzu. W przełowionych, zakwaszonych oceanach pozostaną jedynie meduzy, glony i śluzowate kolonie bakterii. Według innych specjalistów przyszli geologowie będą mogli w skalnych osadach zauważyć ślady technoskamieniałości, które będą dla nich prawdziwymi rarytasami, podobnymi do dzisiejszych znalezisk paleontologicznych.

Homo Sapiens – najpotężniejsza siła decydująca o kształcie planety

Ekspansja ludzkości w obszarze eksploatacji zasobów naturalnych zarówno w liczbach bezwzględnych, jak i w przeliczeniu na jednego mieszkańca globu jest zdumiewająca:

• w ciągu minionych trzech wieków populacja naszego gatunku osiągnęła poziom 6 mld, a np. towarzyszący temu przyrostowi wzrost pogłowia bydła wyniósł 1,5 mld
• w ciągu ostatnich stu lat poziom urbanizacji uległ zwielokrotnieniu, a wytworzone w procesach geologicznych na przestrzeni setek milionów lat paliwa kopalne są na wyczerpaniu
• ilość emitowanego, przy okazji spalania paliw kopalnych, do atmosfery dwutlenku siarki jest co najmniej dwa razy większa od sumy wszystkich emisji naturalnych
• 30-50% powierzchni naszej planty zmieniło swój krajobraz przez działania człowieka
• człowiek korzysta z ponad połowy światowych zasobów wody pitnej i regularnie je zubaża
• działalność człowieka przyspieszyła od tysiąca do dziesięciu tysięcy razy tempo wymierania niektórych gatunków zwierząt i roślin lasów tropikalnych
• ludzkość zdecydowała o bezpowrotnej utracie 50% lasów namorzynowych i nieodwracalnych zmianach w morzach i oceanach

Jak człowiek zmienia świat oraz co zniszczył i zbudował pokazują zdjęciach Google Earth w technologii timelaps.

zobacz inne miejsca w których Ziemia uległa zmianie: earthengine.google.com

Przyszłość Błękitnej Planety

Jeśli nie dojdzie do katastrofy związanej z ogromną erupcją wulkanu, nieoczekiwanej epidemii o globalnym zasięgu, wojny nuklearnej, uderzenia asteroidy, nowej epoki lodowcowej, czy kolapsu wynikającego z wyczerpania zasobów naturalnych, to człowiek na najbliższe tysiąclecia pozostanie najważniejszą siłą decydującą o przyszłości planety.

Pozostaje jednak pytanie czym skończy się antropocen. Można sobie wyobrazić różne scenariusze. Od wymarcia naszego gatunku, przez załamanie się ludzkiej populacji oraz zniszczone środowisko naturalne Ziemi, po umiejętność znalezienia sposobu na zrównoważony rozwój.

Pytaniem bez odpowiedzi pozostaje także fakt, jak rozwinie się nasza technologia i czy w przyszłości poprzez rozwój sztucznej inteligencji, to ona nam nie zagrozi. Bo przecież technosfera, cały otaczający nas krzemowy świat, nie potrzebuje biologii i innych organizmów, żeby przeżyć. Natomiast my potrzebujemy nowoczesnych technologii coraz bardziej, bo już teraz trudno nam bez niej żyć.

Wielkim zadaniem, przed którym stoi ludzkość, jest zatem opracowanie ogólnoświatowej strategii, która przywróci równowagę w ekosystemach. Będzie to wymagało intensywnych badań i roztropnego wykorzystania posiadanej wiedzy.

Na każdym z nas spoczywa odpowiedzialność znalezienia drogi do zrównoważonego rozwoju i ochrony naszej błękitnej planety przed zgubnym wpływem człowieka.

źródło: materiały prasowe
Brazilian researchers find 'terrifying’ plastic rocks on remote island, reuters.com

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:
akwakultura, antropocen, bielenie raf koralowych, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioróżnorodność, bisfenol A (BPA), blackout, choroby odzwierzęce, Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List), degradacja środowiska, Dzień Długu Ekologicznego (Ecological Debt Day, Earth Overshoot Day), dziura ozonowa, farmaceutyki, freony, gatunki inwazyjne, gatunki obce, gatunek zagrożony (endangered EN), gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, granice planetarne, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, kryzys wodny, masowe wymieranie, melioracja, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, mikroplastik, nanoplastik, Międzynarodowy Program Zmian Globalnych (IGBP), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC), nawałnice, neonikotynoidy, odpady niebezpieczne, ozon, pestycydy, Plastisfera (Plastisphere), podnoszenie się poziomu mórz i oceanów, podtopienia, polichlorowane bifenyle (PCB), Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt, powodzie, pożary, przełownie, przeżyźnienie zbiorników wodnych, przyducha, przyłów, pustynnienie, Race to Zero, rozszerzalność cieplna wody, sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, stres wodny, susze, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), topnienie lodowców i lądolodów górskich, tlenek węgla, tragedia wspólnego pastwiska, trąby powietrzne, turystyka masowa, tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw, utrata bioróżnorodności, zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, zagrożenia ekologiczne, zakwaszenie oceanów, zmiany klimatu

zobacz również:
błękitna planeta Ziemia, odnawialne źródła energii (OZE)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie