Ślad ekologiczny (ecological footprint)

Ślad ekologiczny to wskaźnik umożliwiający oszacowanie zużycia zasobów naturalnych w stosunku do możliwości ich odtworzenia przez Ziemię. Stanowi podstawę analizy zapotrzebowania człowieka na zasoby naturalne biosfery. Porównywana jest w nim ludzka konsumpcja zasobów naturalnych ze zdolnością planety Ziemi do ich regeneracji.

Podstawowe informacje

Obecnie dużym problemem nękającym całą społeczność jest zbyt duża eksploatacja zasobów naturalnych biosfery przez zdecydowaną większość państw. Każdego dnia ludzie na całym świecie swoim działaniem bezpośrednio oddziałują na losy planety. Wpływ ten jest widoczny nawet podczas najprostszych czynności.

Jest wiele powodów przekraczania przez ludzi zasobów ekosystemu ziemskiego. Jednym z najważniejszych jest emitowanie do atmosfery tak dużej ilości dwutlenku węgla, że ani lasy ani oceany nie są w stanie ich pochłonąć. Nadwyżka ta spowodowana jest również wycinaniem drzew w tempie, które uniemożliwia ich ponowny wzrost, a także przełowieniem, czyli połowem ryb w ilościach, których morza i oceany nie są w stanie odtworzyć. Konsumpcja ludzka dotyczy też wytwarzania odpadów, oraz rodzaju i częstotliwości korzystania ze środków transportu.

Pierwszy model obliczania śladu ekologicznego opracował 1992 roku Mathis Wackernagel w ramach swojej rozprawy doktorskiej na Uniwersytecie Kolumbii Brytyjskiej.

Analizowanie światowej gospodarki w kryteriach śladu ekologicznego jest jak księgowanie naszych domowych dochodów. Trzeba wiedzieć, ile się zarabia i ile wydaje, bo inaczej nie będzie można przewidzieć bankructwa. Ta prosta reguła odnosi się także do ekologii.

stwierdził w jednym z wywiadów prof. Mathis Wackernagel, dyrektor organizacji Global Footprint Network

Mówiąc językiem ścisłym, ślad ekologiczny to analiza zapotrzebowania człowieka na zasoby naturalne biosfery. Obecnie to jedyne narzędzie, dzięki któremu możemy zmierzyć, ile powierzchni lądu i morza (w hektarach) potrzeba do wytworzenia zasobów (produktów), które pojedynczy człowiek konsumuje na co dzień, oraz do przetworzenia jego odpadów.

Prościej ślad ekologiczny pokazuje ile miejsca na ziemi zajmujemy ze swoimi potrzebami dnia codziennego np. transportem, wyżywieniem, zużyciem energii. Pokazuje jaki wpływ ma styl życia każdego z nas na Ziemię. Pozwala odpowiedzieć na pytanie, czy podział dóbr środowiskowych jest na świecie sprawiedliwy, kto je nadużywa, komu ich brakuje. Ułatwia również zdecydować jak zmienić sposób życia na bardziej zrównoważony.

Ślad ekologiczny może być obliczany zarówno dla konkretnej osoby, jak również dla danej grupy ludzi (organizacji, społeczeństwa, danego państwa, regiony świata), albo dla producenta czy typu produkcji (wytwarzanie konkretnego produktu). Przy obliczaniu tej miary bierze się pod uwagę wszystkie konsumowane materiały biologiczne i całą emisję produkowanego dwutlenku węgla w ciągu roku. Obliczenie śladu ekologicznego na stopniu państwowym, dla całego kraju jest niezwykle skomplikowane i wymaga gigantycznej ilości danych. Dlatego raporty w tym zakresie wydawane są zawsze z 3-letnim opóźnieniem.

Analiza śladu ekologicznego jest dziś powszechnie stosowana. jako miara naszej zależności od natury, oraz wskaźnik stopnia zrównoważonego rozwoju. Europejska Agencja Środowiska wymienia eksploatację ziemi, wzorce konsumpcyjne i modele handlowe jako największe zagrożenia przyrodnicze w Europie. Obecnie największym wyzwaniem są zanieczyszczenia ze źródeł rozproszonych.W dłuższej perspektywie zrównoważony rozwój można zapewnić tylko wtedy, gdy kraje będą spełniać jednocześnie dwa kryteria: ślad ekologiczny będzie mniejszy niż 1,8 gha na mieszkańca, a wskaźnik rozwoju społecznego (HDI) będzie wyższy od 0,8.

Ekolodzy dążą do tego, by ślad ekologiczny był używaną stale miarą rozwoju gospodarczego, uzupełniającą tradycyjny wskaźnik produktu krajowego brutto (PKB).

Wielkość śladu ekologicznego

Według Raportu WWF Living Planet aby zaspokoić życiowe potrzeby człowiek potrzebuje 2,7 gha/os. Ziemskie zasoby są szacowane na 1,06 mld globalnych hektarów. Porównując liczbę ludności świata z powierzchnią produkcyjną Ziemi okazuje się, że na jedną osobę przypada zaledwie 2,1 gha co oznacza, że zużywamy więcej zasobów niż Ziemia jest w stanie wyprodukować. Różnica pomiędzy śladem ekologicznym i zdolnością produkcyjną kraju pokazuje, czy jest on wierzycielem czy ekologicznym dłużnikiem

Największy ślad ekologiczny mają kraje wysokorozwinięte (USA 9 gha), bądź z rozwiniętym przemysłem wydobywczym (Zjednoczone Emiraty Arabskie 10,7 gha/os, Katar 10,5 gha/os). Najniższy ślad ekologiczny 0,5 gha/os, mają kraje słabo rozwinięte np. Nepal, Bangladesz, Haiti, Afganistan. Ślad ekologiczny mieszkańca Kongo, które ma siódmą najwyższą zdolność biologiczną na świecie (13.9 gha/os.) wynosi poniżej 0.5 gha/os.

W Unii Europejskiej ślad ekologiczny wynosi 4,7 gha na osobę. Wszystkie państwa członkowskie wytwarzają w sumie 9% zasobów Ziemi, a zużywają 16%. Najgorzej wypadają Szwecja (6,07 gha) i Finlandia (7,64 gha), ponieważ model gospodarczy tych państw jest oparty na rabunkowym wykorzystywaniu biosfery.

Przykładem państwa, które rozwija się a jednocześnie nie zwiększa śladu ekologicznego są Niemcy. Kraj ten zmniejszył presję na środowisko naturalne dzięki wycofywaniu się z energetyki węglowej i rozwijaniu odnawialnych źródeł odnawialnych.

Według raportu WWF z 2020 roku, Polska plasuje się na 20 miejscu w rankingu ecological footprint spośród 24 analizowanych państw Unii Europejskiej. Mniejszy ślad ekologiczny zostawiają tylko Słowacja, Bułgaria, Rumunia i Łotwa.

Deficyt ekologiczny Polski jest wciąż wysoki, ale zmniejsza się on systematycznie od kilku lat. W porównaniu z rokiem 1990 Polsce udało się zmniejszyć ślad ekologiczny z 3,83 do 3,3 globalnych hektarów na mieszkańca. Wciąż jednak prawie dwukrotnie przekraczamy zasoby naturalne swojego kraju. Tak wysokie miejsce wynika przede wszystkim z faktu, że większość energii pochodzi u nas ze spalania węgla.

dodatkowe informacje:
kalkulator śladu ekologicznego

źródło:
materiały prasowe
Ślad ekologiczny, autorzy, licencja CC BY-SA Deed 3.0
Living Planet Report 2012, Biodiversity, biocapacity and better choices, WWF.
footprintnetwork.org

Świadomy konsument – dodatkowe informacje:
ekologiczne i zrównoważone święta, black friday, Clean label, cyber monday, cykl życia produktu (Life Cycle Assesment LCA), data przydatności do spożycia, data ważności, degrowth, domowe (naturalne) środki czystości, dyrektywa Cyfrowa, Dyrektywa Omnibus, dyrektywy PPWD (Packaging and Packaging Waste Directive). dyrektywa Towarowa, dyrektywa Single-Use Plastics, ekoprojekt, ekoprojektowanie (ecodesign), etykiety energetyczne, greenwashing (ekościema, ekomanipulacja, zielone kłamstwo), ekonomia subskrypcji, fast fashion (szybka, śmieciowa moda), gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), kosmetyki naturalne (ekokosmetyki), marnowanie żywności, Nutri-Score (5-Colour Nutrition Label, 5-CNL) pięciokolorowa etykieta żywieniowa, olej palmowy, odpowiedzialna konsumpcja, pakiet odpadowy, Prawo Do Naprawy (#RightToRepair), produkt bio, produkt ekologiczny (eko), produkt naturalny, recykling, redesign, rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP), ekonomia współdzielenia (sharing economy), slow fashion, społeczna lodówka, strategia Od pola do stołu, system kaucyjny, transport ekologiczny, turystyka ekologiczna, upcykling, uwalnianie książek (bookcrosing), zdrowa żywność, zrównoważona moda, zrównoważone rybołówstwo, żywność alternatywna, żywność drukowana, żywność ekologiczna

ślad ekologiczny (ecological footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad węglowy (carbon footprint), ślad wodny (water footprint)
air-commerce, downsizing, overpackaging

Jak każdego dnia dbać o środowisko naturalne:
na wakacjach, na zakupach, w podróży, ograniczenie zużycia papieru
oszczędzanie energii elektrycznej (oszczędzanie prądu): tryb czuwania Stand-by
energooszczędne oświetlenie: świetlówka kompaktowa (energooszczędna), żarówka LED
oszczędzanie gazu, oszczędzanie wody: perlator
energooszczędna wentylacja, energooszczędne ogrzewanie
energooszczędne urządzenia: czajnik elektryczny, komputer, lodówka i zamrażarka, odkurzacz, okap kuchenny, piekarnik, płyta grzejna, pojemnościowy podgrzewacz do wody, pralka, telewizor, zmywarka
segregacja odpadów
znaki i oznaczenia ekologiczne

Ekologiczny styl życia:
dieta planetarna, freganizm, Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS), Less Waste, Roślinne zamienniki mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, Repair Cafe, Slow fashion, Slow life, weganizm, wegetarianizm,
Zero Waste
zasada 3R, zasada 5R, zasada 8R: Rethink (Przemyśl swoją relację ze środowiskiem), Refuse (Odmawiaj), Reduce (Unikaj), Reuse (Użyj ponownie), Rehome (Znajdź nowy dom), Repair (Naprawiaj), Recycle (Utylizuj, Recyklinguj, Oddaj do odzysku), Rot (kompostuj)

Zrównoważony rozwój – dodatkowe informacje:
Agenda 21, air-commerce, biologiczny potencjał Ziemi, carsharing, Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals SDGs), cleantech, cykl życia produktu (Life Cycle Assesment LCA), czynniki ESG, degrowth (postwzrost), dekarbonizacja gospodarki (przemysłu), Dow Jones Sustainability Index (DJSI), dyrektywa (Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Dzień długu ekologicznego, efektywność energetyczna, ekologiczna dystrybucja, ekonomia ekologiczna, ekonomia subskrypcji, ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, Europejski Zielony Ład (European Green Deal), Fit for 55, ekologiczna wysyłka i dostawa towarów, ekoprojekt, ekoprojektowanie, greentech, gospodarka niskooemisyjna, gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), greenwashing (ekościema, ekomanipulacja, zielone kłamstwo), inteligentna wieś (smart village), Konferencja RIO+20, kryteria ESG, Less waste, Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS), neutralność klimatyczna (net-zero), normy środowiskowe z serii ISO 14000 14001 26000, opakowanie ekologiczne (zielone opakowanie) (green packaging, sustainable packaging), paperless, Społeczna Odpowiedzialności Biznesu (CSR), Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), produkty ekologiczne, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu, Ranking Best Global Green Brands, REPowerEU, sparing economy, ślad ekologiczny (ecological footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad węglowy (carbon footprint), ślad wodny (water footprint), transformacja energetyczna, United Nations Environment Programme (UNEP), Zero Waste, zielona gospodarka (green economy), zielone inwestycje, zielona rewolucja, zielona transformacja, zielone miejsca pracy – zielone kołnierzyki (green collar jobs, green jobs), zielone certyfikaty dla budynków (BREAM, LEED), zielone technologie, zielone trendy, zielone zarządzanie, zielony marketing – green (eco) marketing, zielony wzrost (green growth), znaki i oznaczenia ekologiczne, zrównoważone miasto, zrównoważony rozwój (sustainable development)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie