Żarówka LED

Jeszcze kilka lat temu żarówki LED były drogie i dawały upiorne, białe światło. W końcu jednak diodowe oświetlenie dojrzało do tego by trafić pod strzechy naszych domów. Lampy LED staniały, działają znacznie dłużej niż inne źródła światła, oraz posiadają niższy pobór prądu od innych żarówek. Oświetlenie LED stało się też bardziej neutralne kolorystycznie. Obecnie do wyboru mamy różne temperatury światła wyrażone w stopniach Kelvina. A jeśli nadal uwielbiasz widok tradycyjnych, Edisonowych żarówek z jarzącymi się włóknami to obecnie możesz kupić również takie świetlówki LEDowe.

Stosując żarówki LED:
↓ ślad węglowy
↓ zanieczyszczenie powietrza
↓ zanieczyszczenie środowiska
↓ zużycie energii
↓ ilość wydawanych pieniędzy

Zaletą lamp LED jest brak szkodliwego dla ludzkiego wzroku i skóry a także dla dzieł sztuki promieniowania ultrafioletowego (UV) charakterystycznego dla świetlówek kompaktowych zawierających szkodliwą rtęć. Ich odpowiednikiem są świetlówki LED.

Należy pamiętać, że wszystkie żarówki LED muszą obecnie spełniać wymagania dyrektyw nakładanych przez Unię Europejską i posiadać oznakowanie obowiązkowe CE, oraz odpowiednią etykietę energetyczną dla źródeł światła.

Żarówki LED należą do elektroodpadów. Elektrośmieci nie mogą być wyrzucane łącznie z innymi odpadami. Ze zdementowanych elementów żarówek LED pozyskuje się metale szlachetne, takie jak miedź czy złoto. Można też odzyskać aluminium i stal

Podstawowe informacje

Historia oświetlenia LED rozpoczęła się w momencie kiedy odkryte zostało zjawisko elektroluminescencji. W 1955 roku Rubin Braustein uzyskał podczerwień z arsenku galu i innych stopów półprzewodników. Pierwsza żółta dioda LED, która dawała znacznie mocniejsze światło, wynaleziona została w 1972 roku przez George’a Craforda. Przełom w technologii LED nastąpił z dniem wynalezienie diody świecącej kolorem niebieskim, za co komitet noblowski przyznał Nagrodę Nobla z fizyki w roku 2014 dla Isamu Akasaki, Hiroshi Amanoi Shuji Nakamura. Odkrycie to pozwoliło stworzyć znacznie wydajniejsze i energooszczędne źródła światła LED, niż znano dotychczas.

Pierwszy LEDowy zamiennik 60-watowej żarówki stworzony przez Philips, pojawił się w sprzedaży w 2009 roku. Obecnie technologia LED stanowi około większość globalnego rynku oświetlenia.

Dziś światło LED, z wbudowanym mikroprocesorem, łączy się z internetem, pozwalając na wygodne sterowanie, możliwość regulowania ilości i barwy światła. Oprawy LED stały się miejscem montażu kamer, czujników ruchu, hałasu, czy czujników analizujących jakość powietrza. W przyszłości oświetlenie LED może zastąpić obecne Wi-Fi i jako Li-Fi służyć do transferu danych.

Źródłem światła w lampach LED jest dioda elektroluminescencyjna. Składa się ona zwykle z niebieskiej diody elektroluminescencyjnej i luminoforu. Niebieska dioda elektroluminescencyjna emituje światło o długości fali około 450 nm. Światło niebieskie pobudza do świecenia luminofor umieszczony w obudowie diody. Luminofor emituje światło żółtozielone, które zmieszane ze światłem niebieskim diody daje światło białe. W zależności od rodzaju luminoforu, można uzyskać biały kolor o różnej temperaturze barwnej.

Jakość luminoforu, oraz technologia pokrywania nim LED w dużej mierze decydują o jakości światła emitowanego przez żarówkę LED, oraz o tym, czy lampa LED spełnia wymagania normy bezpieczeństwa fotobiologicznego. Producenci oświetlenia mają obowiązek kontroli intensywności promieniowania optycznego przez produkowane przez nich źródła światła.

Światło białe można również otrzymać mieszając barwy trzech pojedynczych LED (czerwonej, zielonej i niebieskiej). Jest to tzw. system RGB.

Lampy diodowe służące do oświetlania mają gwint np. E14 lub E27, który pozwala umieścić je w oprawie dla żarówek 230 V, ale też znormalizowane przyłącza bagnetowe albo igiełkowe. Niskie napięcie konieczne do zasilania diod świecących białych lub ciepłych białych (Warm White) jest w nich wytwarzane przez przetwornicę impulsową.

W lampach LED stosuje się zarówno diody klasyczne (okrągłe, coraz rzadziej) jak i diody montowane powierzchniowo (SMD) o szerszym kącie świecenia oraz większej trwałości.

Zalety żarówek LED

Żarówki LED zostały zaprojektowane tak, aby nie emitować ciepła, a jedynie światło widzialne (część widma elektromagnetycznego, które widzą nasze oczy), co sprawia, że cechuje je najwyższa efektywność energetyczna. Oświetlenie LED o mocy 10 W świeci tak jak tradycyjna żarówka o mocy 100 W, co daje oszczędność 90% pobieranej energii.

Dodatkową zaletą żarówek LED jest ich trwałość. Świecą przez ok. 55 tys. godzin, czyli 55 razy dłużej niż tradycyjna żarówka. Diodowe oświetlenie możemy zatem wymieniać raz na kilka lat, dlatego podczas zakupów tego rodzaju źródła światła trzeba starannie wybierać wysokiej jakości produkty.

Kolejną z zalet LED jest możliwość bezpośredniego wytwarzania w złączu światła o wybranej barwie. Oznacza to brak konieczności wykorzystywania kolorowych filtrów, które w znaczący sposób wpływają na efektywność energetyczną takiego oświetlenia.

Żarówki LED mogą być wyposażone w moduł bezprzewodowego sterowania. Dzięki aplikacjom mobilnym, poprzez domową sieć Wi-Fi możemy zdalnie je włączać, wyłączać, przyciemniać, czy też zmieniać barwę światła. Możemy połączyć żarówki diodowe z dzwonkiem do drzwi. Przyjście gości będzie wówczas zwiastować delikatne pulsowanie światła.

Z kolei zmiany barw mogą być dopasowane do pory dnia. W aplikacji mobilnej, sterującej żarówkami LED, znajdziemy gotowe ustawienia na odcienie mające różny wpływ na organizm. Wieczorem światło z przewagą czerwieni pomoże nam się zrelaksować, zwiększy poziom melatoniny w mózgu i ułatwi zasypianie. O poranku kolor żółty oświetlenia ułatwi nam obudzenie się. Lampa LED z wzmocnioną barwą niebieską pomoże w lepszej koncentracji podczas pracy.

Możemy również użyć kilku odcieni w jednym pokoju, albo przypisać kolor poszczególnym pomieszczeniom.

dodatkowe informacje:
etykieta energetyczna dla lamp

Zalety diod LED:

• trwałe i wydajne – diody LED charakteryzują się dłuższym czasem świecenia w porównaniu do tradycyjnych żarówek. Przeciętny czas ich eksploatacji wynosi nawet 55 tys. godzin.
• wytrzymałe – nie zawierają żadnych ruchomych elementów, dzięki czemu są odporne na wstrząsy
• energooszczędne – żarówki LED zużywają nawet od 80% mniej energii od tradycyjnych
• ekologiczne – do ich produkcji nie używa się rtęci i innych metali niebezpiecznych dla środowiska
• wysoki wskaźnik oddawania barw otoczenia – wynoszący dla markowych żarówek LED nawet 95 CRI (Colour Rendering Index)
• łatwo zauważyć kiedy się wypalają – zużywające się diody LED powoli tracą jasność.
• niewrażliwe na częste włączanie i wyłączanie – w przeciwieństwie do żarówek energooszczędnych
• błyskawicznie się rozpalają – w porównaniu do świetlówek kompaktowych
• wykazują dużą odporność na spadki napięcia
• możemy zdalnie je włączać, wyłączać, przyciemniać, czy też zmieniać barwę światła

Czy LED-y niszczą wzrok?

Blue light hazard, czyli ryzyko uszkodzenia siatkówki światłem niebieskim, to popularny mit związany z oświetleniem LED. Istota problemu leży w tym, czy używasz LED-ów wyprodukowanych zgodnie z wymaganiami technicznymi gwarantującymi jakość światła i bezpieczeństwo dla wzroku.

Należy pamiętać, że promieniowanie niebieskie wchodzi w skład widma zarówno światła dziennego, jak i światła wytwarzanego sztucznie. Światło niebieskie jest niezbędne do życia, reguluje zegar biologiczny i procesy zachodzące w organizmie człowieka. Szczególnie dobrze nadają się do jego wytwarzania lampy LED.

Jeśli pojawia się problem z negatywnym wpływem lamp LED na wzrok, to polega on na tym, że producent nie dotrzymał wymagań zgodnie z obowiązującym prawem i wprowadził na rynek niebezpieczny produkt. Lampy LED nie zagrażają oczom, jeśli są wykonane zgodnie z normami technicznymi, w tym dotyczącymi bezpieczeństwa fotobiologicznego (PN-EN 62471:2010). Zgodność lamp z tymi wymaganiami chroni wzrok przed wysoką jaskrawością (luminancją) i nadmierną ekspozycją na światło niebieskie.

Prawo nakłada na producenta obowiązek spełnienia norm. Przed wprowadzeniem lamp do obrotu wytwórca wykonuje badania laboratoryjne, żeby potwierdzić, że lampy są bezpieczne dla użytkownika. Fakt ten odnotowuje w deklaracji zgodności (deklaracja producenta). Sprzedawcy hurtowi i detaliczni powinni żądać okazania deklaracji zgodności oraz wyników badań laboratoryjnych. Wszystko po to, aby upewnić się co do bezpieczeństwa i deklarowanej jakości lamp.

dodatkowe informacje:
Oznaczenie obowiązkowe CE

Zakup energooszczędnych żarówek LED

Wybierz urządzenie w najwyższej klasie energetycznej

Opierając się na danych zawartych na etykiecie energetycznej zwróć uwagę na to żeby oświetlenie LED było w najwyższej klasie energetycznej. Etykieta energetyczna to etykieta zawierająca informacje o klasie energetycznej i podstawowych parametrach urządzenia. Informacja o klasie energetycznej musi zostać umieszczona w widocznym miejscu na każdym urządzeniu wystawionym w punkcie sprzedaży.

Od 1 września 2021 roku na unijnej etykiecie energetycznej dotyczącej źródeł światła, czyli żarówek LED stosuje się skalę od A (najbardziej energooszczędne) do G (najmniej energooszczędne).

Ze względu na stałe dążenie do zwiększania efektywności energetycznej większość lamp LED objętych pierwotną etykietą uzyskała oznaczenie A+ lub A++, dlatego też zmieniono skalę, aby w sposób bardziej zrozumiały dla konsumenta określić, które produkty dostępne na rynku są najbardziej energooszczędne.

Uwaga! Istniejące zapasy produktów opatrzonych starą etykietą mogą być sprzedawane w sklepach do 1 marca 2023 roku.

Etykiety dla żarówek LED zawierają informacje dotyczące:

• klasy efektywności energetycznej
• zużycia energii

Szczegółowe informacje na temat modeli wprowadzanych na rynek UE są dostępne w europejskim rejestrze produktów do celów etykietowania energetycznego (EPREL) po zeskanowaniu kodu QR umieszczonego na nowych etykietach energetycznych. Rejestr zawiera m.in. informacje na temat strumienia świetlnego, temperatury barwowej i rodzaju trzonka.

Dzięki przejściu na bardziej energooszczędne produkty oświetleniowe możesz zaoszczędzić nawet 150 zł rocznie. Bardziej efektywne oświetlenie pozwoli także oszczędzić nawet 34 TWh energii elektrycznej rocznie do 2030 roku i ograniczyć emisje CO2 o około 7 mln ton każdego roku.

dodatkowe informacje:
Etykieta energetyczna dla źródeł światła

Dobierz rodzaj oświetlenia

W sprzedaż są dwa rodzaje żarówek LED – z wbudowanym zasilaczem i bez.

• żarówki z wbudowanym transformatorem (zasilaczem) wyposażone są w tradycyjny gwint i można je wkręcać do zwykłych lamp, bo pracują na napięciu 230V. Trzeba jednak pamiętać, że jeżeli taka żarówka znajduje się pod sufitem, produkowane przez nią ciepło będzie nagrzewać transformator, co skróci jego żywotność. Tania żarówka LED może po zgaszeniu przez jakiś czas odrobine świecić, co jest dowodem na kiepski transformator.
• żarówki przeznaczone do prądu stałego 12 V – wymagają zainstalowania zewnętrznego zasilacza (transformatora). Jeżeli wkręcimy taką żarówkę do lampy i podłączymy bezpośrednio do gniazdka, natychmiast się spali.

Rodzaje oświetlenia LED:

• żarówki LED – nadają się do każdego pomieszczenia – służą jako oświetlenie sufitowe, ścienne, dekoracyjne
• halogeny LED – wykorzystuje się do oświetlenia sufitowego lub ściennego np. w korytarzu, holu
• taśmy LED (listwy) – stosuje się jako oświetlenie balustrad, blatów, półek, schodów itp. Sprawdzają się również jako oświetlenie zewnętrzne

Uwaga! Najsłabszym ogniwem każdej żarówki LED nie są diody, lecz transformator, który je zasila. Jego przeciętna żywotność to ok. 20 tys. godzin. Wybierając żarówki LED trzeba zwrócić uwagę na rodzaj zasilania (jest on oznaczony na opakowaniu).

Dopasuj parametry LED do potrzeb

Przy wyborze lamp LED nie warto brać pod uwagę wyłącznie ich mocy. Powinno się kierować się także kilkoma innymi parametrami.

Lumen (lm)

Lumen (lm) to jednostka miary strumienia świetlnego w układzie SI, czyli w Międzynarodowym układzie Jednostek Miar.

Wartość strumienia świetlnego, którego jednostką jest lumen (lm), mówi o ilości wytwarzanego światła. Im więcej lumenów ma żarówka tym więcej światła wytwarza. Dawny opis mocy w watach jest zatem w przypadku żarówek LED sprawą drugorzędną.

Luks (lx)

Warto wiedzieć że, natężenie światła czyli stopień oświetlenia naszego miejsca pracy wyrażony jest w luksach (lx). Jeden luks jest równy 1 lumenowi padającemu na 1 m2. Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy decyduje o naszym dobrym samopoczuciu. Wskaźniki natężenia są zróżnicowane zależnie od przeznaczenia miejsca pracy i jej rodzaju.

Szczegółowe informacje czy stanowisko pracy jest prawidłowo oświetlone znajdziemy w Normie Europejskiej PN-EN 12464 – 1:2012, w której określono wymagania oświetleniowe dla osób w miejscach pracy we wnętrzach, gdzie spotykają się potrzeby komfortu widzenia i wydolności wzrokowej ludzi normalnie widzących.

Kelwin (K)

Istotna jest również temperatura barwowa, wyrażona w kelwinach (K). Informuje ona o odcieniu bieli wytwarzanego światła. Im wyższa temperatura, tym światło jest chłodniejsze.

2700 K to barwa przypominająca tradycyjną żarówkę, 3500 K to światło barwą przypominające dzienne oświetlenie.

Wskaźnik oddawania barw otoczenia CRI (Colour Rendering Index)

Zaletą lamp LED jest ich wysoki wskaźnik oddawania barw otoczenia wynoszący dla markowych żarówek LED nawet 95 CRI (Colour Rendering Index) co sprawia, że świecą praktycznie tak naturalnie jak zwykłe lub halogenowe żarówki (100 CRI) a więc nie fałszują barw.

Zwróć uwagę na ten wskaźnik, bo typowe lampy LED dostępne w handlu w Europie mają zazwyczaj niski wskaźnik około 80 CRI.

Norma bezpieczeństwa fotobiologicznego

Norma bezpieczeństwa fotobiologicznego wymienia kilka zagrożeń dla oka i skóry, które mogą się objawić, jeśli źródło światła lub oprawa, nie spełnia wymogów tej normy, a są to między innymi:

• zagrożenie oka i skóry promieniowaniem aktynicznym UV
• zagrożenie oka promieniowaniem UV-A
• zagrożenie oka światłem niebieskim
• zagrożenie oka podczerwienią (IR)
• zagrożenie termiczne skóry
• zagrożenie termiczne siatkówki

Norma bezpieczeństwa fotobiologicznego (PN-EN 62471) opisuje m.in. sposób pomiaru skuteczności widmowej:

• zagrożeń skóry i oka 200 nm – 400 nm
• zagrożeń skóry i oka światłem niebieskim 300 nm – 700 nm
• zagrożeń termicznych siatkówki oka 380 nm – 1400 nm

W normie fotobiologicznej opisano także warunki ograniczenia ekspozycji:

• przy zagrożeniu oka bliskim nadfioletem UV-A
• przy zagrożeniu oka promieniowaniem podczerwonym 780 nm – 3000 nm
• przy zagrożeniu termicznym skóry w zakresie widmowym 380 nm – 3000 nm

Patrząc na powyższe zagrożenia należy zatroszczyć się o to, czy przebywamy w pomieszczeniu, gdzie wykorzystywane są żarówki LED spełniające wymagania normy bezpieczeństwa fotobiologicznego. Norma PN-EN 62471 dotycząca bezpieczeństwa fotobiologicznego lamp i systemów lampowych jest integralną częścią dyrektywy niskonapięciowej (LVD) 2014/35/UE i musi ona zostać wymieniona w wykazie norm deklaracji UE. Wystawienie deklaracji zgodności UE pozwala na naniesienie oznakowania CE na dany wyrób.

W praktyce oznacza to, że domyślnie każdy sprzęt wprowadzany do obrotu na rynek europejski posiadający oznakowanie CE jest zbadany pod kątem bezpieczeństwa fotobiologicznego,

Poszukując żarówek LED zwróć uwagę czy na opakowaniu produktu umieszczone jest oznaczenie obowiązkowe CE (Conformité Européenne), czyli czy wyrób jest zgodny z normami Unii Europejskiej.

dodatkowe informacje:
Energooszczędne oświetlenie
Etykieta energetyczna dla źródeł światła
Świetlówka kompaktowa

źródło: materiały prasowe
Czy LED-y niszczą wzrok? Sprawdzamy, ile w tym prawdy, dom.wp.pl
Dlaczego każdy producent oświetlenia musi badać bezpieczeństwo fotobiologiczne?, laboratoriumfotometryczne.pl
Lampa LED, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Oświetlenie, ec.europa.eu

Dom ekologiczny – dodatkowe informacje:
audyt energetyczny, dom energooszczędny, dom inteligentny (smart home,) dom niskoenergetyczny, dom pasywny, domowe (naturalne) środki czystości, energooszczędne ogrzewania (oszczędzanie ciepła), energooszczędne oświetlenie, energooszczędne urządzenia, energooszczędna wentylacja, etykiety energetyczne, etykiety produktów, kuchnia Zero Waste, kosmetyki naturalne (ekologiczne), oszczędzanie energii elektrycznej (prądu), oszczędzanie gazu, oszczędzanie wody, rośliny oczyszczające powietrze, segregacja odpadów, termomodernizacja budynku, zrównoważone budownictwo

Rządowe, ogólnopolskie programy proekologiczne:
Ciepłe Mieszkanie, Czyste powietrze, Mój Prąd, Moja Woda, Stop Smog, Ulga termomodernizacyjna
Dyrektywa o charakterystyce energetycznej budynków (EPBD)
Net-Zero Industry Act

Świadomy konsument – dodatkowe informacje:
ekologiczne i zrównoważone święta, black friday, Clean label, cyber monday, cykl życia produktu (Life Cycle Assesment LCA), data przydatności do spożycia, data ważności, degrowth, domowe (naturalne) środki czystości, dyrektywa Cyfrowa, Dyrektywa Omnibus, dyrektywy PPWD (Packaging and Packaging Waste Directive). dyrektywa Towarowa, dyrektywa Single-Use Plastics, ekoprojekt, ekoprojektowanie (ecodesign), etykiety energetyczne, greenwashing (ekościema, ekomanipulacja, zielone kłamstwo), ekonomia subskrypcji, fast fashion (szybka, śmieciowa moda), gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), kosmetyki naturalne (ekokosmetyki), marnowanie żywności, Nutri-Score (5-Colour Nutrition Label, 5-CNL) pięciokolorowa etykieta żywieniowa, olej palmowy, odpowiedzialna konsumpcja, pakiet odpadowy, Prawo Do Naprawy (#RightToRepair), produkt bio, produkt ekologiczny (eko), produkt naturalny, recykling, redesign, rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP), ekonomia współdzielenia (sharing economy), slow fashion, społeczna lodówka, strategia Od pola do stołu, system kaucyjny, transport ekologiczny, turystyka ekologiczna, upcykling, uwalnianie książek (bookcrosing), zdrowa żywność, zrównoważona moda, zrównoważone rybołówstwo, żywność alternatywna, żywność drukowana, żywność ekologiczna

ślad ekologiczny (ecological footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad węglowy (carbon footprint), ślad wodny (water footprint)
air-commerce, downsizing, overpackaging

Jak każdego dnia dbać o środowisko naturalne:
na wakacjach, na zakupach, w podróży, ograniczenie zużycia papieru
oszczędzanie energii elektrycznej (oszczędzanie prądu): tryb czuwania Stand-by
energooszczędne oświetlenie: świetlówka kompaktowa (energooszczędna), żarówka LED
oszczędzanie gazu, oszczędzanie wody: perlator
energooszczędna wentylacja, energooszczędne ogrzewanie
energooszczędne urządzenia: czajnik elektryczny, komputer, lodówka i zamrażarka, odkurzacz, okap kuchenny, piekarnik, płyta grzejna, pojemnościowy podgrzewacz do wody, pralka, telewizor, zmywarka
segregacja odpadów
znaki i oznaczenia ekologiczne

Ekologiczny styl życia:
dieta planetarna, freganizm, Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS), Less Waste, Roślinne zamienniki mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, Repair Cafe, Slow fashion, Slow life, weganizm, wegetarianizm,
Zero Waste
zasada 3R, zasada 5R, zasada 8R: Rethink (Przemyśl swoją relację ze środowiskiem), Refuse (Odmawiaj), Reduce (Unikaj), Reuse (Użyj ponownie), Rehome (Znajdź nowy dom), Repair (Naprawiaj), Recycle (Utylizuj, Recyklinguj, Oddaj do odzysku), Rot (kompostuj)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie