Szybka moda (fast fashion)

Większość ludzi nie zdaje sobie sprawy z realnej ceny produkcji odzieży i nie dostrzega tego, że przemysł modowy od lat niszczy naszą planetę. Szybka moda, podobnie jak śmieciowe jedzenie, zaraz obok przemysłu petrochemicznego i mięsnego, uznawana jest za jedną z przyczyn zmian klimatu i globalnego ocieplenia. Przemysł odzieżowy przynosi ogromne szkody społeczne i ma duży, negatywny wpływ na zanieczyszczenie środowiska naturalnego.

Odpowiedzialne za to szaleństwo są zarówno firmy odzieżowe, które nieustannie stwarzają i podsycają potrzeby klientów do nabywania nowych produktów, ale też wszyscy Ci którzy zajmują się i reklamują modę. Problem dotyka kupujących, którzy nie umieją się oprzeć manipulacjom psychologicznym, kuszącym reklamom, oraz mają niewielką wiedzę na temat funkcjonowania przemysłu tekstylnego.

Jako konsumenci staliśmy się ofiarą niekontrolowanych trendów, które zmieniają się szybciej niż pory roku. Marki zaczęły wyznaczać status społeczny, a powiększenie garderoby stało się uzależnieniem. Koszty tego ponosimy my wszyscy, bo cena ubrania to nie jest tylko to, co widzimy na metce sklepowej. To także koszty niewidoczne na pierwszy rzut oka, koszty ekonomiczne, ekologiczne, bardzo często odroczone, bo to, co się stanie z ubraniami zalegającymi na wysypiskach, będziemy widzieć dopiero za 10, 20, 30, a może i więcej lat. Najgorszym rozwiązaniem jest wyrzucenie niepotrzebnych ubrań do kosza na śmieci zmieszane. Wtedy trafią na wysypisko bądź do spalenia. A trzeba pamiętać, że ubrania są również cennym surowcem, jeżeli nawet są zniszczone, można je przekazać do recyklingu i mogą posłużyć w formie zmienionej jeszcze innym osobom.

Śmieciowa moda opiera się na trzech kluczowych zasadach: szybko, tanio, dużo, a jej producenci często wyzyskując swoich pracowników, wypłacając im minimalne pensje. W efekcie przemysł tekstylny jest odpowiedzialny za 10% globalnych emisji gazów cieplarnianych, 79 trylionów litrów zużywanej wody (ślad wodny), 20% przemysłowych zanieczyszczeń wody, 92 miliony ton odpadów i 35% zanieczyszczeń oceanów mikroplasitkiem każdego roku. 85% wyprodukowanych tekstyliów trafia na wysypiska śmieci.

Na nieszczęście konsumpcja odzieży stale rośnie. Trendy zmieniają się coraz szybciej, a na półki sklepów trafia jeszcze więcej ubrań Produkcja tekstyliów wzrosła z 58 mln ton w 2000 roku do 109 mln ton w 2020 roku i oczekuje się że wzrośnie do 145 mln ton w 2030 roku (źródło Europejska Agencja Środowiska, EEA – raport ETC-CE 2023/5, 2023 r.)

Jaka jest szansa na bardziej świadome podejście do problemu fast fashion na świecie? Czy zrównoważona moda i slow fashion są w stanie zmienić bieg tej historii?

Podstawowe informacje

Jeszcze kilkadziesiąt lat temu świat mody wyglądał zupełnie inaczej. Kolekcje prezentowane przez projektantów i domy mody pojawiały się jedynie dwa razy do roku. Niestety ogólnodostępna, śmieciowa moda, całkowicie zmieniła ten cykl, a producenci odzieży zaczęli wprowadzać nowe modele szybciej niż zmieniające się pory roku.

Do niedawna niemal większość ubrań w segmencie casual szyta była w chińskich fabrykach, ale producenci poprawili tam warunki pracy i podnieśli stawki. Obecnie na metkach widzimy częściej innych producentów, u których wykorzystywanie ubogich czy imigrantów to codzienność. Niskie zarobki i złe warunki pracy są normą w takich krajach jak Bangladesz, Uzbekistan, Pakistan, Kambodża, czy Indie,

Szwalnie w tych krajach to najczęściej budynki niespełniające odpowiednich norm budowlanych i przeciwpożarowych. Panują tam wysokie temperatury i nie ma w nich odpowiedniej wentylacji. Pracownicy, gównie kobiety i dzieci, szyją tam bez odpoczynku, przez wiele godzin, bo każda minuta oznacza dla właścicieli fabryk odzieżowych stracone/zarobione pieniądze.

Kupując koszulkę za kilkanaście złotych naprawdę niewielu z nas zastanawiamy się, jakie wynagrodzenie otrzymał pracownik szwalni, jak pozyskano surowiec do jej produkcji, jakim kosztem się to odbyło dla środowiska. Ostatecznie konsekwencje tego dotykają nie tylko kraje, w których powstaje tania odzież, ale również cały świat.

Niska cena, masowa produkcja ma przełożenie na skład i jakość produktów, a ubrania są w stanie przetrwać jedynie sezon. Stale zmieniające się trendy, ciągłe przeceny, zachęcają klientów do jednorazowego zakupu jak największej liczby produktów, oraz szybsze pozbywanie się nienoszonych już „markowych” produktów na śmietnik.

Oprócz tego same marki odzieżowe podczas produkcji wytwarzają ogromne ilości odpadów przemysłowych między innymi strzępek materiału czy uszkodzonych produktów, które również stają się odpadem zanieczyszczającym środowisko.

Problemy fast fashion którym trzeba zaradzić dotyczą bowiem całego cyklu życia produktu, czyli od produkcji materiałów aż po kwestię odpadów i przetwarzania kończąc.

Jaki z tego wniosek? Czy jest wyjście z tej sytuacji? Dlaczego podejmujemy nieodpowiedzialne decyzje zakupowe? Jaka jest szansa na bardziej świadome podejście do problemu szybkiej mody na świecie? Czy zrównoważona moda i slow fashion są w stanie zmienić bieg tej historii?

Środowiskowe koszty szybkiej mody

Z raportu przygotowanego przez Biuro Analiz Parlamentu Europejskiego wynika, że mieszkańcy UE kupili w 2020 roku ok. 6,6 mln ton nowej odzieży. Niestety duża część sprzedaży należała do marek fast fashion. Co więcej, ponad połowa z wyprodukowanych ubrań dalej zalega w szafach konsumentów, a 30% nie zostało w ogóle sprzedanych. Więcej niż 50% trafiła prosto na śmietnik albo do spalarni.

Dodatkowo wiele marek decyduje się na niszczenie nowych ubrań, ponieważ nie chce sprzedawać ich po niższej cenie. Z danych podanych w raporcie wynika, że rocznie producenci palą tekstylia warte miliardy euro.

Cała światowa produkcja odzieży pochłania ogromne ilość wody i chemii używanej do ich barwienia. Według Earth Pledge, organizacji non-profit zaangażowanej w promocję i wspieranie zrównoważonego rozwoju: co najmniej 8 tysięcy chemikaliów jest używanych do przetworzenia surowców na tekstylia, a 25% pestycydów używanych na świecie wykorzystuje się do uprawy nieorganicznej bawełny. Powoduje to nieodwracalne szkody dla ludzi i środowiska, a przecież 2/3 śladu węglowego odzieży powstaje po zakupie.

Stale rosnący popyt na szybką modę napędza produkcję coraz większej ilości materiałów syntetycznych i odzieży, co prowadzi do błędnego koła nadmiernej konsumpcji i zanieczyszczenia środowiska naszej planety.

• sektor ubraniowy wyceniany jest na ponad 2,5 biliona dolarów
• co roku produkowanych jest łącznie około 100 miliardów sztuk ubrań
• co roku przemysł tekstylny jest odpowiedzialny za 10% globalnych emisji gazów cieplarnianych
• co roku zużywa się 79 trylionów litrów wody na produkcję tekstyliów – jest to tzw. ślad wodny produktów
• co roku 20% przemysłowych zanieczyszczeń wody związanych jest z przemysłem modowy
• co roku 92 miliony ton ubrań ląduje na wysypiskach śmieci – oznacza to że co sekundę gdzieś na świecie ładunek jednej ciężarówki z wyrobami włókienniczymi trafia na składowisko lub jest spalany
• co roku w UE wyrzuca się około 5,8 mln ton wyrobów włókienniczych, czyli około 11 kg na osobę
• 25 dni – tyle średnio trwa życie jednej sztuki odzieży z najtańszej sieciówki
• chodzimy w zaledwie 57% naszej szafy
• 8 tysięcy chemikaliów jest używanych do przetworzenia surowców na tekstylia
• 25% pestycydów używanych na świecie wykorzystuje się do uprawy nieorganicznej bawełny
• 30% plastiku zanieczyszczającego wody i gleby pochodzi z ubrań szytych z tworzyw sztucznych (np. poliestru)
• chemiczne barwienie tkanin to drugi w kolejności czynnik odpowiadający za skażenie wód gruntowych na świecie
• 35% mikroplastiku w oceanach pochodzi z tekstyliów.
• przez ostatnie 15 lat aż 250 tysięcy pracowników zakładów tekstylnych w Indiach popełniło samobójstwo

Fast fashion vs. Slow fashion

Model szybkiej mody, który wykorzystuje zarówno ludzi, jak i ograniczone zasoby planety, musi się jak najszybciej skończyć. Prawodawstwa krajowe, Unii Europejskiej, jak i międzynarodowe, powinny zacząć egzekwować zrównoważone praktyki i wyznaczać wiążące cele środowiskowe i klimatyczne dla przemysłu włókienniczego. Dobro ludzi i planety ma pierwszeństwo przed dążeniem przemysłu modowego do zysków. Katastrofy z przeszłości, takie jak tragiczne zawalenie się fabryki Rana Plaza w Bangladeszu, rosnące składowiska odpadów w Ghanie i Nepalu, zanieczyszczenie wody i rozpowszechnienie mikrodrobin plastiku w oceanach, muszą skłonić do refleksji i szybkiego porzucenia szybkiej mody, na rzecz uczynienia tekstyliów zrównoważonymi.

Odpowiedzią na fast fashion jest slow fashion, czyli powolna i zrównoważona moda. Są to ubrania, po które sięgamy po długim namyśle i długo się z nimi nie rozstajemy, bo są ponadczasowe i doskonałej jakości. Slow fashion to ogólnoświatowy ruch na rzecz ochrony środowiska i etyki zatrudnienia w przemyśle tekstylnym. Jego rozwojowi sprzyjają projektanci ubrań i szwalnie, którzy podejmują kolejne kroki z myślą o zrównoważonym rozwoju branży odzieżowej.

dodatkowe informacje:
Zrównoważona moda (moda ekologiczna)

Strategia UE w sprawie śmieciowej mody

W ramach planu działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym i Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska przedstawiła w marcu 2022 roku nową strategię, dzięki której tekstylia mają stać się trwalsze, naprawialne, nadające się do ponownego użycia i recyklingu. Strategia ta ma zwrócić uwagę na cały cykl życia produktu, przeciwdziałać szybkiej modzie i stymulować innowacje w tym sektorze.

Europejska Strategia dla Zrównoważonych i Cyrkularnych Tekstyliów (EU Strategy for Sustainable and Circular Textiles) obejmuje nowe wymagania dotyczące ekologicznego projektowania tekstyliów, bardziej zrozumiałych informacji i cyfrowego paszport produktu. Wzywa też firmy do wzięcia odpowiedzialności i do działania w kierunku zminimalizowania śladu węglowego i środowiskowego. Taka strategia ma również zatrzymać powtarzający się greenwashing (ekościemę), czyli mydlenie oczu konsumentom, którzy mają kojarzyć daną markę modową z ekologią, chociaż tak naprawdę firma działa na szkodę środowiska naturalnego.

Plany są zatem takie, żeby cała branża mody skupiła się na ekonomii cyrkularnej. Ma to być zwrócenie uwagi w kierunku recyklingu, upcyklingu, identyfikowalności całego łańcucha wartości w branży odzieżowej, transparentności.

dodatkowe informacje:
Przemysł tekstylny

Świadomy konsument – dodatkowe informacje:
ekologiczne i zrównoważone święta, black friday, Clean label, cyber monday, cykl życia produktu (Life Cycle Assesment LCA), data przydatności do spożycia, data ważności, degrowth, domowe (naturalne) środki czystości, dyrektywa Cyfrowa, Dyrektywa Omnibus, dyrektywy PPWD (Packaging and Packaging Waste Directive). dyrektywa Towarowa, dyrektywa Single-Use Plastics, ekoprojekt, ekoprojektowanie (ecodesign), etykiety energetyczne, greenwashing (ekościema, ekomanipulacja, zielone kłamstwo), ekonomia subskrypcji, fast fashion (szybka, śmieciowa moda), gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), kosmetyki naturalne (ekokosmetyki), marnowanie żywności, Nutri-Score (5-Colour Nutrition Label, 5-CNL) pięciokolorowa etykieta żywieniowa, olej palmowy, odpowiedzialna konsumpcja, pakiet odpadowy, Prawo Do Naprawy (#RightToRepair), produkt bio, produkt ekologiczny (eko), produkt naturalny, recykling, redesign, rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP), ekonomia współdzielenia (sharing economy), slow fashion, społeczna lodówka, strategia Od pola do stołu, system kaucyjny, transport ekologiczny, turystyka ekologiczna, upcykling, uwalnianie książek (bookcrosing), zdrowa żywność, zrównoważona moda, zrównoważone rybołówstwo, żywność alternatywna, żywność drukowana, żywność ekologiczna

ślad ekologiczny (ecological footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad węglowy (carbon footprint), ślad wodny (water footprint)
air-commerce, downsizing, overpackaging

Jak każdego dnia dbać o środowisko naturalne:
na wakacjach, na zakupach, w podróży, ograniczenie zużycia papieru
oszczędzanie energii elektrycznej (oszczędzanie prądu): tryb czuwania Stand-by
energooszczędne oświetlenie: świetlówka kompaktowa (energooszczędna), żarówka LED
oszczędzanie gazu, oszczędzanie wody: perlator
energooszczędna wentylacja, energooszczędne ogrzewanie
energooszczędne urządzenia: czajnik elektryczny, komputer, lodówka i zamrażarka, odkurzacz, okap kuchenny, piekarnik, płyta grzejna, pojemnościowy podgrzewacz do wody, pralka, telewizor, zmywarka
segregacja odpadów
znaki i oznaczenia ekologiczne

Ekologiczny styl życia:
dieta planetarna, freganizm, Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS), Less Waste, Roślinne zamienniki mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, Repair Cafe, Slow fashion, Slow life, weganizm, wegetarianizm,
Zero Waste
zasada 3R, zasada 5R, zasada 8R: Rethink (Przemyśl swoją relację ze środowiskiem), Refuse (Odmawiaj), Reduce (Unikaj), Reuse (Użyj ponownie), Rehome (Znajdź nowy dom), Repair (Naprawiaj), Recycle (Utylizuj, Recyklinguj, Oddaj do odzysku), Rot (kompostuj)

źródło: materiały prasowe

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie