Społeczna odpowiedzialność biznesu (Corporate Social Responsibility – CSR)

Według podejścia CSR bycie społecznie odpowiedzialnym oznacza inwestowanie w zasoby ludzkie, ochronę środowiska, relacje z otoczeniem firmy i informowanie o tych działaniach, co przyczynia się do wzrostu konkurencyjności przedsiębiorstw i kształtowania warunków dla zrównoważonego rozwoju społecznego i ekonomicznego.

CSR nie jest filantropią. Jeżeli dana firma wspiera jedynie organizacje charytatywne, czy też osoby fizyczne, jednak nie podejmuje innych działań związanych z CSR, to nie można mówić o społecznej odpowiedzialności biznesu.

Społeczna odpowiedzialność biznesu nie oznacza tylko spełniania przez organizacje biznesowe (przedsiębiorstwa) wszystkich wymogów formalnych i prawnych, ale również zwiększone inwestycje w zasoby ludzkie, w ochronę środowiska i relacje z interesariuszami, którzy mogą mieć faktyczny wpływ na efektywność działalności gospodarczej tych organizacji, oraz ich innowacyjność. Zatem wydatki tego rodzaju należy traktować jako inwestycję i źródło innowacji, a nie jako koszt, podobnie jak w przypadku zarządzania jakością.

Etyka biznesu jest nierozerwalnie związana z koncepcją odpowiedzialnego biznesu, ale nie są to tożsame pojęcia. Społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstw jest pojęciem szerszym niż etyka biznesu. CSR to koncepcja zarządzania przedsiębiorstwem, natomiast etyka biznesu odnosi się do moralności jednostki.

Podstawowe informacje

Kształtowanie polityki firmy poprzez społeczną odpowiedzialność, dzięki kodeksom etycznym, programom społecznym, dbałości o środowisko, poprawia wizerunek firmy w oczach pracownika, klienta, a co za tym idzie konsumenta oferowanych dóbr i usług. Wdrożenie CSR pozwala na zbudowanie lojalnej społeczności wokół marki (klientów, pracowników, kontrahentów), pozyskanie inwestorów, wyróżnienie się spośród konkurencji.

Obecnie stosowanie normy CSR nie jest obowiązkowe, ale po transpozycji unijnej dyrektywy do polskiej Ustawy o Rachunkowości duże firmy są zobligowane do raportowania danych niefinansowych w formie sporządzania raportów CSR o swojej społecznej odpowiedzialności.

Wiele firm na świecie uznało za konieczne wpisanie zasad społecznej odpowiedzialności biznesu do swoich programów strategicznych. Owa odpowiedzialność może być ważnym elementem rozwoju przedsiębiorstw. Implementacja do strategii biznesowej zasad CSR sprzyja budowaniu długookresowej przewagi konkurencyjnej, oraz relacji z otoczeniem społecznym firmy i interesariuszami organizacji.

Etapy wdrażania społecznej odpowiedzialności biznesu

Można wyróżnić trzy etapy kreowania się społecznej odpowiedzialności biznesu. Pierwszy z nich dotyczył tak zwanej ery przedsiębiorców, pod koniec XIX wieku w Stanach Zjednoczonych. Wówczas potentaci przemysłu amerykańskiego, w tym John D. Rockefeller, Cornelius Vanderbilt i Andrew Carnegie, budowali imperia, nie zważając na etykę biznesu. Uciekali się oni do szantaży, uchylali się od płacenia podatków i stosowali dyskryminacyjną politykę cenową. Wskutek sprzeciwów urzędników państwowych wprowadzono nowe prawo, które określało stosunki pomiędzy gospodarką, państwem i społeczeństwem. Był to pierwszy krok, który ograniczał działalność przedsiębiorstw, nastawionych wyłącznie na zysk.

W I połowie XX wieku, w czasach wielkiego kryzysu, nastąpił kolejny przełom. W ramach programu Nowego Ładu Franklina Roosevelta została po raz kolejny przedefiniowana granica społecznej odpowiedzialności organizacji. Ku niezadowoleniu producentów Roosevelt wprowadził program opieki socjalnej dla robotników w postaci płacy minimalnej, emerytur, oraz ubezpieczeń. Zwiększone zostały też uprawnienia związków zawodowych, a przedsiębiorcy musieli zawierać umowy z państwem dotyczące warunków i czasu pracy, w zamian za co otrzymywali pierwszeństwo w w zamówieniach publicznych oraz gwarantowane ceny własnych wyrobów.

Po raz trzeci temat społecznej odpowiedzialności został poruszony w latach sześćdziesiątych XX wieku, w czasie niepokojów, kiedy oskarżano przedsiębiorstwa o spowodowanie problemów społecznych, oraz żądano ich rozwiązania.

Argumenty zwolenników CSR

• działalność gospodarcza powoduje liczne problemy środowiskowe (np. zanieczyszczenie środowiska, wyczerpywanie zasobów naturalnych, utrata bioróżnorodności, zmiany klimatu), w rozwiązywaniu których powinna uczestniczyć także firma
• przedsiębiorstwa posiadają osobowość prawną, są więc swoistego rodzaju obywatelami, którzy powinni dbać o swoje otoczenie
• dzięki odpowiedzialności społecznej firmy mogą poprawić swoją reputację, a tym samym zwiększyć zyski
• firma o rozwiniętej strategii w zakresie odpowiedzialności społecznej łatwiej przywiązuje wartościowych pracowników, lepiej motywuje pracowników i przyciąga młode talenty
• wprowadzenie problematyki ochrony środowiska i polityki społecznej do strategii przedsiębiorstwa pozwala obniżyć koszty (opłaty za energię, wodę, opłaty z tytułu zanieczyszczeń) i zapewnia lepszą odporność na kryzysy, zwiększając zaufanie akcjonariuszy

Argumenty przeciwników CSR

• firma powinna skupić się wyłącznie na kreowaniu zysków
• może zaistnieć konflikt interesów, a decyzja podjęta przez menedżera może być subiektywna
• organizacje nie mają doświadczenia w kierowaniu programami społecznymi
• społeczna odpowiedzialność biznesu często może być cyniczną i nieszczerą grą

Normy i standardy CSR

Zarządzanie strategiczne poprzez standardy CSR pomaga:

• organizacji zwiększyć wydajność i wiarygodność przedsiębiorstwa w tym zakresie
• zidentyfikować i zarządzać ryzykami związanymi ze społecznymi, środowiskowymi i etycznymi czynnikami
• prowadzić dialog i angażować interesariuszy w dialog i współpracę
• zwiększyć całkowitą wydajność i efektywność przedsiębiorstwa – poprzez zbieranie i analizę informacji o własnych działaniach oraz ich społecznym i środowiskowym wpływie
• poprawić współpracę i koordynację pomiędzy poszczególnymi częściami firmy
• ograniczyć wydatki w długim okresie – niższymi kosztami pozyskania informacji, mniejszą liczbą kryzysów oraz lepszą znajomością rynku

Istnieje szereg narzędzi, standardów i przewodników, które ułatwiają zarządzanie, ocenę i implementację CSR do zarządzania strategicznego organizacją. Najbardziej popularne m.in.: SA 8000 czy AA 1000, pomagają menadżerom odkrywać nowe szanse, oraz wyzwania które niosą założenia koncepcji społecznej odpowiedzialności biznesu.

Standard SA 8000 (Social Accountability 8000)

Standard przygotowany w 1998 roku przez Międzynarodową Organizację Normalizacyjną, dotyczącą społecznej odpowiedzialności biznesu. Norma ta określa odpowiedzialność społeczną organizacji. Powstała na podstawie standardów, które obejmowały prawa człowieka, oraz prawa pracownicze. Głównym obszarem oddziaływania normy są kwestie pracownicze, jak również elementy związane z prawami człowieka. W związku z tym odniesienie do kwestii CSR można rozpatrywać w kontekście obszaru pracowniczego. SA 8000 porusza kwestię warunków pracy w przedsiębiorstwie i pobieżnie podchodzi do relacji przedsiębiorstwo-klient, przedsiębiorstwo-inwestor. Standard SA 8000 pozwala na przejrzyste spojrzenie stronom zainteresowanym w funkcjonowanie organizacji, zapewniając przy tym przestrzeganie zasad równego traktowania wszystkich zatrudnionych, etycznego postępowania i społecznej odpowiedzialności za wytwarzane produkty i dostarczane usługi. Aspekt ten odgrywa coraz bardziej znaczącą rolę w globalizacji biznesu, w szczególności w stosunkach z organizacjami poruszającymi się w obrębie różnych kultur i narodowości.

Warunki wstępne normy SA 8000: praca dzieci, praca przymusowa, bezpieczeństwo i higiena pracy, wolność zrzeszania się, dyskryminacja, kary dyscyplinarne, godziny pracy, wynagrodzenia, systemy zarządzania.

Należy zaznaczyć, iż warunki wstępne są całkowicie elementarne oraz dotyczą w rzeczywistości przestrzegania podstawowych praw człowieka i praw pracowniczych, są swoistym punktem wyjścia do społecznej odpowiedzialności biznesu, do implementacji koncepcji CSR w struktury zarządcze w firmie.

W ramach systemu zarządzania wymaga się natomiast od organizacji spełnienia odpowiednich standardów. Do najważniejszych z nich można zaliczyć:

• sformułowanie polityki społecznej odpowiedzialności firmy (misja, cele, procedury) i udostępnienie jej interesariuszom
• wybranie wśród wyższego kierownictwa pełnomocnika odpowiedzialnego za całokształt zagadnień związanych z SA 8000 oraz przedstawiciela pracowników reprezentującego ich punkt widzenia
• dokumentowanie zasad, sposobów realizacji i ich wyników
• okresowe szkolenia i programy dla pracowników nt. zasad społecznej odpowiedzialności określonych w normie SA 8000
• ciągły monitoring systemu zarządzania w celu sprawdzania skuteczności działań podejmowanych na rzecz realizowania polityki społecznej firmy i dostosowywania do wymagań normy SA 8000, którego wyniki powinny być udostępnione interesariuszom
• proces ciągłego doskonalenia poprzez wdrażanie działań korygujących czy zapobiegawczych okresowe przeglądy zgodności polityki społecznej firmy, procedur i rezultatów działania z wymaganiami normy SA 8000, dokonywane przez najwyższe kierownictwo, które udostępniane jest interesariuszom
• wybór i kontrolowanie dostawców i podwykonawców pod kątem ich zdolności do dostosowania się do wymagań normy SA 8000 oraz realizowania polityki społecznej firmy (uzyskanie ich pisemnej zgody na: spełnianie wymagań normy, podleganie monitoringowi, podejmowanie koniecznych działań korygujących, obejmowanie tymi wymaganiami dalszych podwykonawców i poddostawców)
• system komunikacji społecznej, relacje z głównymi interesariuszami wewnętrznymi i zewnętrznymi

Norma AA 1000

Norma AA 1000 (AccountAbility 1000) stworzona w 1999 roku przez Instytut na rzecz Społecznej i Etycznej Odpowiedzialności (Institute of Social and Ethical AccountAbility). Norma AA 1000 odnosi się do ogólnych standardów promujących odpowiedzialność w kontekście biznesu zrównoważonego (w ujęciu społecznym), jak również dotyczy tak zwanej odpowiedzialności korporacyjnej.

Zasadniczym ukierunkowaniem tej normy jest obszar rynku. Norma AA 1000 obejmuje wsparcie zarządzania przedsiębiorstwem na poziomie relacji z innymi uczestnikami rynku. Zgodnie z zasadami normy, przedsiębiorstwo działające na określonym rynku powinno odpowiadać za wszystkie działania (nie tylko swoje), na które może mieć wpływ. Dotyczy to takich obszarów funkcjonowania jak: selekcja i dobór kontrahentów (z uwzględnieniem kryteriów dotyczących społecznej odpowiedzialności biznesu). AA 1000 wykorzystywany jest do strategicznych analiz organizacji. Służy on samodoskonaleniu się przedsiębiorstw poprzez zewnętrzną ocenę organizacji w kwestii CSR oraz etyki.

Zasady AA 1000: odpowiedzialności, uczestnictwa, zupełności, wymierności, regularności, zapewnienia jakości, dostępności, porównywalności, wiarygodności, istotności, zrozumiałości, kompleksowości, ciągłej poprawy.

Norma ISO 26000 Guidance on social responsibility

Międzynarodowa norma dotycząca społecznej odpowiedzialności opublikowana 1 listopada 2010 roku, która jest obecnie jedną z najlepiej znanych i najważniejszych norm ISO.

ISO, czyli International Organization for Standarization to niezależna organizacja, która zajmuje się przygotowywaniem norm jakości z różnych dziedzin. W jej skład wchodzą członkowie różnych krajów, po jednym z każdego. Polska reprezentowana jest przez Polski Komitet Normatywny.

Norma ISO 26000 jest przeznaczona dla organizacji biznesowych, publicznych, prywatnych, non-profit, administracji rządowej, samorządowej, trzeciego sektora – niezależnie od ich wielkości i lokalizacji, działających w krajach rozwiniętych i rozwijających się.

Zgodnie z ISO 26000 postrzeganie organizacji jako społecznie odpowiedzialnej, oraz jej rzeczywiste działania w zakresie społecznej odpowiedzialności mogą mieć wpływ na:

• przewagę konkurencyjną
• reputację organizacji
• zdolność pozyskiwania i zatrzymywania pracowników, konsumentów, klientów, użytkowników
• morale, zaangażowanie i wydajność pracowników
• opinie inwestorów, właścicieli, darczyńców, sponsorów i społeczności finansowej
• relacje organizacji z przedsiębiorstwami, instytucjami rządowymi, mediami, dostawcami, podobnymi organizacjami, klientami oraz społecznością, w obrębie której organizacja funkcjonuje

ISO 26000 jest jednym z trzech dokumentów rekomendowanych przez Komisję Europejską przedsiębiorstwom europejskim do wdrożenia społecznej odpowiedzialności. Rekomendacja ta jest zawarta w komunikacie Komisji zawierającym odnowioną strategię UE na lata 2011-2014 dotyczącą społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstw.

Norma PN-ISO 26000, Guidance on social responsibility, definiuje społeczną odpowiedzialność jako wpływ podejmowanych przez organizację decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko, poprzez przejrzyste i etyczne zachowanie w siedmiu obszarach:

• ład organizacyjny
• prawa człowieka
• praktyki z zakresu pracy
• Środowisko
• uczciwe praktyki operacyjne
• zagadnienia konsumenckie
• zaangażowanie społeczne i rozwój społeczności lokalnej

ISO 26000 zawiera wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności zdefiniowanej jako odpowiedzialność organizacji za wpływ podejmowanych przez nią decyzji i działań na społeczeństwo i środowisko poprzez przejrzyste i etyczne postępowanie, które:

• przyczynia się do zrównoważonego rozwoju, w tym zdrowia i dobrobytu społeczeństwa
• uwzględnia oczekiwania interesariuszy (osób lub grup, które są zainteresowane decyzjami lub działaniami organizacji)
• jest zgodne z obowiązującym prawem i spójne z międzynarodowymi normami postępowania
• jest zintegrowane z działaniami organizacji praktykowane w jej działaniach podejmowanych w obrębie jej sfery oddziaływania.

Nie jest normą systemu zarządzania ale zawiera elementy, które mogą być włączone do już istniejących systemów. Nie zawiera wymagań i nie jest przeznaczona do certyfikacji ani do zastosowania w celach regulacyjnych lub związanych z umowami. Ma natomiast ułatwiać organizacjom działanie w sposób odpowiedzialny społecznie, co staje się wymaganiem społeczeństw na całym świecie a nie jest tylko sprawą wyboru.

Norma ta nie zawiera wymagań, nie jest przeznaczona do certyfikacji (nie podlega certyfikacji), ani do zastosowania w celach regulacyjnych lub związanych z umowami. Jest zbiorem zasad, praktyk i standardów dających możliwość dobrowolnego ich stosowania przez organizację. Ma za zadanie ułatwiać organizacjom działanie w sposób odpowiedzialny społecznie. Każda organizacja może posługiwać się tą normą jeżeli postępuje zgodnie z jej zasadami. Można wybrać te obszary, które dotyczą organizacji i dostosować się do nich.

Polska Norma PN-ISO 26000:2012 Wytyczne dotyczące społecznej odpowiedzialności została opracowana w KT 305 ds. Społecznej odpowiedzialności i opublikowana 5 listopada 2012 roku.

dodatkowe informacje:
Broszura dotycząca ISO 26 000
ISO 26000, pkn.pl

Norma może być dobrowolnie stosowana przez każdą organizację bez względu na jej wielkość czy profil działalności. Jest zbiorem praktyk i standardów przez co nie podlega certyfikacji.

Indeks giełdowy CSR na świecie

Spełnianie przez spółki giełdowe kryteriów ESG staje się coraz ważniejsze dla zarządów i świadczy o rosnącej świadomości firm, dla których działania na rzecz zrównoważonego rozwoju mają przełożenie także na wymiar finansowy. Wraz ze wzrostem świadomości spółek, a także ze zbliżającymi się zmianami w obowiązkach w zakresie raportowania ESG, firmy coraz częściej publikują raporty ESG.

Przy budowaniu portfeli inwestycyjnych świadomy inwestor powinien śledzić m.in. dedykowane indeksy, niezależne rankingi ESG, oraz raporty zrównoważonego rozwoju spółek i uwzględniać informacje w nich zawarte przy podejmowaniu swoich decyzji inwestycyjnych.

Dow Jones Sustainability Index (DJSI)

Dow Jones Sustainability Index to indeks przedsiębiorstw uwzględniających w swej polityce cele społeczne i ekologiczne. Indeks powstał we wrześniu 1999 roku dzięki współpracy Dow Jones Indexes (najbardziej znany na świecie indeks giełdowy), STOXX Limited (wiodący wydawca indeksów europejskich) i SAM Group (Sustainable Asset Management – uznany na świecie pionier społecznie odpowiedzialnego inwestowania).

Od tamtej pory powstało ponad kilkanaście różnych indeksów dla świata, regionów bądź branż uwzględniających CSR w swojej polityce m.in. Calvert Social Index (CSI), FTSE4GOOD series, FTSE Johannesburg Stock Exchange Socially Responsible Index (JSE SRI), Sao Paolo Stock Exchange Corporate Sustainability Index (ISE), KLD Global Sustainability Index Series (GSI).

dodatkowe informacje:
Dow Jones Sustainability Index (DJSI)
Notowania Dow Jones Sustainability World Index

Indeks giełdowy CSR w Polsce

Respect Index (RI)

Respect Index to publikowany od 19 listopada 2009 do 1 stycznia 2020 roku indeks giełdowy spółek odpowiedzialnych społecznie notowanych na Giełdzie Papierów Wartościowych w Warszawie. Obecnie już niepublikowany.

Respect Index obejmował polskie i zagraniczne spółki z Głównego Rynku GPW, działające zgodnie z najlepszymi standardami zarządzania w zakresie ładu korporacyjnego, ładu informacyjnego i relacji z inwestorami. Uwzględniał on także czynniki ekologiczne, społeczne i pracownicze.

Trafiające do niego spółki przechodziły trzystopniową weryfikację prowadzoną przez GPW i Stowarzyszenie Emitentów Giełdowych (SEG).

dodatkowe informacje:
respectindex.pl

Indeks WIG-ESG

3 września 2019 roku Giełda Papierów Wartościowych rozpoczęła publikacje indeksu WIG-ESG, który stał się następcą Respect Index. Indeks WIG-ESG jest publikowany na podstawie wartości portfela akcji spółek uznawanych za odpowiedzialne społecznie.

WIG-ESG jest indeksem dochodowym, co oznacza że przy jego obliczaniu bierze się pod uwagę zarówno ceny zawartych w nim transakcji, jak i dochody z tytułu dywidend. Udział jednej spółki w indeksie jest ograniczany do 10%, natomiast sumaryczny udział spółek, z których udział każdej przekracza 5%, jest ograniczany do 40%.

Elementem wpływającym na wagi uczestników WIG-ESG jest m.in. ranking ESG tworzony przez niezależną agencję badawczą Sustainalytics. W rankingu ESG spółki mogą uzyskać od 0 do 100 pkt, a im mają ich mniej, tym lepiej spółka przestrzega zasad biznesu odpowiedzialnego społecznie.

Sustainalytics, międzynarodowa firma specjalizująca się w dostarczaniu usług z obszaru ESG, określa skoring spółek na podstawie ogólnie dostępnych informacji publikowanych przez spółki. Analizowane są takie dane jak: raporty roczne spółek, raporty zawierające dane niefinansowe, informacje podawane na stronach internetowych. Metodologia Sustainalytics ocenia ryzyko ESG tj. mierzy ekspozycję danej branży na specyficzne ryzyka związane z kryteriami ESG i ocenia, jak dana firma tymi ryzykami zarządza. Z usług Sustainalytics korzystają globalne firmy obliczające indeksy oraz instytucje zajmujące się inwestowaniem na rynkach kapitałowych na świecie.

dodatkowe informacje:
Notowania indeksu WIG-ESG

źródło: materiały prasowe
CSR – Społeczna odpowiedzialność biznesu, parp.gov.pl
ESG – razem dla zrównoważonego rozwoju, www.gpw.pl
Encyklopedia CSR, odpowiedzialnybiznes.pl
Forum Odpowiedzialnego Biznesu, odpowiedzialnybiznes.pl
GPW uruchamia indeks WIG-ESG, respectindex.pl
ISO 26000, pkn.pl
ISO 26000, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Karta indeksu WIG-ESG, gpwbenchmark.pl
Nowy Ład, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Respect Index, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Społeczna odpowiedzialność biznesu (CSR), odpowiedzialnybiznes.pl
Społeczna odpowiedzialność biznesu, autorzy, licencja CC BY SA 3.0

Zrównoważony rozwój – dodatkowe informacje:
Agenda 21, air-commerce, biologiczny potencjał Ziemi, carsharing, Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals SDGs), cleantech, cykl życia produktu (Life Cycle Assesment LCA), czynniki ESG, degrowth (postwzrost), dekarbonizacja gospodarki (przemysłu), Dow Jones Sustainability Index (DJSI), dyrektywa (Corporate Sustainability Reporting Directive (CSRD), Dzień długu ekologicznego, efektywność energetyczna, ekologiczna dystrybucja, ekonomia ekologiczna, ekonomia subskrypcji, ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, Europejski Zielony Ład (European Green Deal), Fit for 55, ekologiczna wysyłka i dostawa towarów, ekoprojekt, ekoprojektowanie, greentech, gospodarka niskooemisyjna, gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), greenwashing (ekościema, ekomanipulacja, zielone kłamstwo), inteligentna wieś (smart village), Konferencja RIO+20, kryteria ESG, Less waste, Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS), neutralność klimatyczna (net-zero), normy środowiskowe z serii ISO 14000 14001 26000, opakowanie ekologiczne (zielone opakowanie) (green packaging, sustainable packaging), paperless, Społeczna Odpowiedzialności Biznesu (CSR), Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), produkty ekologiczne, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu, Ranking Best Global Green Brands, REPowerEU, sparing economy, ślad ekologiczny (ecological footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad węglowy (carbon footprint), ślad wodny (water footprint), transformacja energetyczna, United Nations Environment Programme (UNEP), Zero Waste, zielona gospodarka (green economy), zielone inwestycje, zielona rewolucja, zielona transformacja, zielone miejsca pracy – zielone kołnierzyki (green collar jobs, green jobs), zielone certyfikaty dla budynków (BREAM, LEED), zielone technologie, zielone trendy, zielone zarządzanie, zielony marketing – green (eco) marketing, zielony wzrost (green growth), znaki i oznaczenia ekologiczne, zrównoważone miasto, zrównoważony rozwój (sustainable development)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie