Gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW)

Jedna z kategorii określających stan zagrożenia wyginięciem gatunków, używanych w siedmioskalowych systemach kategorii zagrożenia Czerwonej księgi gatunków zagrożonych (CKGZ). Znajduje się między kategoriami gatunku krytycznie zagrożonego (CR) i gatunku wymarłego (EX).

Zgodnie z zasadami Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody IUCN kategoria ta stosowana może być tylko w odniesieniu do gatunków w całym ich zasięgu, tzn. nie powinna być stosowana na szczeblu dotyczącym określonego obszaru (kraju, regionu, lokalnie).

Kategoria zagrożenia (CKGZ)
EX – gatunek wymarły (extinct)
EW – gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild)
CR – gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered)
EN – gatunek zagrożony (endangered)
VU – gatunek narażony, gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable)
NT – gatunek bliski zagrożenia (near threatened)
LC – gatunek najmniejszej troski (least concern)

Obecnie na Czerwonej Liście IUCN (The IUCN Red List) znajdują się 84 gatunki uważane za wymarłe na wolności EW.

Podstawowe informacje

Żeby gatunek można było uznać za wymarły na wolności konieczne jest odpowiednio długotrwałe, ze względu na jego biologię, badanie wykluczające utrzymanie się dzikich populacji. Odbudowa trwałych populacji gatunku na wolności jest możliwa przez odpowiednie projekty restytucyjne.

dodatkowe informacje:
Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN
Polska czerwona księga roślin
Polska czerwona księga zwierząt
The IUCN Red List – wyszukiwarka zagrożonych gatunków

Przykłady roślin i zwierząt wymarłych na wolności (EW)

Koń Przewalskiego

Koń Przewalskiego (Equus przewalskii) – ssak z rodziny koniowatych, współcześnie jedyny dziko żyjący gatunek koni. W 2018 roku badania filogenetyczne kości znalezionych na stanowisku kultury Botai w północnym Kazachstanie wykazały, że jest potomkiem koni udomowionych przez lud Botai. Zgodnie z tymi badaniami koń Przewalskiego nie byłby gatunkiem dzikim, lecz zdziczałym.

Gatunek został uznany za wymarły na wolności. Ostatnia dziko żyjąca populacja przetrwała na terenie południowo-zachodniej Mongolii i kilku pobliskich regionach Chin (Gansu, Sinciang i Mongolia Wewnętrzna). Ostatnie dzikie konie widziano w Mongolii w 1969 roku. Zachował się jedynie w ogrodach zoologicznych.

Od 1990 roku rozpoczęto próby jego reintrodukcji. W ogrodach zoologicznych na całym świecie w 2005 żyło około 1500 koni tego gatunku, wywodzących się od 31 koni, które umieszczono w zoo w 1945, oraz około 250 koni żyjących na wolności w Mongolii. Według danych IUCN na początku 2008 łączna liczba wszystkich żyjących osobników wynosiła 1872, w tym mniej niż 50 dorosłych osobników przebywało na wolności.

W Polsce istnieją specjalne ośrodki, działające w ramach programu ochrony i przywracania tego gatunku. Znajdują się one w: Poznaniu, Wrocławiu, Łodzi i Warszawie

• kruk ogorzały (Corvus hawaiiensis) (wymarły na wolności od 2002)
• czubacz garbonosy (Mitu mitu) (wymarły na wolności od 1987 lub 1988)
• gołębiak kasztanowaty (Zenaida graysoni) (wymarły na wolności od 1972)
• oryks szablorogi (Oryx dammah)

• Alphonsea hortensis
• Ara modra
• Białorybica
• Czubacz garbonosy
• Encephalartos woodii
• Franklinia amerykańska
• Gołębiak kasztanowaty
• Łowczyk cynamonowy
• Milu chiński
• Oryks szablorogi
• Tarpan (koń)
• Wrona ogorzała
• Żółwiak czarny

źródło: materiały prasowe
Gatunek wymarły na wolności, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Koń Przewalskiego, autorzy, licencja CC BY SA 3.0

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie