Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody (International Union for Conservation of Nature, IUCN)

International Union for Conservation of Nature to międzynarodowa organizacja zajmująca się ochroną przyrody założona w 1948 roku jako pierwsza światowa organizacja skupiona na problemach środowiska naturalnego. Jej siedziba mieści się w Gland w Szwajcarii.

Organizacja skupia ponad 1400 agencji rządowych i organizacji pozarządowych, oraz około 15 tys. ekspertów i naukowców ze 160 krajów. Wspiera badania naukowe, zarządza projektami na całym świecie i gromadzi rządy, pozarządowe organizacje, agencje ONZ, przedsiębiorstwa i lokalne społeczności w celu rozwijania i wprowadzania w życie optymalnej polityki, praw i działań.

Jednym z zadań IUCN jest publikacja międzynarodowej czerwonej księgi zawierającej listę gatunków roślin i zwierząt zagrożonych wyginięciem. Zajmuje się tym Komisja Gatunków Zagrożonych IUCN (IUCN Species Survival Commission, SSC).

Podstawowe informacje

Organizacja została założona w 1948 roku pod nazwą International Union for the Protection of Nature (IUPN) na Międzynarodowym Kongresie Ochrony Przyrody w Fontainebleau. W 1956 roku zmieniła nazwę na International Union for Conservation of Nature and Natural Resources, a od 1990 weszła w użycie także nazwa The World Conservation Union, która nie jest już używana.

Wśród pomysłodawców utworzenia Unii byli Polacy: prof. Władysław Szafer i prof. Michał Siedlecki. Polski Rząd, jako jedyny spośród byłego bloku wschodniego, był wśród członków założycieli Unii (obok kilku organizacji społecznych). Obecnie do IUCN należą 4 podmioty z Polski – wszystkie jako organizacje pozarządowe.

Członkowie Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody spotykają się co cztery lata na Światowym Kongresie Ochrony Przyrody IUCN, aby ustalać priorytety i uzgadniać dalszy program pracy Unii.

Dotychczas Kongresy IUCN zaowocował kilkoma kluczowymi międzynarodowymi umowami środowiskowymi, w tym Konwencją o różnorodności biologicznej (CBD), Konwencją o międzynarodowym handlu dzikimi zwierzętami i roślinami gatunków zagrożonych wyginięciem (CITES), Konwencją światowego dziedzictwa, oraz Konwencją Ramsar o obszarach wodno-błotnych.

dodatkowe informacje:
Oficjalna strona internetowa IUCN, iucn.org
Strona internetowa Polskiego Komitetu Krajowego IUCN, iucn.org.pl

Kategorie ochrony przyrody IUCN

Kategorie ochrony przyrody Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody służą jako globalny standard przy definiowaniu form ochrony przyrody, które mogą się znacząco różnić w systemach prawnych poszczególnych państw. System powstał w 1978 roku i został uzupełniony w 1994 roku. Obecnie IUCN wyróżnia sześć kategorii (i dwie podkategorie) ponumerowanych cyframi rzymskimi.

Światowa Komisja IUCN ds. Obszarów Chronionych (IUCN World Commission on Protected Areas, WCPA) definiuje następujące kategorie obszarów chronionych:

Kategoria I

Ia Ścisły rezerwat przyrody (Strict nature reserve)

Jest to w definicji IUCN obszar chroniony w którym się chroni bioróżnorodność i struktury powierzchniowe, gdzie obecność człowieka i jego wpływy są ściśle kontrolowane i ograniczone. Takie obszary służą badaniom naukowym i monitoringowi środowiska. Ich głównym zadaniem jest ochrona wyróżniających się ekosystemów, gatunków i struktur geomorfologicznych uformowanych przez przyrodę i zachowanych w stanie naturalnym.

Ib Obszar pierwotny, naturalny (Wilderness area)

Zbliżona forma ochrony przyrody do ścisłych rezerwatów przyrody, ale są zazwyczaj większe, zasady wstępu są nieco mniej restrykcyjne, a ich cel istnienia jest mniej powiązany z badaniami naukowymi. W Polsce nie ma żadnego obszaru chronionego należącego do tej kategorii.

dodatkowe informacje:
Rezerwat przyrody

Kategoria II – Park narodowy (National park)

Według standardów IUCN jest to duży obszar naturalny, lub zbliżony do naturalnego, gdzie chroni się wielkoskalowe procesy ekologiczne, ekosystemy i gatunki. Dodatkowo są one dostępne dla turystów, badań naukowych, edukacji. W parkach narodowych często określa się strefy ochrony ścisłej zbliżone charakterem do kategorii Ia. Tę kategorię ma 15 polskich parków narodowych.

dodatkowe informacje:
Parki narodowe w Polsce

Kategoria III – Pomnik przyrody (Natural monument)

Obejmuje pojedynczy obiekt przyrody, jak formacja skalna, jaskinia, drzewa. Są zazwyczaj bardzo małe i mają dużą wartość turystyczną.

dodatkowe informacje:
Pomnik przyrody

Kategoria IV – Obszar ochrony gatunkowej/siedliskowej (Habitat/Species management area)

Obszary mające na celu ochronę (lub przywrócenie) określonych siedlisk lub gatunków. Często wymagają środków ochrony czynnej, aby wspomóc założone cele (ale nie jest to wymogiem). Zazwyczaj są one fragmentami większych ekosystemów. W Polsce do tej kategorii należą rezerwaty przyrody.

dodatkowe informacje:
Rezerwaty przyrody w Polsce

Kategoria V – Obszar chronionego krajobrazu (Protected landscape/seascape)

Obszar gdzie ludzie żyją w harmonii z przyrodą, często o znaczących wartościach ekologicznych, kulturowych, przyrodniczych i krajobrazowych. Są to tereny zamieszkane, często wykorzystywane rolniczo, łatwo dostępne dla turystów. W Polsce odpowiadają im parki krajobrazowe, ale także niektóre parki narodowe, jak Wigierski, czy Ojcowski.

dodatkowe informacje:
Parki krajobrazowe w Polsce

Kategoria VI – Obszar czynnej ochrony zasobów przyrodniczych (Managed resource protected area)

Są to tereny o cennych wartościach przyrodniczych i kulturowych, gdzie dopuszcza się ograniczone wydobycie surowców naturalnych (także jako jeden ze środków ochrony).

dodatkowe informacje:
Formy ochrony przyrody w Polsce:
Parki narodowe
Rezerwaty przyrody
Parki krajobrazowe
Obszary chronionego krajobrazu
Obszary Natura 2000
Pomniki przyrody
Stanowiska dokumentacyjne
Użytki ekologiczne
Zespoły przyrodniczo-krajobrazowe
Ochrona gatunkowa roślin, zwierząt i grzybów

obszar chroniony
ochrona przyrody w Polsce
ochrona środowiska
ochrona wód

źródło: materiały prasowe
Kategorie ochrony przyrody Międzynarodowej Unii Ochrony Przyrody, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
International Union for Conservation of Nature IUCN, iucn.org

Ekologia, przyroda, środowisko – dodatkowe informacje:
agrocenoza, agroleśnictwo, atmosfera, biocenoza, biodegradacja, biofilia, biofobia, biologia, biom, bioróżnorodność, biosfera, biotop, błękitna planeta Ziemia, czwarta przyroda, drzewa, ekologia, ekoaktywizm, ekologizm, ekopolityka, ekosystem, ekozofia, eukarionty, ewolucja, fauna, fitocenoza, flora, gatunek, geosfera, habitat, hydrosfera, kalendarz ekologiczny, kalendarium wydarzeń ekologicznych, klimaks, koszenie trawników, krajobraz, las pierwotny, litosfera, łąka, mała retencja, martwe drewno, miedza, mikroorganizm, mokradło, natura, obszary siedliskowe, ochrona bierna, ochrona czynna, ochrona przyrody, ochrona środowiska, oczyszczanie ścieków, organizm, pastwisko, park ciemnego nieba, pedosfera, populacja, powłoka ziemska, prawa zwierząt, przyroda, reintrodukcja, renaturalizacja, rekultywacja, renaturyzacja, restytucja, retencja, rewilding (zdziczanie, zadziczanie), rewitalizacja, rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo regeneratywne, sieć troficzna, siedlisko, sozoligia, stanowisko, starodrzew, struktura ekosystemu, sukcesja, środowisko: przyrodnicze (naturalne), antropogeniczne, sztuczne, zdegradowane, torfowisko, trzeci krajobraz, turystyka ekologiczna, woda, wszechświat, zadrzewienia śródpolne, zasoby naturalne, Ziemia, zoocenoza, życie

formy ochrony przyrody w Polsce:
Obszar Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, rezerwat przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe

ekologiczne idee:
filozofia Leave No Trace, kodeks (dekalog) podróżnika, głęboka ekologia, Hipoteza Gai, Wildlife Selfie Code

konwencje, traktaty, konferencje, święta:
Agenda 21
Dyrektywy ws. jakości powietrza (AAQD)
Konwencją Helsińską HELCOM (Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku)
Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – Konwencja Berneńska
Konwencja Londyńska (Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji)
Konwencja MARPOL (Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza Przez Statki)
Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS)
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Konwencja Bońska CMS
Konwencja o różnorodności biologicznej CBD
Konwencja Ramsarska
Konferencja i deklaracja Sztokholmska ONZ
Konwencja Waszyngtońska CITIES
Konwencja Wiedeńska w Sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej
Konwencja w Sprawie Ochrony i Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN
Nature Restoration Law
Porozumienie o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku Północno-Wschodniego Atlantyku Morza Irlandzkiego i Morza Północnego ASCOBANS
Porozumienie Paryskie
Protokół z Kioto
Protokół z Montrealu (Protokół Montrealski)
Ramowa dyrektywa wodna
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu UNFCCC
Strategia Różnorodności Biologicznej w UE do 2030
Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)
Szczyt Ziemi 2002 (The World Summit on Sustainable Development)
Światowy Dzień Środowiska
Traktat o przestrzeni kosmicznej (Outer Space Treaty)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie