Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)

To mowa międzynarodowa wypracowana podczas obrad III Konferencji Prawa Morza ONZ, podpisana 10 grudnia 1982 w Montego Bay na Jamajce. Obecnie stanowi podstawowy dokument prawny w dziedzinie prawa morza. Została ratyfikowana przez 168 państw i Unię Europejską. Również państwa, które konwencji nie ratyfikowały (jak np. Stany Zjednoczone) a nawet jej nie podpisały (np. Turcja) wskazują na tę umowę jako na kodyfikację zwyczajowego prawa morza i powołują się na jej postanowienia.

Polska ratyfikowała Konwencję 6 listopada 1998 roku. Dokument ratyfikacyjny został przekazany depozytariuszowi 13 listopada 1998 roku zgodnie z artykułem 306 konwencji

Prawo morza to dział prawa międzynarodowego publicznego, określający status prawny obszarów morskich oraz statków morskich. Prawo morza opiera się na zwyczaju międzynarodowym oraz umowach międzynarodowych, spośród których najpowszechniej stosowaną jest Konwencja Jamajska. Prawo pracy na morzu określa Konwencja o Pracy na Morzu uchwalona na konferencji MOP w 2006 roku W Polsce ważnym aktem prawnym jest również Ustawa z 21 marca 1991 roku o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej.

Ze względu na duży zakres regulacji, przedmiotowy i przestrzenny (morza to powierzchnia 2/3 Ziemi), konwencję określa się jako konstytucję mórz. W zasadzie poza zakresem regulacji konwencji znalazła się jedynie działalność wojskowa na morzu, z wyjątkiem praw żeglugowych.

Podstawowe informacje

Konwencja Jamajska nie jest pierwszą umową wielostronną regulującą kwestie związane z prawem morza. Najważniejszymi aktami ją poprzedzającymi są cztery konwencje opracowane przez Organizację Narodów Zjednoczonych podczas I Konferencji Prawa Morza w 1958 w Genewie. Uregulowały one podstawowe zagadnienia związane z morzem terytorialnym i strefą przyległą, morzem otwartym, rybołówstwem i konserwacją zasobów żywych morza otwartego, oraz szelfem kontynentalnym. Nie była to jednak pełna kodyfikacja, a część kwestii spornych pozostała nierozstrzygnięta. Rozwiązania nie przyniosła również II Konferencja z 1960 roku. W związku z powyższym ONZ postanowiło o rozpoczęciu prac nad nowym porozumieniem, które objęłoby swym zasięgiem jak najszerszy zakres kwestii wymagających uregulowania.

Trzecia konferencja prawa morza ONZ rozpoczęła się 3 grudnia 1973 w Nowym Jorku i zakończyła 10 grudnia 1982 w Montego Bay. W jej pracach wzięło udział 157 uczestników, którzy obradowali podczas jedenastu sesji. W wyniku jej działań opracowano i przyjęto Konwencję o Prawie Morza, która oprócz kodyfikacji dotychczasowych zwyczajów, wprowadziła nowe regulacje obejmujące sposoby eksploatacji, badania i ochrony poszczególnych obszarów morskich. Powyższe względy spowodowały uznanie III konferencji prawa morza ONZ ją za jedną z największych i najbardziej znaczących konferencji w historii stosunków międzynarodowych.

Struktura

Konwencja Jamajska obejmuje łącznie 320 artykułów i 9 załączników. Ujęta została w 17 części, spośród których część dodatkowo podzielono na rozdziały i podrozdziały.

I. Wstęp
II. Morze terytorialne i strefa przyległa
III. Cieśniny wykorzystywane do żeglugi międzynarodowej
IV. Państwa archipelagowe
V. Wyłączna strefa ekonomiczna
VI. Szelf kontynentalny
VII. Morze pełne
VIII. Reżim prawny wysp
IX. Morza zamknięte lub półzamknięte
X. Prawo dostępu państw śródlądowych do morza i od strony morza oraz wolność tranzytu
XI. Obszar
XII. Ochrona i zachowanie środowiska morskiego
XIII. Morskie badania naukowe
XIV. Rozwijanie i przekazywanie technologii morskiej
XV. Załatwianie sporów
XVI. Postanowienia ogólne
XVII. Postanowienia końcowe

Postanowienia Konwencji Jamajskiej

Konwencja dokonała klasyfikacji obszarów morskich, wyznaczając ich zasięg oraz określając takie pojęcia jak prawo pościgu, prawo wizyty i rewizji, czy piractwo.

Ponadto na mocy Konwencji utworzono: Międzynarodową Organizację Dna Morskiego, Międzynarodowy Trybunał Prawa Morza oraz Komisję Granic Szelfu Kontynentalnego. Ponadto konwencja stanowi podstawę działania Zgromadzenia Państw Stron Konwencji o Prawie Morza, Komisji koncyliacyjnej zgodnie z Aneksem V, Trybunału arbitrażowego zgodnie z Aneksem VII i Specjalnego trybunału arbitrażowego na podstawie Aneksu VIII.

Klasyfikacja obszarów morskich

Obszary wchodzące w skład terytorium państwowego (wód terytorialnych):

• morskie wody wewnętrzne
• wody archipelagowe
• morze terytorialne

Obszary podlegające ograniczonej jurysdykcji lub suwerenności państw:

• strefa przyległa
• strefa wyłącznego rybołówstwa
• szelf kontynentalny
• wyłączna strefa ekonomiczna

Obszary poza granicami jurysdykcji państw:

• morze pełne/morze otwarte
• dno mórz i oceanów/obszar

Międzynarodowe konferencje prawa morza

Pierwsza konferencja

Pierwsza konferencja prawa morza zorganizowana przez Organizację Narodów Zjednoczonych odbyła się w Genewie w dniach 24 lutego–27 kwietnia 1958 roku. Podstawę prac stanowił projekt konwencji opracowany przez funkcjonującą od 1949 roku Komisję Prawa Międzynarodowego.

Rezultatem działań konferencji były cztery konwencje:

• w sprawie morza terytorialnego i strefy przyległej
• w sprawie morza otwartego
• w sprawie rybołówstwa i konserwacji zasobów żywych morza otwartego
• w sprawie szelfu kontynentalnego

Druga konferencja

Brak ustaleń w kwestii szerokości morza terytorialnego stał się główną przyczyną zorganizowania kolejnej konferencji, również obradującej w Genewie, w 1960 roku. Delegatom państw ponownie nie udało się wypracować wspólnego stanowiska w tej sprawie, co doprowadziło do fiaska obrad. Wraz z upływem czasu coraz więcej państw zgłaszało roszczenia sięgające dalej niż 12 MM, co określano jako pełzanie jurysdykcji państwowej po morzu otwartym.

Trzecia konferencja

Trzecia konferencja prawa morza ONZ rozpoczęła się 3 grudnia 1975 roku w Nowym Jorku i zakończyła 10 grudnia 1982 w Montego Bay. W jej pracach wzięło udział 157 uczestników, którzy obradowali podczas jedenastu sesji. W wyniku jej działań opracowano i przyjęto w/w Konwencję o prawie morza, która oprócz kodyfikacji dotychczasowych zwyczajów, wprowadziła nowe regulacje obejmujące sposoby eksploatacji, badania i ochrony poszczególnych obszarów morskich.

Konwencja Londyńska

Zanieczyszczania mórz zabrania Konwencja londyńska z 1972 roku. Konwencja zobowiązuje strony do podejmowania działań mających na celu zwalczanie i zapobieganie zanieczyszczeniu mórz, które mogłoby wyrządzić szkodę zasobom żywym, florze i faunie morskiej, pogarszać warunki rekreacyjne lub też utrudniać wszystkie inne prawnie dopuszczalne sposoby użytkowania morza

dodatkowe informacje:
Konwencja Londyńska

Konwencja MARPOL 73/78

Wpływ na powstanie Międzynarodowej konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki MARPOL 73/78 miały wielkie katastrofy zbiornikowców: Torrey Canyon w 1968 oraz MT Amoco Cadiz w 1977. W badaniach na temat przyczyn i skutków katastrof stwierdzono, że istniejące uregulowania nie zapewniają wystarczającej ochrony przy szybko wzrastających przewozach.

Konwencja ma na celu ochronę mórz i oceanów przed zanieczyszczeniami:

• ropą naftową i jej pochodnymi
• innymi niż ropopochodne płynnymi substancjami szkodliwymi przewożonymi luzem
• ściekami
• odpadami stałymi
• spalinami, oparami ładunku, substancjami niszczącymi warstwę ozonową

dodatkowe informacje:
Międzynarodowa konwencja o zapobieganiu zanieczyszczaniu morza przez statki

źródło: materiały prasowe
Konwencja Narodów Zjednoczonych o prawie morza, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Prawo morza, autorzy, licencja CC BY SA 3.0

Ekologia, przyroda, środowisko – dodatkowe informacje:
agrocenoza, agroleśnictwo, atmosfera, biocenoza, biodegradacja, biofilia, biofobia, biologia, biom, bioróżnorodność, biosfera, biotop, błękitna planeta Ziemia, czwarta przyroda, drzewa, ekologia, ekoaktywizm, ekologizm, ekopolityka, ekosystem, ekozofia, eukarionty, ewolucja, fauna, fitocenoza, flora, gatunek, geosfera, habitat, hydrosfera, kalendarz ekologiczny, kalendarium wydarzeń ekologicznych, klimaks, koszenie trawników, krajobraz, las pierwotny, litosfera, łąka, mała retencja, martwe drewno, miedza, mikroorganizm, mokradło, natura, obszary siedliskowe, ochrona bierna, ochrona czynna, ochrona przyrody, ochrona środowiska, oczyszczanie ścieków, organizm, pastwisko, park ciemnego nieba, pedosfera, populacja, powłoka ziemska, prawa zwierząt, przyroda, reintrodukcja, renaturalizacja, rekultywacja, renaturyzacja, restytucja, retencja, rewilding (zdziczanie, zadziczanie), rewitalizacja, rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo regeneratywne, sieć troficzna, siedlisko, sozoligia, stanowisko, starodrzew, struktura ekosystemu, sukcesja, środowisko: przyrodnicze (naturalne), antropogeniczne, sztuczne, zdegradowane, torfowisko, trzeci krajobraz, turystyka ekologiczna, woda, wszechświat, zadrzewienia śródpolne, zasoby naturalne, Ziemia, zoocenoza, życie

formy ochrony przyrody w Polsce:
Obszar Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, rezerwat przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe

ekologiczne idee:
filozofia Leave No Trace, kodeks (dekalog) podróżnika, głęboka ekologia, Hipoteza Gai, Wildlife Selfie Code

konwencje, traktaty, konferencje, święta:
Agenda 21
Dyrektywy ws. jakości powietrza (AAQD)
Konwencją Helsińską HELCOM (Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku)
Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – Konwencja Berneńska
Konwencja Londyńska (Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji)
Konwencja MARPOL (Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza Przez Statki)
Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS)
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Konwencja Bońska CMS
Konwencja o różnorodności biologicznej CBD
Konwencja Ramsarska
Konferencja i deklaracja Sztokholmska ONZ
Konwencja Waszyngtońska CITIES
Konwencja Wiedeńska w Sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej
Konwencja w Sprawie Ochrony i Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN
Nature Restoration Law
Porozumienie o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku Północno-Wschodniego Atlantyku Morza Irlandzkiego i Morza Północnego ASCOBANS
Porozumienie Paryskie
Protokół z Kioto
Protokół z Montrealu (Protokół Montrealski)
Ramowa dyrektywa wodna
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu UNFCCC
Strategia Różnorodności Biologicznej w UE do 2030
Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)
Szczyt Ziemi 2002 (The World Summit on Sustainable Development)
Światowy Dzień Środowiska
Traktat o przestrzeni kosmicznej (Outer Space Treaty)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie