Metan CH4

Metan jest silnym gazem cieplarnianym i drugim po dwutlenku węgla czynnikiem powodującym ocieplenie klimatu. Chociaż potencjał cieplarniany cząsteczki metanu (Global Warming Potential, GWP) jest 28 razy silniejszy w stuletnim horyzoncie czasowym niż cząsteczki dwutlenku węgla (cząsteczka metanu zatrzymuje więcej ciepła niż cząsteczka CO2), to metan ma stosunkowo krótką żywotność w atmosferze wynoszącą średnio 12 lat, podczas gdy CO2 może utrzymywać się setki lat lub dłużej. Potem w reakcjach chemicznych z rodnikami hydroksylowymi OH molekuła metanu jest przekształcana w molekułę dwutlenku węgla, który ma bardzo ważne znaczenie w cyklu węglowym.

Szacuje się, że 60% dzisiejszych emisji metanu jest wynikiem działalności człowieka. Największymi źródłami metanu są rolnictwo, paliwa kopalne i rozkład odpadów składowanych na wysypiskach śmieci. Procesy naturalne odpowiadają za 40% emisji metanu, przy czym największym naturalnym źródłem metanu są tereny podmokłe.

Według danych NOAA w ciągu ostatnich 200 lat stężenie metanu w atmosferze wzrosło ponad dwukrotnie do 1912 ppb (parts per bilion) w 2022 roku. Naukowcy szacują, że wzrost ten jest odpowiedzialny za 20–30% ocieplenia klimatu od czasu rewolucji przemysłowej (która rozpoczęła się w 1750 roku).

Metan atmosferyczny

Metan został odkryty i wyizolowany przez Alessandro Voltę w latach 1776–1778 gdy badał gaz z mokradeł nad jeziorem Maggiore. Powstaje on w przyrodzie w wyniku beztlenowego rozkładu szczątków roślinnych np. na mokradłach, tworząc gaz błotny. Stanowi też główny składnik gazu kopalnianego i gazu ziemnego (zwykle ≥90%). Głównym źródłem metanu jest gaz ziemny i pokłady węgla. Często występuje w towarzystwie innych węglowodorów, sporadycznie w towarzystwie helu i azotu.

Zmiana klimatu może zwiększyć zawartość atmosferycznego metanu poprzez zwiększenie produkcji w naturalnych ekosystemach, tworząc dodatnie sprzężenie zwrotne w systemie klimatycznym Ziemi. Metan wpływa także w niewielkim stopniu na degradację ozonosfery.

Chociaż zmierzenie ilości metanu w atmosferze jest stosunkowo proste, trudno jest określić skąd on pochodzi. Naukowcy z NASA stosują kilka metod śledzenia emisji metanu.

Jednym z narzędzi używanych przez NASA jest spektrometr obrazowania w widzialnej podczerwieni w powietrzu AVIRIS-NG . Instrument ten, montowany na samolotach badawczych mierzy światło odbite od powierzchni Ziemi. Metan pochłania część odbitego światła. Mierząc dokładne długości fali pochłanianego światła instrument AVIRIS-NG może określić ilość obecnych gazów cieplarnianych.

W 2022 roku NASA dodała do Międzynarodowej Stacji Kosmicznej instrument do badania źródeł pyłu mineralnego na powierzchni ziemi (EMIT). Choć został zbudowany głównie w celu badania burz piaskowych i ich źródeł, naukowcy odkryli, że może on również wykrywać duże źródła metanu zwane superemitentami.

Samoloty badawcze i instrumenty satelitarne wykrywają metan powstający w wyniku wydobycia ropy i gazu ulatniający się z rurociągów, rafinerii, składowisk śmieci i hodowli zwierząt. W niektórych przypadkach pomiary te doprowadziły do ​​naprawienia nieszczelności i wadliwego sprzętu na polach naftowych i gazowych. Arktyka jest źródłem naturalnego metanu z terenów podmokłych, jezior i topniejącej wiecznej zmarzliny.

dodatkowe informacje:
AVIRIS Next Generation, avirisng.jpl.nasa.gov
VISIONS: The EMIT Open Data Portal, earth.jpl.nasa.gov

Aktualny poziom metanu w atmosferze

Najnowszy pomiar: 2022
1912 (± 0,6) ppb
(parts per bilions – cząsteczki metanu na miliard cząsteczek powietrza atmosferycznego)

Stężenie metanu w atmosferze od 1984 roku

źródło danych:
Dane NOAA pobrane z rozproszonej na całym świecie sieci miejsc pobierania próbek powietrza
Global CH₄ Monthly Means, gml.noaa.gov

Stężenie metanu w atmosferze od 1010 roku

źródła danych:
Dane dotyczące rdzeni lodowych pochodzą z rdzeni lodowych Law Dome (Antarktyda) i Summit (Grenlandia), z Etheridge, DM, LP Steele, RJ Francey i RL Langenfelds.
Metan atmosferyczny od roku 1000 do chwili obecnej: Dowody emisji antropogenicznych i zmienności klimatycznej. Journal of Geophysical Research, 103, D13, 15 979-15 993, 1998.
Globalne Laboratorium Monitorujące NOAA

Emisje metanu na świecie w różnych porach roku

Powyższa wizualizacja NASA pokazuje emisji metanu w 2018 roku w różnych porach roku.

źródło danych:
Studio Wizualizacji Naukowej NASA, svs.gsfc.nasa.gov, na podstawie danych z satelitów, inwentarzy działalności człowieka i globalnych modeli komputerowych NASA

Globalny budżet metanu 2008-2017

Zrozumienie dynamiki globalnego budżetu CH4 i przypisanie zmian różnym źródłom ma fundamentalne znaczenie dla śledzenia zmian klimatycznych i opcji łagodzenia, aby zapobiec dalszemu globalnemu ociepleniu. Stężenia metanu w atmosferze wzrosły o 150% od epoki przemysłowej (IPCC, 2013) i rosną ponownie od 2007 roku po prawie dziesięciu latach stabilnych stężeń pod koniec lat 90. XX wieku.

Powyższy globalny budżet metanu odnosi się do budżetu wszystkich emisji i pochłaniania CH4. W przeciwieństwie do dwutlenku węgla w przypadku którego tylko połowa emisji antropogenicznych jest usuwana poprzez absorpcję w naturalnych zbiornikach, w przypadku CH4 około 97% rocznych emisji jest kompensowane przez usuwanie w atmosferze w wyniku reakcji z rodnikami OH. Zatem tempo wzrostu metanu wynika z subtelnej równowagi pomiędzy emisjami a naturalnym pochłanianiem OH.
Źródła metanu obejmują emisje powodowane przez człowieka z rolnictwa i odpadów (np. zwierzęta gospodarskie i pola ryżowe), oraz produkcję i wykorzystanie paliw kopalnych (wydobywanie węgla, gazu, ropy), które odpowiadają za około 60% całkowitych emisji. Reszta pochodzi z emisji naturalnych przy czym największa część wynika z rozkładu materii organicznej na terenach podmokłych. Emisje ze spalania biopaliw i biomasy są zarówno naturalne jak i spowodowane przez człowieka. Inne źródła naturalne (np. procesy geologiczne, jeziora, rzeki, termity) są również ważne, ale źródła te nie są obecnie dobrze poznane, a ich ilość niepewna. Te naturalne źródła istniały przed erą przemysłową i znajdowały się w równowadze z usuwaniem przez rodniki OH. Źródła naturalne mogą stanowić zagrożenie dla przyszłych zmian klimatu jedynie wtedy, gdy zostaną zakłócone i wzrosną w odpowiedzi na globalne czynniki środowiskowe. Dzieje się tak w przypadku terenów podmokłych (mokradła, torfowiska), gdzie rozkład biomasy może się zwiększać lub zmniejszać w odpowiedzi na zmiany klimatyczne i hydrologiczne.
Największym problemem, a zarazem największą niewiadomą jest to czy obecnie niewielkie emisje metanu w Arktyce z termokras i wiecznej zmarzliny wzrosną w przyszłości, ponieważ rozmarzanie wiecznej zmarzliny wydają się nieuniknione w ciągu najbliższych dziesięcioleci [Walter Anthony i in. 2016, Gasser i in. 2018].

Szacowanie budżetu metanowego:
W ramach projektu Global Carbon Project utworzono konsorcjum ponad 50 instytucji badawczych na całym świecie w celu gromadzenia obserwacji, statystyk i uruchamiania globalnych modeli w celu regularnej aktualizacji i ulepszania budżetu metanowego (co 2-3 lata). Budżet matanu szacowany jest w skali globalnej, ale także w 18 regionach kontynentalnych dla 5 kategorii źródeł (wymienionych pogrubioną czcionką powyżej), przy użyciu metody odgórnej (TD) i oddolnej (BU). BU wykorzystuje różnorodne zbiory danych, metody oparte na obserwacjach i modele oparte na procesach (np. statystyki energetyczne, dane rolnicze, modelowanie biogeochemiczne). TD optymalnie łączy pomiary atmosferycznego CH4 na ponad 100 stacjach na całym świecie z pierwszymi szacunkami emisji CH4 w ramach inwersji atmosferycznej.
Po przeglądzie globalnych strumieni metanu przeprowadzonym przez Kirschke i in. 2013 „Trzy dekady globalnych źródeł i pochłaniaczy metanu” opublikowane w Nature Geosciences, Globalny budżet metanu na lata 2000–2012 został opublikowany przez Saunois et al. 2016 w Earth System Science Data. Ważną aktualizację Globalnego budżetu metanu na lata 2000-2017, rozszerzoną na ostatni okres, przedstawia Saunois et al. 2020 również w Earth System Science Data.

Niepewność danych:
Ponieważ liczba badań jest nierówna i na ogół niewielka, niepewności podano w nawiasach jako zakres pomiędzy szacunkami minimalnymi i maksymalnymi. Niepewności zazwyczaj są rzędu 30% średniej dla danego rodzaju emisji metanu w skali globalnej (mniej dla antropogenicznej, więcej dla naturalnej). Niepewność może wzrosnąć aż do 100% (lub więcej) średniej, patrząc na rodzaj emisji CH4 w danym regionie.

źródło danych i dodatkowe informacje:
Global Methane Budget, globalcarbonatlas.org
Global Methane Budget, globalcarbonproject.org
The Global Methane Budget 2000–2017, essd.copernicus.org

Klatraty metanowe

Klatraty metanu (hydrat metanu, metanowy lód, wodzian metanu) są układami, w których cząsteczki metanu uwięzione są w krystalicznych strukturach cząsteczek wody. Klatraty metanu zostały odkryte pod koniec XIX wieku przez francuskiego fizyka Paula Villarda. W latach 30. XX wieku E.G. Hammerschmidt skojarzył po raz pierwszy biały, krystaliczny materiał zatykający rurociągi gazu z hydratami metanu. W ten sposób materiał pierwotnie uważany za ciekawostkę czysto laboratoryjną uzyskał znaczenie ekonomiczne. W pierwszych latach XXI wieku metan uwięziony w hydratach zaczęto postrzegać również jako potencjalne źródło zmian klimatu.

Naturalne hydraty metanu na Ziemi występują licznie na szelfach kontynentalnych i w wiecznej zmarzlinie, gdzie woda jest ogólnie dostępna. Największe z dotychczas odkrytych występują w głębi Blake Ridge u wybrzeży Karoliny Północnej, bogate złoża znajdują się także w Zatoce Meksykańskiej, rowie Nankai u wybrzeży Japonii, a także na dnie jeziora Bajkał.

Metan pochodzi z dwóch źródeł – powszechnej fermentacji anaerobowej lub mniej rozpowszechnionych ekshalacji termogenicznych. Klatraty z pierwszego źródła zawierają niemalże czysty metan bogaty w lekki izotop węgla 12C. W drugim przypadku zróżnicowanie składu chemicznego i izotopowego gazów jest znacznie większe.

Globalnie hydraty metanu tworzą się poniżej strefy stabilności hydratów gazu GHSZ (Gas Hydrate Stability Zone), która w zależności od temperatury rozciąga się od głębokości poniżej ok. 300 m w wodach arktycznych do 1100 m w głąb sedymentu, choć odnaleziono złoża występujące już na głębokości 60–100 m. W wiecznej zmarzlinie hydraty metanu są stabilne od 150 do 2000 m pod powierzchnią.

Wielkość ich zasobów jest bardzo różnie szacowana, ale nie ulega wątpliwości, że znacząco przewyższają złoża gazu ziemnego. Niektóre szacunki mówią, że ilość węgla zawartego w hydratach dwukrotnie przekracza zasoby pozostałych kopalin. Ostrożniejsze oceny mówią o ilości metanu przekraczającej od 2,5 do 10 razy złoża gazu ziemnego.

Hydraty metanu są możliwą alternatywą dla konwencjonalnych źródeł węglowodorów, ale i potencjalnym zagrożeniem w związku z globalnym ociepleniem klimatu i związanym z nim ociepleniem oceanu.

Japońskim naukowcom udało się z sukcesem dokonać ich eksploatacji wydobywając z hydratów sam metan, na miejscu przy dnie oceanu, ale okazało się że ich eksploatacja nie jest opłacalna i wiąże się z potencjalnymi poważnymi zagrożeniami środowiskowymi. Jednym z nich może być niekontrolowana emisja metanu do atmosfery.

Metan jest gazem cieplarnianym, którego zdolność zatrzymywania ciepła (potencjał cieplarniany) jest ponad dwudziestokrotnie większa niż w przypadku dwutlenku węgla. Uwolnienie się go ze złóż hydratów, które zawierają szacunkowo 3 tys. razy więcej metanu niż wynosi jego ilość w atmosferze ziemskiej, znacząco podniosłoby temperaturę na Ziemi.

Niektóre modele klimatyczne sugerują, że dzisiejsze emisje metanu z dna oceanicznego przypominają te z okresu Paleoceńsko-eoceńskiego maksimum termicznego (PETM) ok. 55.5 milionów lat temu, wciąż brak jednak dowodów na to co dokładnie dzieje się z metanem z rozpadających się klatratów i w jakim stopniu dociera on do atmosfery.

Innym zagrożeniem mogą być wywołane przez osunięcia fale tsunami. Około 6100 lat p.n.e. rozpad złóż klatratów doprowadził do przesunięcia się do Morza Norweskiego masy skał ze stoku kontynentalnego o objętości ocenianej na 5300 km³ o 800 km, co wywołało potężną falę. Jej efekty są do dzisiaj zauważalne na północy Anglii. Zagrożone są między innymi Bahamy, które od wschodu opadają stokiem 5000 m w głąb oceanu, przy czym klatraty są utrzymującym je spoiwem.

Zagrożeniem które może prowadzić do przekroczenia granic stabilności złóż hydratu metanu mogą być również prace związane z podmorskim wydobyciem ropy naftowej i gazu ziemnego. Klatraty metanu stały się m.in. przyczyną niepowodzenia próby zablokowania wycieku ropy z platformy wiertniczej Deepwater Horizon w Zatoce Meksykańskiej w maju 2010 roku

dodatkowe informacje:
Klatrat metanu

Hipoteza pistoletu metanowego
zakłada, że wzrost temperatury morza (lub obniżenie się poziomu morza) może wywołać nagłe uwolnienie metanu ze złóż klatratu metanu znajdujących się w dnie morskim, oraz wiecznej zmarzlinie. Ponieważ metan jest gazem cieplarnianym, spowodowałoby to dalszy wzrost temperatury i destabilizację złóż klatratu metanu, w efekcie rozpoczynając nieodwracalny (niczym wystrzał z pistoletu) proces dodatniego sprzężenia zwrotnego.

Powstawanie metanu

Szlaki geologiczne

Występują dwa główne szlaki geologicznego powstawania metanu:

• organiczny (termiczny) – termogeniczny metan powstaje wskutek rozpadania się materii organicznej w odpowiedniej temperaturze i ciśnieniu w głębokich warstwach osadowych. Większość metanu w basenach sedymentacyjnych jest termogeniczna, przez co termogeniczny metan jest najważniejszym źródłem gazu opałowego.
• nieorganiczny (abiotyczny) – metan tworzony jest ze związków nieorganicznych, bez aktywności biologicznej, poprzez procesy magmowe lub poprzez reakcje wody ze skałami występującymi zachodzącymi w niskich temperaturach i ciśnieniu

Szlaki biologiczne

Większość ziemskiego metanu jest biogeniczna, produkowana w procesie metanogenezy, formie beztlenowego oddychania obecnej tylko wśród niektórych osobników domeny Archeonów.

Archeony
to drobne jednokomórkowce, pierwotnie bezjądrowe, zwykle ekstremofilne, tradycyjnie zaliczane z eubakteriami do prokariontów.

Metanogeny zamieszkują:

• wysypiska śmieci
• niektóre gleby
• przeżuwacze (np. bydło)[
• jelita termitów
• beztlenowe osady pod dnami mórz i jezior

Pola ryżowe w czasie wzrostu roślin generują duże ilości metanu. Ten wieloetapowy proces wykorzystywany jest przez organizmy do wytwarzania energii.

Przeżuwacze

Przeżuwacze, takie jak bydło, wydzielają metan. Jedno z badań donosiło, że sektor hodowlany (głównie bydło, kurczaki i świnie) produkuje 37% wytwarzanego przez człowieka metanu. (Henning Steinfeld i inni, Livestock’s long shadow).

Kolejne badanie z 2013 roku szacowało, że hodowla odpowiada za 44% wytwarzanego przez człowieka metanu i ok. 15% wytworzonych przez człowieka gazów cieplarnianych. (Gerber, P.J.; Steinfeld, H.; Henderson, B.; Mottet, A.; Opio, C.; Dijkman, J.; Falcucci, A. & Tempio, G. (2013). Tackling Climate Change Through Livestock)

Podejmowanych jest wiele starań aby ograniczyć produkcję metanu w hodowli zwierząt. Wśród nich znajdują się działania medyczne, dostosowywanie diety i wyłapywanie gazu w celu wykorzystania go jako paliwo.

Sedymenty morskie

Większość osadów znajdujących się pod dnem morskim jest beztlenowa ponieważ tlen zostaje usunięty przez mikroorganizmy tlenowe w kilku górnych centymetrach sedymentu. Poniżej nasyconego tlenem dna morskiego metanogeny produkują metan, który wykorzystywany jest przez inne organizmy lub więziony w klatratach.

Organizmy, które zużywają metan do produkcji energii nazywane są metanotrofami i są głównym czynnikiem ograniczającym ilość uwalnianego do atmosfery metanu.

Metanotrofy

Metanotrofy (czasem nazywane też metanofilami) to mikroorganizmy prokariotyczne, zdolne do metabolizowania metanu jako jedynego źródła węgla i energii. Mogą być zdolne do wzrostu aerobowego oraz anaerobowego, do wzrostu wymagają obecności związków jednowęglowych.

Metanotrofy odgrywają istotną rolę w redukcji emisji metanu do atmosfery ze środowisk takich jak pola ryżowe, składowiska odpadów, torfowiska, bagna i mokradła, gdzie produkcja metanu jest relatywnie duża.

Methylokorus infernorum, bakteria znaleziona w polu geotermalnym w Rotorua w Nowej Zelandii, jest metanotrofem zdolnym do życia w ekstremalnie kwaśnych i gorących środowiskach. Ten jedyny znany ekstremofil, będący równocześnie metanotrofem, jest uznawany za potencjalny czynnik redukujący emisję metanu ze składowisk odpadów, oraz środowisk geotermalnych. Odkrycia bakterii dokonano w wyniku próby wyjaśnienia, dlaczego metan emitowany przez pole geotermalne nie przedostaje się do atmosfery.

Kolejną bakterią, z którą wiązane są nadzieje na praktyczne zastosowanie w redukcji emisji metanu, jest znaleziona w rejonie arktycznym Methylobakter tundripaludum. Naturalnie występuje ona w wierzchniej warstwie gleb na podmokłych terenach archipelagu Svalbard oraz w innych regionach Arktyki, na Syberii i Alasce. Jest ona metanotrofem i jako źródło energii wykorzystuje metan emitowany z topniejącej zmarzliny. Optimum wzrostu bakterii występuje w zakresie temperatur 20-30 °C, ale jest ona w stanie rosnąć także w temperaturze 0°C. Obecnie naukowcy analizują cały mikrobiom mokradeł archipelagu Svalbard w celu lepszego zrozumienia mechanizmu obiegu węgla organicznego i produkcji metanu w arktycznym klimacie.

dodatkowe informacje:
Metanotrof

Przemysł

Metan można wytworzyć poprzez wodorowanie dwutlenku węgla używając reakcji Sabatiera. Metan jest również produktem reakcji wodorowania tlenku węgla(II) w syntezie Fischera-Tropscha, która używana jest na dużą skalę do produkcji związków o dłuższym łańcuchu.

Możliwa jest gazyfikacja węgla do metanu. Przykładem takiej gazyfikacji na dużą skalę jest zakład Dakota Gasification Company. Węgiel brunatny jest najpierw utleniany (spalany). Powstała mieszanina gazów wodoru i tlenków węgla, po oczyszczeniu z azotu, siarki itp., jest następnie wykorzystywana w procesie wodorowania na katalizatorze niklowym.

Moc na gaz (power-to-gas, P2G) to technologia, w której wykorzystuje się prąd elektryczny do produkcji wodoru w procesie elektrolizy wody. Następnie używając reakcji Sabatiera wykorzystuje się wodór i dwutlenek węgla produkując metan. Teoretycznie proces ten może być wykorzystywany jako bufor dla nadmiaru prądu produkowanego przez turbiny wiatrowe i panele słoneczne.

W Kwietniu 2014 roku Unia Europejska współfinansowała projekt badawczy HELMETH (Integrated High-Temperature ELectrolysis and METHanation for Effective Power to Gas Conversion). W czasie badań osiągnięto efektywność procesu P2G na poziomie 76%, a zwiększając skalę szacuje się możliwe zwiększenie efektywności do 80%.

dodatkowe informacje:
Reakcja Sabatiera
Synteza Fischera-Tropscha

Synteza laboratoryjna

Do celów laboratoryjnych metan można otrzymać w wyniku:

prażenia octanu sodu z wodorotlenkiem sodu: CH3COONa + NaOH → CH4↑ + Na2CO3
hydrolizy węgliku glinu: Al4C3 + 12H2O → 3CH4↑ + 4Al(OH)3
reakcji protonowania mieszaniny metylolitu CH3Li z jodkiem metylomagnezu CH3MgI

źródło: materiały prasowe
Archeony, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Dane NOAA pobrane z rozproszonej na całym świecie sieci miejsc pobierania próbek powietrza
Dane dotyczące rdzeni lodowych pochodzą z rdzeni lodowych Law Dome (Antarktyda) i Summit (Grenlandia), z Etheridge, DM, LP Steele, RJ Francey i RL Langenfelds.
Globalne Laboratorium Monitorujące NOAA
Global CH₄ Monthly Means, gml.noaa.gov
Global Methane Budget, globalcarbonatlas.org
Global Methane Budget, globalcarbonproject.org
Klatrat metanu, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Metan, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Metan atmosferyczny od roku 1000 do chwili obecnej: Dowody emisji antropogenicznych i zmienności klimatycznej. Journal of Geophysical Research, 103, D13, 15 979-15 993, 1998.
Metanotrof, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Studio Wizualizacji Naukowej NASA, svs.gsfc.nasa.gov, na podstawie danych z satelitów, inwentarzy działalności człowieka i globalnych modeli komputerowych NASA
The Global Methane Budget 2000–2017, essd.copernicus.org

Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), depresja klimatyczna (ekolęk, lęk klimatyczny), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zielona transformacja energetyczna, zielony rozwój, zrównoważony rozwój

efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu

międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, funduszu Loss and Damage, Green Climate Fund, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)

zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, ocieplenie oceanu, odtlenienie oceanu, osuwiska i tsunami, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego), sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz i oceanów, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji termohalinowej (zaburzenie cyrkulacji oceanicznej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie