1986 rok, 26 kwietnia – Ukraina
Spis treści
Katastrofa w Czarnobylskiej Elektrowni Jądrowej to jedna z największa katastrof w historii energetyki jądrowej i jedna z największych katastrof ekologicznych i przemysłowych XX wieku. Wybuch i pożar czwartego bloku reaktora spowodowała przedostanie się do atmosfery dużej ilości substancji radioaktywnych m.in. jod, cez, stront. Powstała gigantyczna, radioaktywna chmura, która okryła niemal całą Europę, co miało niekorzystny wpływ na ludzi i środowisko naturalne. Polska z powodu niedużej odległości od miejsca awarii była szczególnie narażona na skażenie. Zwiększyła się liczba zachorowań na nowotwory tarczycy i białaczkę. Przyczynami katastrofy było niezachowanie odpowiednich środków ostrożności przez pracowników elektrowni oraz błędy konstrukcyjne samego reaktora.
W nocy 26 kwietnia pracownicy elektrowni atomowej w Czarnobylu przeprowadzali doświadczenie, które miało polegać na stopniowym zmniejszaniu mocy reaktora. Z tego powodu wyłączone zostały prawie wszystkie automatyczne systemy zabezpieczeń. Niestety typ reaktora w Czarnobylu charakteryzował się małą stabilnością podczas pracy z niewielką mocą. Wówczas reakcje w nim przebiegające zaczęły wymykać się spod kontroli, a wyłączone systemy zabezpieczeń nie mogły zadziałać w sytuacji awaryjnej.
O godzinie 1:23 reakcja zachodząca w reaktorze wymknęła się spod kontroli, a na włączenie systemów zabezpieczających było już za późno. Ilość wytwarzanej energii była tak duża, że zaczęły się palić elementy konstrukcyjne reaktora. Dały o sobie znać wady konstrukcyjne. Wewnątrz reaktora znajdowało się 1500 ton łatwo palnego grafitu, który wywołał pożar i wybuch chemiczny.
Skutki katastrofy
Skutki, jakie spowodował wybuch reaktora w Czarnobylu to przede wszystkim dostanie się do atmosfery olbrzymiej ilości izotopów promieniotwórczych. Uwolniona aktywność pierwiastków przekroczył 1000 Bq, co było na szczęście tylko niewielką częścią aktywności reaktora (4%). Substancje nielotne (np. pluton, cyrkon, cer, niob itp.) zostały uwolnione w 3% swej całkowitej aktywności w reaktorze, substancje lotne (np. jod, cez, tellur) odparowały w ilości od 20% do 60% swej zawartości w reaktorze, a gazy szlachetne (np. ksenon i krypton) uwolnione zostały w 100%.
Prądy termiczne wywołane pożarem i wybuchem wyniosły skażenia na początkową wysokość ok. 2 kilometrów, skąd rozchodziły się zgodnie z kierunkiem przepływu mas powietrza.
Gazy i pyły o większej średnicy cząsteczek opadały stosunkowo szybko i w niedużej odległości od miejsca wybuchu, natomiast mniejsze, drobne, mikronowe aerozole tygodniami utrzymywały się w atmosferze, podtrzymywane przez wiatry, przez co mogły wędrować na znaczne odległości.
Proporcje pomiędzy poszczególnymi izotopami promieniotwórczymi w opadzie radioaktywnym zmieniały się z odległością od reaktora, gdyż duże aerozole zawierały głównie substancje nielotne, a drobne były kondensatami substancji lotnych. Proporcje te zmieniały się też w kolejnych dniach, co wynikało ze zmian temperatury pożaru. Łatwo mierzalne skażenia zaraz po wybuchu widoczne było w całej Europie, a ślady skażeń promieniotwórczymi pierwiastkami wykryto praktycznie na całej półkuli północnej.
Usuwanie skutków katastrofy
Po początkowym szoku, chaosie i dezorganizacji przystąpiono do akcji gaszenia pożaru i zabezpieczania miejsca katastrofy ekologicznej. W akcji tej uczestniczyło ponad 600 000 osób, z czego większość stanowili żołnierze.
W listopadzie 1986 roku, w pół roku po wybuchu zakończono zabezpieczanie reaktora, które polegało na stworzeniu improwizowanej osłony resztek reaktora tzw. sarkofagu, czyli warstwy ochronnej, zbudowanej z setek ton betonu wylewanych bezpośrednio na zgliszcza po wybuchu.
Bezpośrednio w okresie katastrofy w wyniku napromieniowania 237 osób zachorowało na chorobę popromienną, z czego zmarło 31 osób.
W ciągu następnych dziesięciu lat zmarło kolejne 14 osób, ale oficjalnie winą za ich śmierć nie obarcza się nadmierne napromieniowanie, gdyż bezpośrednimi przyczynami ich zgonów były choroby taki jak zapalenia płuc, zawały mięśnia sercowego.
Od końca kwietnia do połowy sierpnia 1986 z terenów w bezpośrednim sąsiedztwie elektrowni ewakuowano ponad 116 tysięcy mieszkańców.
Szacuje się, że dawkę przekraczającą 100 mSv otrzymało ok. 200 000 osób mieszkających w rejonach najbliżej położonych. Po otrzymaniu takiej dawki, w zależności od odporności organizmu skutki widoczne są natychmiast lub maksymalnie do 14 lat po napromienieniu. Najczęściej przejawem napromienienia były nowotwory, w populacji pojawiały się różnego rodzaju zaburzenia w rozwoju, rodziły się dzieci nieprawidłowo rozwinięte itp.
Sprawa katastrofy ekologicznej w Czarnobylu budzi emocje z powodu utrzymywaniem jej przez kilka dni w tajemnicy przed ludnością cywilną. Utrudnienia i przekłamania w przepływie informacji, późniejsze rozpad ZSRR, w znacznym stopniu uniemożliwiły ocenę sytuacji sanitarnej, przebadanie mieszkańców rejonu, przeprowadzenie badań nad zachorowalnością na nowotwory, statystyczną analizę strat i szkód spowodowanych wybuchem.
Jednym z groźniejszych i bardziej widocznych skutków wybuchu poza bezpośrednim sąsiedztwem reaktora były masowe zachorowania na raka tarczycy na terenie Białorusi. Oprócz nowotworów na Białorusi choroby tarczycy dotyczyły również krajów ościennych, w tym w niewielkim stopniu Polski.
Miejscowość Prypeć i jego okolice wiele lat po katastrofie elektrowni atomowej w Czarnobylu
Budowa nowego sarkofagu nad 4 blokiem elektrowni atomowej w Czarnobylu
Pod koniec listopada 2016 roku na stary sarkofag, nad zniszczonym czwartym reaktorem elektrowni, została nasunięta metalowa konstrukcja zwana arką, która ma chronić zniszczony reaktor przed niszczeniem obiektu na skutek warunków atmosferycznych, a także szerzenia się substancji radioaktywnych. Dodatkowo nowa osłona pozwoli na ewentualną rozbiórkę kryjącego obecnie szczątki reaktora betonowego sarkofagu, oraz na bezpieczne manipulacje z materiałem radioaktywnym w jej wnętrzu.
Betonową arkę zbudowało francuskie konsorcjum Novarka. Nowy sarkofag liczy 257 metrów szerokości, 162 metry długości i 108 metrów wysokości. Cała konstrukcja waży 36 tysięcy ton. Zabezpieczenie kosztowało 1,5 mld euro i powstało dzięki datkom ponad 40 państw. Nowe zabezpieczenie ma być eksploatowane przez następnych sto lat.
Według badań poziom promieniowania w strefie elektrowni atomowej w Czarnobylu spadł o połowę po nasunięciu nowej osłony na zniszczony reaktor.
źródło: materiały prasowe
IAEA Czarnobyl
Globalne i lokalne zagrożenia ekologiczne
Dlaczego należy chronić Ziemię
Ziemia to błękitna perła w przestrzeni i cudowny, wrażliwy świat. Obecnie nasza żywa planeta znajduje się w krytycznym momencie ewolucji. Jeden z jej gatunków, MY czyli CZŁOWIEK, zagraża zakłóceniem i wyczerpaniem systemów podtrzymujących życie.
Antopocen – nowa epoka w historii Ziemi
Rozpoczęła się nowa epoka w historii Ziemi czyli Antropocen. Według naukowców jest ona zdominowana poprzez działania człowieka, a nie przez aktywność geologiczną.
Dziura ozonowa
Dziura ozonowa to zjawisko ubytku ozonu stratosferycznego nad niektórymi obszarami Ziemi.
Zanieczyszczenie środowiska
To obecność substancji niepożądanych w stanie ciekłym lub gazowym, w powietrzu, wodzie, glebie, występujących w stężeniu zmieniającym jego właściwości i mogących wywierać niekorzystny wpływ na zdrowie człowieka.
Zmiany klimatu
Zmiany klimatu obserwujemy, jako wzrost średniej temperatury na Ziemi, która powoduje m.in topnienie lodowców, podnoszenie się poziomu mórz, susze, powodzie, fale upałów, pożary, czy huragany.
Klęski i katastrofy ekologiczne
Następstwem każdej działalności gospodarczej człowieka są przekształcenia środowiska naturalnego. Jeżeli znaczne nasilenie wprowadzonych do środowiska niekorzystnych zmian prowadzi do stanu, że utraci ono zdolność regeneracji i samoregulacji, wówczas mamy do czynienia z katastrofą ekologiczną.
Największe katastrofy ekologiczne na świecie
Od zagłady całych cywilizacji, poprzez zanieczyszczenie środowiska, wypadki wież wiertniczych i tankowców, katastrofy przemysłowe i jądrowe. Historia rozwoju cywilizacji pokazuje, do czego może doprowadzić nasza megalomania i ignorancja w stosunku do otaczającego nas środowiska naturalnego.
