Mikroplastik

Mikroplastik czyli cząsteczki tworzyw sztucznych wielkości od kilku nanometrów do kilku milimetrów to coraz poważniejsze zagrożenie dla środowiska naturalnego środowisku zanieczyszczenie. Są one szkodliwe dla przyrody i ludzi, ale jednocześnie gromadzą się na nich substancje, takie jak metale ciężkie czy trujące substancje organiczne. Mikroplastik używany jest do produkcji niektórych produktów, między innymi brokatu, pasty do zębów, czy kremów z filtrem. Powstaje on również na skutek powolnej degeneracji tworzyw sztucznych.

Podstawowe informacje

Jednym z najpoważniejszych zagrożeń dla środowiska jest mikroplastik, czyli cząsteczki tworzyw sztucznych niewidoczne gołym okiem, o wielkości od 0,1 do 5 mikrometrów.

Mikroplastik przedostaje się do wód z kosmetyków czy produktów czyszczących. Koncerny kosmetyczne wykorzystują mikroplastik do produkcji peelingów do ciała, szamponów oraz mydeł. Jego źródłem jest też pranie syntetycznych ubrań (tkaniny syntetyczne), ścieranie opon samochodowych podczas jazdy, oraz pył miejski. Mikroplastik jest na tyle drobny, że oczyszczalnia ścieków nie jest w stanie go wyłapać, dlatego w konsekwencji przedostaje się do ekosystemu wodnego.

Mikroplastik znajduje się również w powietrzu i w glebie, do której trafia w wyniku rozpadu różnego rodzaju śmieci wyrzucanych do przydrożnych rowów, lasów oraz pól i łąk. Można więc śmiało powiedzieć, że produkuje go każdy z nas i jest on niemal wszędzie.

Mikroplastik wchodzi w skład Wielkiej Pacyficznej Plamy Śmieci, czyli dryfującego skupiska śmieci i plastikowych odpadów utworzonych przez prądy oceaniczne w północnej części Oceanu Spokojnego między Kalifornią a Hawajami. Druga, podobna plama śmieci, znajduje się bardziej na zachód, pomiędzy Hawajami a Japonią. Większość plam śmieci stanowi materiał fotodegradowalny, który nie ulega pełnemu rozkładowi, lecz rozpada się na małe drobinki mikroplastiku tworzącego zawiesinę.

Zagrożenie dla środowiska

Mikroplastik który powstaje z rozpadu większych plastikowych kawałków na mniejsze, stanowi ogromne zagrożenie dla ekosystemów zarówno lądowych jak i morskich. Wiele stworzeń myląc mikroplastik z pożywieniem, zjada go i w ten sposób wędruje on w górę łańcucha pokarmowego. Cząstki plastiku powodują u nich mechaniczne uszkodzenia przewodu pokarmowego i fałszywe poczucie wypełnienia żołądka.

Materiały toksyczne pochodzące z mikroplastików i niebezpieczne związki zaabsorbowane na ich powierzchniach ze środowiska (np. DDT, PCB czy metale ciężkie), obniżają wskaźniki przeżywalności i wzrostu, opóźniają dojrzałość płciową i zmniejszają wydajność reprodukcyjną u różnych grup zwierząt.

Nowe badanie wskazują na przemiany toksycznych substancji łączących się z plastikowymi cząstkami. Naukowcy odkryli, że na przykład chrom po zmieszaniu z cząsteczkami polistyrenu chętnie przechodził przemianę do trującej postaci. Sytuacja się jeszcze pogarszała, gdy do mieszaniny badacze dodali substancje obecne w kremach z filtrami UV. Chrom wtedy łatwiej przyłączał się do plastiku i jeszcze szybciej zmieniał swój stopień utlenienia na toksyczny dla żywych organizmów. Wyniki wskazują zatem na nowe zagrożenie związane z przemianami związków osiadających na zanieczyszczających środowisko tworzywach sztucznych.

Jak wynika z badań, cząsteczki mikroplastiku przenoszone mogą być również przez owady, co oznacza, że mogą zalegać w organizmach zwierząt żywiących się owadami np. ptaków.

Cząsteczki mikroplastiku występują w dużych ilościach na plażach, w piasku, w największych głębiach oceanicznych. Naukowcy wykryli obecność mikroplastiku na odległej Antarktydzie, czy na położonych ponad 6500 metrów nad poziomem morza lodowcach w Himalajach.

Wysokie stężenie mikroplastiku w przewodach pokarmowych licznych gatunków zwierząt sugeruje wszechobecność mikroplastiku w ekosystemach, w których sami żyjemy. W 2018 roku przeprowadzono badanie na osobach mieszkających Wielkiej Brytanii, Finlandii, Włoch, Holandii, Polski, Rosji i Austrii. W kale wszystkich uczestników badania natrafiono na mikroplastik, co sugeruje, że do ciał przedostał się wraz z pożywieniem. Udowodniono również obecność mikroplastiku w wodzie z kranu, wodzie butelkowanej, rybach oraz piwie.

Materiał ten nie tylko dostaje się do naszego układu pokarmowego, ale i może przenikać barierę jelitową. Niepokojącą informacją jest również to, że mikroplastik znaleziono w smółce (pierwszych odchodach) noworodków. A to by mogło oznaczać, że mikroplastik jest w stanie przekroczyć nawet barierę krew-łożysko.

Szkodliwe działanie mikroplastiku na organizm człowieka może być dwojakie. Po pierwsze: ze względu na skład. Niektóre monomery, cegiełki polimerów tworzących plastik, mają na ludzki organizm działanie toksyczne. Tak jest choćby w przypadku jednostek tworzących polichlorek winylu, polistyren czy żywice epoksydowe. Kolejna kwestia to fakt, że w skład plastiku wchodzą też różne plastyfikatory i substancje, które są do niego dodawane w trakcie produkcji np. związki endokrynnie czynne.

Innym niekorzystnym działaniem mikroplastiku jest to, że na jego powierzchni mogą się osadzać inne zanieczyszczenia. Nawet niewielkie stężenia środowiskowych zanieczyszczeń, które zwykle nie są dla ludzi szkodliwe, po przyłączeniu się do mikroplastiku stają się toksyczne. To dlatego, że mikroplastik działa trochę jak jak magnes dla zanieczyszczeń, przenosząc je do układu pokarmowego i uwalniając w skoncentrowanym stężeniu. W ten sposób rośnie toksyczność tych związków. Materiał ten może przenosić do organizmu bakterie, grzyby i patogeny, w tym również lekooporne. Mikroplastik może też być nośnikiem dla substancji, które są dla nas zagrożeniem np. polichlorowanych bifenyli, bisfenolu, czy pestycydów.

Jeśli chodzi o wpływ mikroplastiku na zdrowie, to wiele zależy od tego, gdzie w naszym organizmie się on znajdzie, jaką ma wielkość i jaki jest jego skład. Wywoływać on może: zaburzenia rozwoju, problemy z płodnością, może być też neurotoksyczny, immunotoksyczny, a także geno- i cytotoksyczny. Wiadomo też, że obecność mikroplastiku zwiększa stres oksydacyjny. Potrzebne są jednak szczegółowe badania nad tym, jak mikroplastik wpływa na struktury i procesy organizmu ludzkiego, oraz czy i jak mogą przekształcać komórki i indukować karcynogenezę, szczególnie w świetle wykładniczego wzrostu produkcji tworzyw sztucznych.

Jak zerwać z plastikiem?

Żeby ograniczyć ilość mikroplastiku w ekosystemach, musisz zacząć od zmiany własnych nawyków, zarówno tych konsumenckich, jak i kosmetycznych. Większa świadomość tego, co kupujesz, jak wykorzystujemy odzież i kosmetyki, pozwoli wypracować zmianę nawyków na takie, które pomogą chronić środowisko naturalne.

Ogranicz używania plastikowych opakowań, wybieraj produkty, w których zostały one zastąpione opakowaniami papierowymi lub szklanymi. Zwróć uwagę ile odzieży kupujesz, jakiej jest jakości, jak często ją wymieniasz i pierzesz. Czasami, zgodnie z zasadą Reuse, warto dać ubraniom szansę na drugie życie, dbając w ten sposób o środowisko, a przy okazji również domowy budżet. Każdy świadomy wybór to bowiem krok w dobrą stronę i nadzieja na lepsze jutro.

dodatkowe informacje:
Zerwij z plastikiem – w przygotowaniu

źródło: materiały prasowe
Interactions of microplastics and organic compounds in aquatic environments: A case study of augmented joint toxicity, sciencedirect.com
Mikroplastik, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Tworzywa sztuczne stają się większym problemem dla środowiska niż węgiel
Co tydzień zjadamy nawet 5 gramów mikroplastiku

Śmieci i odpady – dodatkowe informacje:
air-commerce, aluminium, baterie, cykl życia produktu, dzikie wysypiska, Dyrektywa Single Use Plastic (SUP), Dyrektywa opakowaniowa, ekoprojektowanie, elektroodpady (elektrośmieci), gospodarka odpadami, greenwashing, Hierarchia postępowania z odpadami (Waste hierarchy), End Plastic Pollution, kompost, kompostowanie, Less Waste, mikroplastik, opakowania ekologiczne, oznaczenie opakowań ze względu na skład chemiczny, overpacking (nadmier opakowania), Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), papier, Plastisfera (Plastisphere), Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), recykler, recykling odpadów, recyklomaty, Rot (Kompostuj), Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP), segregacja odpadów, selektywna zbiórka odpadów, spalarnie odpadów, Sprzątanie Świata (Clean up the World), system kaucyjny (depozytowy), szkło, tworzywa (polimery) biodegradowalne (zielone polimery), tworzywa sztuczne (plastik), świadomy konsument i odpowiedzialna konsumpcja, upcykling odpadów, utylizacja odpadów, Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wysypiska śmieci (składowiska odpadów), zakład termicznego przetwarzania odpadów, zanieczyszczenie środowiska, Zasada 3R, Zasada 5R, Zasada 8R, Zero Waste, znaki ekologiczne, znaki ekologiczne dla opakowań, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE)

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie