Przemysł tekstylny (włókienniczy)

Przemysł tekstylny zajmuje niechlubne miejsce pod względem zanieczyszczenia środowiska, w tym emisji CO2, ilości uwalnianego mikroplastiku, oraz generowania ogromnych ilości odpadów. Jest to branża, w której nadal wiele do życzenia pozostawiają warunki pracy. Z drugiej strony w ciągu kilkudziesięciu ostatnich lat wielkość produkcji podwoiła się, a konsumenci przyzwyczaili się do łatwo dostępnej odzieży tzw. fast fashion, której można się pozbyć bez wyrzutów sumienia dzięki jej niskim kosztom.

Tania, niskiej jakości odzież, tzw. szybka moda, nieustannie dostarcza ubrania w nowym stylu, po bardzo niskich cenach. Niestety fast fashion szkodzi środowisku, bo nietrwałe ubrania, gdy tylko zmieni się moda, zostają zastąpione nowymi. Przemysł odzieżowy jest odpowiedzialny za jedną dziesiątą światowej emisji dwutlenku węgla, który zatrzymuje ciepło w atmosferze, przyczynia się do globalnego ocieplenia i zmian klimatu.

Produkcja tekstyliów wzrosła z 58 mln ton w 2000 roku do 109 mln ton w 2020 roku i oczekuje się że wzrośnie do 145 mln ton w 2030 roku (źródło Europejska Agencja Środowiska, EEA – raport ETC-CE 2023/5, 2023 r.) W 2020 roku średnie zużycie tekstyliów na osobę w UE wymagało 400 m2 ziemi, 9 m3 wody, 391 kg surowców i zostawiło 270 kg śladu węglowego (źródło Europejska Agencja Środowiska, EEA).

Według Earth Pledge, organizacji non-profit zaangażowanej w promocję i wspieranie zrównoważonego rozwoju: Co najmniej 8 tysięcy chemikaliów jest używanych do przetworzenia surowców na tekstylia, a 25% pestycydów używanych na świecie wykorzystuje się do uprawy nieorganicznej bawełny. Powoduje to nieodwracalne szkody dla ludzi i środowiska, a przecież 2/3 śladu węglowego odzieży powstaje po zakupie.

• sektor ubraniowy wyceniany jest na ponad 2,5 biliona dolarów
• co roku produkowanych jest łącznie około 100 miliardów sztuk ubrań
• 25 dni – tyle średnio trwa życie jednej sztuki odzieży z najtańszej sieciówki
• chodzimy w zaledwie 57% naszej szafy

Aby przeciwdziałać wpływowi przemysłu tekstylnego na środowisko, UE planuje zmniejszyć ilość odpadów tekstylnych, wydłużyć cykl życia tekstyliów i zwiększyć recykling. Jest to część planu osiągnięcia gospodarki o obiegu zamkniętym do 2050 roku.

Przemysł odzieżowy truje środowisko

Co roku w UE wyrzuca się około 5,8 mln ton wyrobów włókienniczych, czyli około 11 kg na osobę, a co sekundę gdzieś na świecie ładunek jednej ciężarówki z wyrobami włókienniczymi trafia na składowisko lub jest spalany.

Największy udział w konsumpcji wyrobów włókienniczych w UE ma odzież 81%. Jak wskazują dane z raportu „Zrównoważony rynek modowy. Przewodnik po strategii UE na rzecz zrównoważonych wyrobów włókienniczych o obiegu zamkniętym” UNGCP oraz Instytutu Zrównoważonego Rozwoju i Środowiska Uczelni Łazarskiego, w latach 1995–2020 liczba kupowanych ubrań się podwoiła, ale za to obniżyła się ich jakość. W ciągu ostatnich 20 lat czas użytkowania odzieży skrócił się o 36%, przy czym każde z ubrań było używane średnio siedem lub osiem razy. Zgodnie z prognozami sprzedaż w sektorze mody ma wzrosnąć o 63% do 2030 roku.

Według Europejskiej Agencji Środowiska produkcja ubrań, obuwia i domowych tekstyliów w 2017 roku odpowiadała za emisje 654 kg ekwiwalentu CO2 na jednego mieszkańca UE, co czyni ten przemysł piątym największym źródłem-emitentem powiązanym z prywatną konsumpcją. Dodatkowo zużywa ok. 79 mld l wody rocznie i odpowiada za 20% przemysłowego zatrucia wody.

Produkcja tekstyliów wymaga bowiem olbrzymich ilości wody, a także gruntów pod uprawę bawełny i innych włókien. Szacuje się, że w 2015 roku światowy przemysł włókienniczy i odzieżowy wykorzystał 79 mld metrów sześciennych wody, podczas gdy potrzeby całej gospodarki UE wyniosły w 2017 roku 266 mld metrów sześciennych.

W 2020 roku produkcja odzieży i obuwia dla jednego obywatela UE wymagała średnio 9 m3 wody, 400 m2 ziemi i 391 kg surowców.

Raport „W kierunku odpowiedzialnej mody”, opracowany przez związek Polska Zielona Sieć, pokazuje, że uprawa bawełny pochłania nawet do 6% globalnego zużycia słodkiej wody, a do wyprodukowania 1 kg surowej bawełny potrzeba jej ok. 29 tys. l.

Według agendy ONZ ds. wyżywienia i rolnictwa (FAO) to właśnie na uprawy bawełny przypada 25% światowego zużycia środków owadobójczych oraz 8–10% zużycia nawozów sztucznych. W krajach rozwijających się przy uprawach bawełny stosuje się ok. 50% wszystkich pestycydów, co ma szkodliwy wpływ zarówno na środowisko naturalne, jak i ludzi.

• co roku zużywa się 79 trylionów litrów wody na produkcję tekstyliów – jest to tzw. ślad wodny produktów
• co roku 20% przemysłowych zanieczyszczeń wody związanych jest z przemysłem modowy

Kiedy Levi Strauss & Co zlecił kilka lat temu badanie dotyczące swojego podstawowego produktu – spodni dżinsowych – okazało się, że każda para przekłada się na zużycie 3781 l wody w pełnym cyklu życia tego produktu, z czego aż 70% pochłania właśnie uprawa bawełny. Ślad wodny bawełnianego T-shirta to ok. 2,5 tys. l wody.

dodatkowe informacje:
Ślad wodny

Nieetyczny wymiar mody

Punktem wyjścia do dyskusji na temat łańcucha dostaw, szwalni i taniej siły roboczej w przemyśle włókienniczym była katastrofa w Szabharze w Bangladeszu w kwietniu 2013 roku, kiedy zawalił się ośmiokondygnacyjny budynek, w którym pracowali pracownicy szwalni, szyjący na potrzeby przemysłu fast fashion w krajach rozwiniętych. W jej wyniku zginęło 1127 osób, głównie szwaczek, a około 2500 odniosło obrażenia. Została ona uznana za największą katastrofę budowlaną pod względem liczby ofiar śmiertelnych w czasach współczesnych. Stąd narodziła się potrzeba zwiększenia transparentności branży włókienniczej, wykorzystującej do tej pory tanią siłę roboczą w ubogich krajach Azji, zatrudnianą w niebezpiecznych warunkach, np. w budynkach nieprzystosowanych do pracy ciężkich maszyn. Wszystko w celu minimalizowania kosztów i maksymalizowania zysków.

Po katastrofie przez kraje rozwinięte przetoczyły się protesty konsumentów. W ich wyniku właściciele globalnych sklepów z tanią odzieżą zobowiązali się do podpisania i wdrażania porozumienia mającego na celu ochronę przeciwpożarową, oraz zwiększenie bezpieczeństwa budynków fabryk w Bangladeszu, w tym zobowiązanie do niezależnych inspekcji i publikowania raportów, napraw i remontów, szkoleń dla pracowników, a także do zrywania kontraktów z zakładami, które nie przestrzegają niezbędnych procedur BHP.

• przez ostatnie 15 lat aż 250 tysięcy pracowników zakładów tekstylnych w Indiach popełniło samobójstwo

Zanieczyszczenie wody

Według szacunków produkcja tekstyliów odpowiada za ok. 20% globalnego zanieczyszczenia wody, z powodu farbowania i wykańczania produktów. W 2020 roku sektor tekstylny był trzecim co do wielkości powodem degradacji wody i użytkowania gruntów.

Aby z surowej bawełny można było uszyć odzież, poddaje się ją serii zabiegów, podczas których stosuje się nawet ok. 8 tys. różnych środków chemicznych, w tym barwniki z zawartością metali ciężkich, wybielacze na bazie chloru albo formaldehyd, aby zapobiegać gnieceniu się materiału. Dalej, w procesie farbowania, zużywa się średnio 16–20 l wody na jedną koszulkę. 80% farby wchłania tkanina, reszta zostaje spłukana. Szacuje się, że globalny przemysł tekstylny spuszcza do wód światowych od 40 do 50 tys. ton farby rocznie.

Co roku do mórz i oceanów trafia szacunkowo 0,5 miliona ton mikrowłókien uwalnianych w trakcie prania syntetyków. Pranie odzieży syntetycznej odpowiada za 35% pierwotnych mikrodrobin plastiku uwalnianych do środowiska. Podczas prania ubrań z poliestru może dojść do uwolnienia 700 tys. mikrowłókien, które mogą się dostać do łańcucha żywnościowego.

Większość mikrodrobin plastiku z tekstyliów uwalnia się podczas pierwszych kilku prań. Szybka moda opiera się na masowej produkcji, niskich cenach i dużych wolumenach sprzedaży, co sprzyja wielu pierwszym praniom.

Pranie produktów syntetycznych spowodowało, że na dnie oceanów zgromadziło się ponad 14 milionów ton mikrodrobin plastiku. Oprócz tego globalnego problemu, zanieczyszczenie generowane przez produkcję odzieży ma druzgocący wpływ na zdrowie lokalnych mieszkańców, zwierzęta i ekosystemy, w których znajdują się fabryki.

• 8 tysięcy chemikaliów jest używanych do przetworzenia surowców na tekstylia
• 25% pestycydów używanych na świecie wykorzystuje się do uprawy nieorganicznej bawełny
• 30% plastiku zanieczyszczającego wody i gleby pochodzi z ubrań szytych z tworzyw sztucznych (np. poliestru)
• chemiczne barwienie tkanin to drugi w kolejności czynnik odpowiadający za skażenie wód gruntowych na świecie
• 35% mikroplastiku w oceanach pochodzi z tekstyliów

dodatkowe informacje:
Zanieczyszczenie wody
Tworzywa sztuczne (plastik)
Mikroplastik
Wielka pacyficzna plama śmiecie

Gazy cieplarniane

Emisja gazów cieplarnianych

Szacuje się, że branża odzieżowa odpowiada za 10% światowych emisji dwutlenku węgla. To więcej niż emisje pochodzące z lotów międzynarodowych i żeglugi morskiej łącznie.

Według Europejskiej Agencji Środowiska zakupy tekstyliów w UE w 2020 roku spowodowały około 270 kg emisji CO2 na osobę – czyli emisję gazów cieplarnianych w wysokości 121 mln ton.

• co roku przemysł tekstylny jest odpowiedzialny za 10% globalnych emisji gazów cieplarnianych

Produkcja 1 bawełnianej koszulki wywołują taką samą emisję CO2 co przejechanie samochodem z silnikiem spalinowy 56 km. Wyobraź sobie efekt wyprodukowania miliona koszulek.

dodatkowe informacje:
Gazy cieplarniane
Dwutlenek węgla

Odpady tekstylne

Produkowanie większej ilości ubrań to nie tylko większa emisja, ale też coraz większe zużycie surowców i góra powstających odpadów. Jedną z proponowanych inicjatyw, by ograniczyć ten negatywny wpływ, jest recykling tkanin i przywracanie zużytych materiałów do obiegu.

Co roku 92 miliony ton ubrań ląduje na wysypiskach śmieci. Oznacza to, że co sekundę gdzieś na świecie ładunek jednej ciężarówki z wyrobami włókienniczymi trafia na składowisko lub jest spalanych. Co roku w UE wyrzuca się około 5,8 mln ton wyrobów włókienniczych, czyli około 11 kg na osobę

Recykling tekstyliów jest możliwy zarówno w przypadku materiałów syntetycznych takich jak poliester, poliamid czy polipropylen, jak i naturalnych, jak wełna, bawełna czy len. Według Textile Exchange poliester poddany recyklingowi mechanicznemu generuje o 70% mniej emisji niż pierwotna produkcja poliestrowych włókien.

Niestety im bardziej skomplikowany materiał, tym trudniej go przetworzyć, a wymieszanie włókien sztucznych i naturalnych w pewnym stopniu uniemożliwia odzysk. Jako przykład można podać np. swetry czy spodnie, które zazwyczaj są wykonane z jednego rodzaju surowca i one są łatwe do przetworzenia. Materiały bardziej złożone typu kurtki, płaszcze zrobione z tkanin bawełnianych, ale z wypełnieniami poliestrowymi, jest ciężej przetworzyć i odzyskać. Dużym utrudnieniem są również wszystkie inne elementy, jak guziki, sprzączki, suwaki, naszywki, aplikacje, cekiny, które trzeba usuwać ręcznie. Warto to mieć na względzie podczas zakupów.

Zakłady zajmujące się przetwarzaniem odpadów z przemysłu tekstylnego, poddają recyklingowi odpady z wielu grup materiałowych i z różnych etapów produkcji m.in. ścinki z krojowni, resztki przędz czy włókna, które pochodzą ze szwalni, przędzalni czy od producentów mebli tapicerowanych.

W procesie rozwłókniania powstaje tzw. włókno regenerowane, czyli luźne włókna danego surowca. Można je później na przykład skręcić, stworzyć przędzę, z której następnie powstaje tkanina, a z niej szyte są ubrania. Z włókien można stworzyć także różnego rodzaju filce, które znajdą zastosowanie w przemyśle, np. jako wygłuszenia w drzwiach samochodów, jako izolacja termiczna w lodówkach czy warstwa dystansowa pomiędzy elementami mebli tapicerowanych.

Strategia UE na rzecz zrównoważonych tekstyliów

Zgodnie z dyrektywą w sprawie odpadów, zatwierdzoną przez Parlament Europejski w 2018 roku, od 2025 roku państwa UE będą zobowiązane do oddzielnego zbierania wyrobów tekstylnych. Nowa strategia Komisji Europejskiej obejmuje również środki wspierające materiały i procesy produkcyjne o obiegu zamkniętym, zapobieganie obecności niebezpiecznych chemikaliów, oraz pomoc konsumentom w wyborze zrównoważonych tekstyliów.

Unia posiada oznakowanie ekologiczne EU Ecolabel, które producenci przestrzegający kryteriów ekologicznych mogą umieszczać na swoich produktach. Są to m.in. ograniczone stosowanie szkodliwych substancji czy ograniczenie zanieczyszczenia wody i powietrza.

UE wprowadziła również środki służące złagodzeniu wpływu odpadów tekstylnych na środowisko. Ze środków programu „Horyzont 2020” finansowany jest projekt wykorzystujący recykling chemiczny RESYNTEX, który mógłby stanowić model biznesowy gospodarki o obiegu zamkniętym dla przemysłu tekstylnego.

W ramach planu działania na rzecz gospodarki o obiegu zamkniętym i Europejskiego Zielonego Ładu Komisja Europejska przedstawiła w marcu 2022 roku nową strategię, dzięki której tekstylia mają stać się trwalsze, naprawialne, nadające się do ponownego użycia i recyklingu. Strategia ta ma zwrócić uwagę na cały cykl życia produktu, przeciwdziałać szybkiej modzie i stymulować innowacje w tym sektorze.

Europejska Strategia dla Zrównoważonych i Cyrkularnych Tekstyliów (EU Strategy for Sustainable and Circular Textiles) obejmuje nowe wymagania dotyczące ekologicznego projektowania tekstyliów, bardziej zrozumiałych informacji i cyfrowego paszport produktu. Wzywa też firmy do wzięcia odpowiedzialności i do działania w kierunku zminimalizowania śladu węglowego i środowiskowego. Taka strategia ma również zatrzymać powtarzający się greenwashing (ekościemę), czyli mydlenie oczu konsumentom, którzy mają kojarzyć daną markę modową z ekologią, chociaż tak naprawdę firma działa na szkodę środowiska naturalnego.

Do 2030 roku wyroby tekstylne wprowadzane na rynek UE są trwałe i nadają się do recyklingu, w dużej mierze wykonane z włókien pochodzących z recyklingu, wolne od niebezpiecznych substancji i produkowane z poszanowaniem praw socjalnych i ochrony środowiska. Konsumenci dłużej czerpią korzyści z niedrogich tekstyliów wysokiej jakości, szybka moda wyszła z mody, a opłacalne ekonomicznie usługi ponownego użycia i naprawy są powszechnie dostępne. W konkurencyjnym, odpornym i innowacyjnym sektorze tekstylnym producenci ponoszą odpowiedzialność za swoje produkty w całym łańcuchu wartości, również wtedy, gdy stają się odpadem. Ekosystem tekstyliów o obiegu zamkniętym kwitnie, napędzany zdolnościami do innowacyjnego recyklingu włókien na włókna, podczas gdy spalanie i składowanie tekstyliów jest ograniczone do minimum

zapisano w strategii

Plany są zatem takie, żeby cała branża mody skupiła się na ekonomii cyrkularnej. Ma to być zwrócenie uwagi w kierunku recyklingu, upcyklingu, identyfikowalności całego łańcucha wartości w branży odzieżowej, transparentności

Dodatkowo 1 czerwca 2023 roku posłowie i posłanki do PE przedstawili propozycje wprowadzenia surowszych środków UE dla powstrzymania nadmiernej produkcji i konsumpcji tekstyliów. Sprawozdanie Parlamentu wzywa do produkcji tekstyliów z poszanowaniem praw człowieka, praw socjalnych i pracowniczych, a także środowiska i dobrostanu zwierząt.

Powyższe strategie nakreślają zatem wizje Unii Europejskiej dla rozwoju przemysłu tekstylnego, w którym negatywne oddziaływanie na środowisko i społeczeństwo będzie ograniczone do minimum. Należy jednak mieć świadomość, że same zapisy nie wystarczą do poprawy sytuacji, jeżeli nie zostaną wsparte realnym zaangażowaniem, oraz wdrożeniem nowych ram prawnych i organizacyjnych dla funkcjonowania przemysłu tekstylnego.

Odpowiedzialność po stronie producentów

Na barkach biznesu spoczywa duża odpowiedzialność za realizację wskaźników środowiskowych w całym cyklu życia produktu. Rozwiązania jak ekoprojektowanie, model cyrkularny czy innowacyjne tekstylia, oznaczają duży wysiłek organizacyjny w przeformułowywaniu dotychczasowych wzorców produkcji.

Ważna jest tutaj współpraca na wszystkich etapach odpowiedzialnych za powstawanie produktu – od pola bawełny czy zasobu pierwotnego do fazy poużytkowej wyrobu i momentu kiedy staje się odpadem. Wyrzucanie odzieży nie dotyczy bowiem tylko konsumentów, ale również przedsiębiorstw, które marnują niesprzedaną odzież czy zwroty poprzez ich niszczenie.

Systemem wspierającym realizację strategii jest recycling. Z jednej strony oznacza to rozszerzoną odpowiedzialność producenta za produkt sprzedany i możliwość jego odzysku, z drugiej strony potrzebę stworzenia powszechnego systemu zbiórki odpadów, by nie trafiały do odpadów zmieszanych. W tym przypadku już nie tylko biznes i konsumenci, ale i instytucje publiczne będą miały swój udział.

UE musi jak najszybciej prawnie zobowiązać producentów i duże firmy modowe do prowadzenia bardziej zrównoważonej działalności. Ludzie i planeta są ważniejsi niż zyski przemysłu tekstylnego.  

Co można zrobić dla ochrony środowiska

Odbiorcy produktów końcowych, podobnie jak firmy, mają wpływ na kierunek i szybkość transformacji branży. Aby podejmować świadome decyzje, konsumentom potrzebna jest pełna informacja o produkcie, miejscu jego wytworzenia i oddziaływaniu na środowisko. Dlatego tworzenie przejrzystych łańcuchów wartości to jeden z warunków dla rozwoju zrównoważonych tekstyliów. Już teraz widoczne są pierwsze zalążki rynku drugiego obiegu, a same marki odzieżowe decydują się na sprzedaż ubrań z recyklingu obok nowych kolekcji.

Do mody wracają second handy, a konsumenci wykorzystując możliwości, jakie daje technologia korzystają z rozwiązań mody cyrkularnej poprzez platformy sprzedażowe. Przedłużenie cyklu życia zapewnia również możliwość naprawy ubrań i powrót zawodów takich jak krawiec czy szewc, o których w zalewie szybkiej mody trochę zapomniano. Do rozwoju takiego rynku potrzebne są dobrej jakości materiały, których naprawa będzie opłacalna.

W rękach klientów jest wiele, jednak muszą oni mieć stworzone warunki do tego by zachowanie społecznie odpowiedzialne i przyjazne dla środowiska stało się zwykłym działaniem, a nie wyjątkową aktywnością, jak nadal postrzegane są wybory prośrodowiskowe.

Wizerunek szybkiej mody w XXI wieku nie jest najlepszy i wydaje się, że taki model prowadzenia biznesu wyczerpuje się. Alternatywą jest moda zrównoważona i cyrkularna tworzona z myślą o środowisku i poszanowaniem praw człowieka.

Zrównoważona i odpowiedzialna moda

Powyższe strategie rozwiązania problemu fast fashion obejmują opracowanie nowych modeli biznesowych dla wypożyczania odzieży, projektowanie produktów w sposób ułatwiający ponowne użycie i recykling, przekonanie konsumentów do kupowania mniejszej ilości ubrań lepszej jakości (slow fashion) i skierowanie zachowań konsumentów w stronę bardziej zrównoważonych opcji.

Zrównoważona moda, inaczej moda ekologiczna to część filozofii designu i trendów zrównoważenia, a jego celem jest stworzenie systemu, który mógłby być bezgranicznie popierany w kategoriach ochrony środowiska, przyrody i odpowiedzialności społecznej. Moda ekologiczna, to moda która aktywnie ogranicza lub eliminuje swój negatywny wpływ na życie fauny i flory błękitnej planety. Zrównoważona moda nie opiera się na krótkoterminowych trendach, ale na jakości i ponadczasowości, tak by móc cieszyć się nią przez długi czas. Ubrania powinny powstawać w poszanowaniu praw człowieka, zwierząt, w trosce o środowisko naturalne.

dodatkowe informacje:
Zrównoważona moda (moda ekologiczna)
Fast fashion
Slow Fashion

źródło: materiały prasowe
European Environment Agency, eea.europa.eu
Najnowsza strategia unijna na rzecz zrównoważonych i cyrkularnych tekstyliów otwiera nowy rozdział w modzie, dr Agata Rudnicka, Wydział Zarządzania Uniwersytetu Łódzkiego
Przemysł włókienniczy, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Wpływ produkcji tekstyliów i odpadów tekstylnych na środowisko, europarl.europa.eu

⚠️ Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, stres cieplny, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, wieczne chemikalia, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, koszenie trawników, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
azbest, beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie