Energooszczędne oświetlenie

Coraz chętniej stosujemy nowoczesne oświetlenie. Dzięki temu nasze rachunki za energię elektryczną są niższe, a dodatkowo cieszymy się dobrą jakością światła. Niestety wielu z nas nadal nie wie, co oznaczają informacje znajdujące się na opakowaniach i jak świadomie dobierać oświetlenie do swoich potrzeb.

Potrzeba wprowadzenia ekologicznych i bardziej wydajnych źródeł światła spowodowała, że Unia Europejska podjęła decyzję o wycofaniu z rynku tradycyjnych żarówek żarowych i halogenowych. W ich miejsce wprowadzane zostały m.in. świetlówki kompaktowe, oraz żarówki LED.

Uwaga! Należy pamiętać, że wszystkie żarówki, lampy, oprawy oświetleniowe, muszą obecnie spełniać wymagania dyrektyw nakładanych przez Unię Europejską i posiadać oznakowanie obowiązkowe CE. Żarówki powinny również posiadać etykietę efektywności energetycznej dla źródeł światła.

Świetlówki kompaktowe (energooszczędne), żarówki LED, oprawy oświetleniowe np. żyrandole, kinkiety należą do elektroodpadów. Elektrośmieci nie mogą być wyrzucane łącznie z innymi odpadami, ponieważ zawierają substancje szkodliwe, oraz trujące.Żarówki tradycyjne, żarówki halogenowe mogą być wyrzucane do odpadów zmieszanych.

Stosując energooszczędne oświetlenie:
↓ ślad węglowy
↓ zanieczyszczenie powietrza
↓ zanieczyszczenie środowiska
↓ zużycie energii
↓ ilość wydawanych pieniędzy

Rodzaje żarówek

Zastanawiałeś się kiedyś ile masz w domu punktów świetlnych? Każdy z nich to co najmniej jedna żarówka. Czy wiesz jakiego rodzaju są to żarówki i dlaczego ich właściwy wybór jest tak istotny, dla twojego samopoczucia, portfela i środowiska naturalnego?

Przyzwyczailiśmy się do sztucznego oświetlenia i nie zastanawiamy się nad tym, jak wyglądałoby życie bez niego. Historia żarówki wciąż jednak trwa, a wynalazek Thomasa Edisona cały czas się zmienia i ewoluuje w coraz doskonalsze źródła światła.

Źródłem światła w żarówce jest żarnik, czyli cienki drucik wykonany z wolframu, który rozżarza się pod wpływem przepływającego przez niego prądu elektrycznego, emitując w ten sposób światło. Aby nie dopuścić do utleniania się wolframu, konieczne było zamknięcie go w próżni, albo w szklanej bańce wypełnionej szlachetnymi gazami.

Za twórcę żarówki uznawany jest Thomas Edison (patent w 1879 roku), który wykorzystał włókna węglowe, oraz zwęglone włókna bambusa japońskiego. W rzeczywistości jednak udoskonalił on opatentowany w 1860 roku wynalazek Brytyjczyka Josepha Wilsona Swana. Również inni wynalazcy próbowali osiągnąć podobny efekt eksperymentując z różnymi materiałami. Należą do nich m.in. Marcelin Jobard, Robert Grave czy Heinrich Göbel. W 1890 roku wolframowy żarnik wynalazł Aleksander Łodygin. Twórcą współczesnej żarówki wolframowej jest Irving Langmuir, który skonstruował swój wynalazek w 1913 roku.

W 1910 roku francuski fizyk Georges Claude skonstruował lampę, w której światło emitowane było dzięki wyładowaniom elektrycznym atomów umieszczonego w niej neonu. Wynalazek dał początek znanym dzisiaj jarzeniówkom, czyli neonom wykorzystywanych często w roli szyldów reklamowych.

W 1938 roku w USA i ZSRR pojawiły się pierwsze świetlówki, czyli lampy fluoroscencyjne, których działanie opierało się na zjawisku luminescencji. Wewnętrzna powierzchnia lampy wypełnionej parami rtęci, oraz argonem pokryta była luminoforem, co powodowało wyładowania elektryczne wytwarzające promieniowanie nadfioletowe zamieniane następnie przez luminofor w światło widzialne.

W ciągu następnych dziesięcioleci wprowadzano kolejne ulepszenia pozwalające na stworzenie coraz doskonalszych i bardziej energooszczędnych źródeł światła. W XXI wieku prym wiodą żarówki wykorzystujące technologię LED.

Historia oświetlenia LED rozpoczęła się kiedy odkryte zostało zjawisko elektroluminescencji. W 1955 roku Rubin Braustein uzyskał podczerwień z arsenku galu i innych stopów półprzewodników. Pierwsza żółta dioda LED wynaleziona została w 1972 roku przez George’a Craforda. Przełom w technologii nastąpił z dniem wynalezienie diody świecącej kolorem niebieskim, za co komitet noblowski przyznał Nagrodę Nobla z fizyki w roku 2014 dla Isamu Akasaki, Hiroshi Amanoi Shuji Nakamura. Odkrycie to pozwoliło stworzyć znacznie wydajniejsze i energooszczędne źródła światła LED, niż znano dotychczas.

Pierwszy LEDowy zamiennik 60-watowej żarówki stworzony przez Philips, pojawił się w sprzedaży w 2009 roku. Obecnie technologia LED stanowi większość globalnego rynku oświetlenia.

Dziś światło LED, z wbudowanym mikroprocesorem, łączy się z internetem, pozwalając na wygodne sterowanie, możliwość regulowania ilości i barwy światła. Oprawy LED stały się miejscem montażu kamer, czujników ruchu, hałasu, czy czujników analizujących jakość powietrza. W przyszłości oświetlenie LED może zastąpić obecne Wi-Fi i jako Li-Fi służyć do transferu danych.

Żarówka z żarnikiem węglowym

• trwałość 1500 godzin
• wydajność 5 lm/W

Współczesna żarówka żarowa (żarnik wolframowy)

• trwałość 1000 godzin
• wydajność 20lm/W

Do niedawna najbardziej popularne elektryczne źródła oświetlenia. Obecnie nie kupisz ich w sklepie, gdyż zostały wycofane ze sprzedaży. Żarówki żarowe są bardzo energochłonne i przekształcają jedynie niewielką część dostarczanej energii elektrycznej, od 2 do 5% na światło.

Żarówki to lampy żarowe, które emitują światło z rozgrzanego wolframowego żarnika, zainstalowanego wewnątrz szklanej bańki wypełnionej mieszaniną gazów szlachetnych (np. argon z 10% domieszką azotu) lub próżnią. Prąd elektryczny płynący przez żarnik rozgrzewa go do temperatury 2500-3000 K, na skutek czego żarówka świeci, ale jednocześnie emituje ciepło, z czym związane są duże straty energii.

Potrzeba wprowadzenia ekologicznych i bardziej wydajnych źródeł światła spowodowała, że Unia Europejska podjęła decyzję o wycofaniu z rynku tradycyjnych żarówek żarowych. W ich miejsce wprowadzane zostały m.in. żarówki energooszczędne (świetlówki kompaktowe), oraz żarówki LEDowe.

Od 1 września 2009 roku zgodnie z Rozporządzeniem Komisji (WE) nr 244/2009 żarówki stuwatowe zostały przekwalifikowane na lampy do celów specjalnych, a na ich opakowaniach pojawił się wyraźny napis, że lampa nie nadaje się do oświetlenia pomieszczeń domowych, wraz z nazwą np. że jest to żarówka wstrząsoodporna, lub przemysłowa.

Żarówki tradycyjne nie zawierają substancji niebezpiecznych, tym samym można je wyrzucać do kosza na śmieci wraz z innymi odpadami.

Żarówka halogenowa

• trwałość 3000 godzin
• wydajność 25 lm/W

Żarówka halogenowa to żarówka z żarnikiem wolframowym, wypełniona gazem szlachetnym z niewielką ilością halogenu (czyli fluorowca, np. jodu), który regeneruje żarnik, przeciwdziałając jego rozpylaniu, a tym samym ciemnieniu bańki od strony wewnętrznej.

Zaletą lamp halogenowych są niewielkie rozmiary, emisja światła w całym paśmie widzialnym zbliżone do słonecznego (duży wskaźnik oddawania barw), brak konieczności stosowania układów zapłonowych, brak emisji UV, możliwość stosowania ściemniaczy, niewielkie zmiany strumienia świetlnego w czasie eksploatacji, brak rtęci.

Żarówka halogenowa oferuje do 25% wyższą skuteczność świetlną, oraz 4-krotnie dłuższą trwałość niż żarówka żarowa.

Wadą jest niska efektywność energetyczna w porównaniu do świetlówek i lamp LED, która wynika z emisji światła jako promieniowania cieplnego, czyli zamiany energii elektrycznej na ciepło, z którego niewielka część jest odprowadzana jako światło. Wiąże się z tym nagrzewanie lampy i jej otoczenia.

Celem zmniejszenia emisji dwutlenku węgla i oszczędzania energii, Komisja Europejska wprowadziła zakaz produkcji i sprzedaży żarówek halogenowych obowiązujący od 1 września 2018 roku.

Żarówki halogenowe nie zawierają substancji niebezpiecznych, dlatego można je wyrzucać do kosza na śmieci wraz z innymi odpadami.

Świetlówka kompaktowa (świetlówka energooszczędna) (CFL)

• trwałość 15 000 godzin
• wydajność 85 lm/W

Zaletą świetlówek kompaktowych (compact fluorescent lights CFL) jest fakt, że są one bezpośrednimi zamiennikami żarówek głównego szeregu (posiadają taki sam gwint). Żywotność świetlówek kompaktowych mieści się w zakresie od 6000h do 15000h. Najczęściej spotykane świetlówki kompaktowe mają temperaturę barwową 2700K (zbliżona do temperatury barwowej żarówki), albo 6400K (światło dzienne). Skuteczność świetlna wynosi ok. 50 lm/W.

Kolejną zaletą świetlówek kompaktowych jest niski pobór prądu elektrycznego, w porównaniu do tradycyjnych żarówek. Wpływa to na niższe zużycie energii elektrycznej w gospodarstwach domowych i wywiera pozytywny wpływ na środowisko naturalne.

Świetlówki kompaktowe nie nagrzewają się tak bardzo, w porównaniu do zwykłych żarówek, są bardziej wydajne energetycznie, gdyż energię pożytkują głównie na emitowanie światła, a nie wydzielanie ciepła. Ze względu na wykorzystanie w ich budowie szkodliwego metalu ciężkiego, rtęci, zużyte świetlówki energooszczędne są odpadami niebezpiecznymi i niewłaściwie zagospodarowane stanowią potencjalne zagrożenie dla zdrowia człowieka.

Należy również pamiętać, że częste włączanie i wyłączanie skraca żywotność świetlówek, dlatego najlepiej używać ich tylko w miejscach w których światło włącza się na dłużej. Jeżeli wychodzisz z pomieszczenia na krótko nie wyłączaj ich, bo w momencie ponownego uruchomienia zużywają więcej energii niż przez kilka minut świecenia.

Zalety w porównaniu do zwykłych żarówek:

• po rozgrzaniu wytwarzają znacznie więcej światła niż żarówki przy tym samym poborze mocy
• wielokrotnie dłuższy czas pracy – przy rzadkim włączaniu/wyłączaniu
• mniejsza zależność strumienia świetlnego od napięcia zasilającego
• możliwość innych barw światła niż 2500K standardowej żarówki – np. barwa neutralna 4000K lub barwa chłodna 6500K

Wady w porównaniu do żarówek:

• dają mniej naturalne światło – widmo światła nie jest ciągłe, widoczne barwy niektórych obiektów są inne niż w świetle słonecznym
• zawierają niewielką ilość toksycznej rtęci (ok. 1-5 mg) – w związku z czym konieczny jest traktowanie ich jako elektroodpady i nie wolno ich wyrzucać do zwykłego kosza na śmieci
• większa zależność strumienia świetlnego od temperatury otoczenia – utrudniony zapłon przy niskiej temperaturze
• znaczna zależność efektywności energetycznej od stopnia zużycia
• zależność barwy światła od stopnia zużycia
• dłuższy czas rozświetlania po włączeniu zasilania (rośnie wraz z użytkowaniem)
• szkodliwe promieniowanie ultrafioletowe (UV) – emitowane głównie przez tanie świetlówki kompaktowe niskiej jakości, w których po pewnym czasie używania może pojawić się niewielkie i niewidoczne uszkodzenie powłoki wewnętrznej tzw. luminoforu. Świetlówki energooszczędne drogie, wysokiej jakości oraz posiadające podwójną szklaną obudowę nie są szkodliwe dla zdrowia.
• brak możliwości regulacji jasności i barwy światła przez regulację napięcia – obecnie istnieją na rynku niektóre modele z wbudowaną elektroniką przystosowaną do standardowych ściemniaczy
• znaczny spadek żywotności przy dużej częstości włączeń/ wyłączeń
• niektóre świetlówki kompaktowe wysyłają zakłócenia w postaci fal elektromagnetycznych, o zakresie od kilkuset kHz do kilkudziesięciu MHz – przez to może zostać uniemożliwiony np. odbiór radia.
• świetlówki energooszczędne migają co jest niezdrowe dla ludzi – efekt stroboskopowy zauważalny jest podczas używania tanich świetlówek kompaktowych, w świetlówkach drogich, wysokiej jakości miganie jest prawie niezauważalne

dodatkowe informacje:
Świetlówka kompaktowa (świetlówka energooszczędna)

Świetlówki kompaktowe (energooszczędne) należą do elektroodpadów. Elektrośmieci nie mogą być wyrzucane łącznie z innymi odpadami, ponieważ zawierają substancje szkodliwe, oraz trujące. Ze zdementowanych elementów świetlówek pozyskuje się metale szlachetne, takie jak miedź czy złoto. Można też odzyskać aluminium i stal.

Żarówka LED

• trwałość 55 000 godzin
• wydajność ponad 300 lm/W

Żarówki LED cechuje najwyższa efektywność energetyczną. Oświetlenie LED o mocy 10 W świeci tak jak tradycyjna żarówka o mocy 100 W, co daje oszczędność 90% pobieranej energii.

Dodatkową zaletą żarówek LED, oprócz oszczędzania energii eklektycznej, jest ich trwałość. Świecą przez ok. 55 tys. godzin, czyli 55 razy dłużej niż tradycyjna żarówka. Diodowe oświetlenie można zatem wymieniać raz na kilka lat, dlatego podczas zakupów tego rodzaju źródła światła trzeba starannie wybierać wysokiej jakości produkty.

Najsłabszym ogniwem każdej żarówki LED nie są diody, lecz transformator, który je zasila. Jego przeciętna żywotność to ok. 20 tys. godzin. Wybierając żarówki LED trzeba zwrócić uwagę na rodzaj zasilania (jest on oznaczony na opakowaniu).

Zalety oświetlenia LED:

• trwałe i wydajne – diody LED charakteryzują się dłuższym czasem świecenia w porównaniu do tradycyjnych żarówek. Przeciętny czas ich eksploatacji wynosi nawet 55 tys. godzin.
• wytrzymałe – nie zawierają żadnych ruchomych elementów, dzięki czemu są odporne na wstrząsy
• energooszczędne – żarówki LED zużywają nawet od 80% mniej energii od tradycyjnych
• ekologiczne – do ich produkcji nie używa się rtęci i innych metali niebezpiecznych dla środowiska
• wysoki wskaźnik oddawania barw otoczenia – wynoszący dla markowych żarówek LED nawet 95 CRI (Colour Rendering Index)
• łatwo zauważyć kiedy się wypalają – zużywające się diody LED powoli tracą jasność.
• niewrażliwe na częste włączanie i wyłączanie – w przeciwieństwie do żarówek energooszczędnych
• błyskawicznie się rozpalają – w porównaniu do świetlówek kompaktowych
• wykazują dużą odporność na spadki napięcia
• możemy zdalnie je włączać, wyłączać, przyciemniać, czy też zmieniać barwę światła

dodatkowe informacje:
żarówka LED (lampa, oświetlenie LED)
etykieta energetyczna dla źródeł światła

Żarówki LED należą do elektroodpadów. Elektrośmieci nie mogą być wyrzucane łącznie z innymi odpadami. Ze zdementowanych elementów żarówek LED pozyskuje się metale szlachetne, takie jak miedź czy złoto. Można też odzyskać aluminium i stal.

Oprawa oświetleniowa

Oprawa oświetleniowa to urządzenie elektryczne, którego celem jest zamocowanie źródła światła (jednego lub wielu) i połączenie go z instalacją elektryczną (np. za pomocą oprawki) w sposób ułatwiający jego ewentualną wymianę, nadanie odpowiedniego kierunku strumieniowi świetlnemu, rozproszenie go lub skupienie w odpowiednim miejscu poprzez zastosowanie np. odbłyśnika, soczewki lub rozpraszającego klosza. Niektóre oprawy zmieniają barwę światła w celach estetycznych lub użytkowych.

Do funkcji oprawy należy również zabezpieczenie źródła światła przed uszkodzeniem – lampę osłania się kloszem lub siatką.

Budowa oprawy oświetleniowej jest uzależniona od źródła światła i jej przeznaczenia. W miejscach, gdzie narażona jest na zapylenie lub zalanie (np. na statkach, w kopalniach, w przemyśle), stosuje się uszczelnione oprawy o wysokim stopniu ochrony IP. Stosowane w miejscach narażonych na drgania (np. w samochodach), muszą uniemożliwiać samoczynne odłączenie się lampy. Jeżeli wymaga tego źródło światła (np. lampy wyładowcze), oprawa zawiera odpowiedni układ zapłonowy (statecznik – dławik, kondensator, zapłonnik). Niekiedy posiada również inne dodatkowe wyposażenie np. wyłącznik zmierzchowy w oprawach zewnętrznych, wyłącznik z detektorem ruchu, czy układ umożliwiający redukcję mocy. Oprawa może łączyć funkcje użytkowe z estetycznymi lub być wyłącznie elementem dekoracyjnym.

Oprawy możemy podzielić na:

• zamknięte – źródło światła jest całkowicie osłonięte, nie ma do niego dostępu bez otwarcia oprawy
• otwarte – lampa nie jest całkowicie osłonięta
• zewnętrzne – przeznaczone do pracy na zewnątrz, odporne na warunki atmosferyczne
• wnętrzowe – nadają się do stosowania jedynie we wnętrzach budynków

Najpopularniejsze oprawy oświetleniowe stosowane w naszych domach to żyrandole, kinkiety, oprawy biurkowe. Te bardziej profesjonalne są stosowane m.in. do oświetlania szkół, szpitali, sklepów, hal produkcyjnych, magazynów oraz ulic.

dodatkowe informacje:
Stopień ochrony IP

Trzeba pamiętać, że wszystkie oprawy oświetleniowe, podobnie jak inne elementy oświetlenia, podlegają Ustawie o zużytym sprzęcie elektrycznym i elektronicznym i po ich zużyciu należy oddać je do elektrośmieci. Dzięki recyklingowi opraw oświetleniowych można odzyskać wiele materiałów, które nadają się do ponownego użycia i do wytworzenia nowych produktów. Recykling szkła ze zużytych opraw oświetleniowych pod postacią stłuczki pozwala ograniczyć zużycie wody i energii potrzebnych do produkcji nowego szkła. Tym samym obniżona zostaje emisja zanieczyszczeń i szkodliwych gazów cieplarnianych, w tym CO2 do atmosfery. Ze zdementowanych elementów sterowania pozyskuje się metale szlachetne, takie jak miedź czy złoto. Można też odzyskać aluminium i stal.

Wybór odpowiedniego oświetlenia

Światło jest niezwykle istotne dla funkcjonowania ludzkiego organizmu i ma wpływ na cykl okołodobowy człowieka. Za dnia mamy dużo energii i jesteśmy w pełni aktywni, wieczorem, kiedy słońce zachodzi za horyzontem, nasz zegar biologiczny wyciszasz nas przed zaśnięciem.

W XXI wieku ponad 80% czasu spędzamy w budynkach i pomieszczeniach zamkniętych, dlatego potrzebujemy w nich odpowiedniej jakości oświetlenia. Dobrze zaprojektowane sztuczne oświetlenie powinno być tak samo przyjazne jak naturalne światło słoneczne. Źle dobrane może stać się przyczyną zaburzeń snu, problemów z koncentracją, a nawet depresji, dlatego tak ważne jest odpowiednie dobranie jego barwy i natężenia.

Wybór odpowiedniego oświetlenia dla domu czy mieszkania wpływa również na odpowiednią ekspozycję wnętrza, oraz stanowi dodatkowy element dekoracyjny.

Rodzaje oświetlenia

• światło ogólne – to światło podstawowe, stanowiące tło dla światła punktowego. Powinno zapewnić równomierne oświetlenie całego pomieszczenia i dobrą w nim widoczność. Najlepiej zastosować lampy dające światło rozproszone, odbite od sufitu i ścian.
• światło punktowe (kierunkowe) – umieszcza się je tak, żeby oświetlało miejsca w których wykonuje się konkretne czynności. Powinno być jasne, nie oślepiające. Najlepiej zastosować lampy w oprawach dających światło skupione, bezpośrednie, z możliwością ustawienia kierunku padania światła.
• światło akcentujące – przydatne do podkreślania detali, oraz budowania nastroju wnętrza. Pomagają w tym lampy liniowe, skupione, bezpośrednie. Światło nie musi być jasne, mocne, może być barwne. Ważne, żeby oświetlało wybrany przedmiot

Oświetlenie kuchni i jadalni

Kuchnia i jadalnia stanowi serce wielu domów. Jest to miejsce intensywnych kontaktów pomiędzy domownikami, wymiany codziennych wrażeń i doświadczeń, a zarazem przestrzeń robocza i miejsce do przygotowywania posiłków. Najlepszym rozwiązaniem jest zastosowanie światła punktowego, oraz kierunkowego. Warto zadbać, by źródła światła miały wysoki wskaźnik oddawania kolorów, który uwypukli walory wizualne serwowanych potraw.

Światło ogólne służy wszystkim domownikom. Może być to plafon, lub oprawy wpuszczone w podwieszany sufit.

Jako oświetlenie nad stołem dobrze sprawdzi się lampa z regulowaną wysokością i poziomem natężenia oświetlenia. Dzięki temu możliwe jest dopasowanie światła tak, by obejmowało cały stół. Im wyżej zawieszone jest źródło światła, tym większą przestrzeń oświetli. Przy większych stołach lampę powinno się zawiesić na wysokości 80 cm nad blatem, przy mniejszych wystarczy wysokość 50 cm.

Oświetlenie blatu kuchennego powinno być punktowe lub liniowe, skupione na powierzchni przeznaczonej do przygotowywania posiłków. W tej roli dobrze sprawdzą się reflektory punktowe, lub liniowe ukryte pod szafkami.

Oświetlenie akcentujące będzie dotyczyć kuchni połączonej z jadalnią. Decyduje ono o atmosferze towarzyszącej konsumpcji potraw. Rolę tę spełniają kinkiety, plafony, lampy stojące, podświetlane półki, gzymsy, o regulowanym natężeniu światła.

Żeby światło nie oślepiało użytkowników:

• należy niżej zawiesić lampę
• wykorzystać klosze ograniczające kąt padania światła
• zastosować źródła światła o mniejszy natężeniu

Oświetlenie salon

Salon stanowi przestrzeń służącą naszemu relaksowi. Po kuchni i jadalni spędzamy w nim najwięcej czasu. Z salonu korzystamy zazwyczaj wieczorem, dlatego jego odpowiednie oświetlenie ma istotne znaczenie dla naszego wypoczynku.

Odpowiednio rozmieszczone oświetlenie salonu może też służyć optycznemu powiększeniu przestrzeni. Im więcej jest jego źródeł, tym salon wyda się większy. Gdy zastosujemy pojedyncze oświetlenie sufitowe, wówczas kąty pomieszczenia zostaną niedoświetlone, co da wrażenie zawężenia przestrzeni. Żeby wyrównać proporcje, przy niskim pomieszczeniu część światła można skierować bezpośrednio na sufit. Przy wysokich odwrotnie, sprawdzi się oświetlenie zawieszone na długich linkach.

W salonie najlepiej zastosować oświetlenie ogólne, regulowane za pomocą przełączników, o barwie ciepło-białej, sprzyjające naszemu samopoczuciu, relaksowi i wyciszeniu.

W strefie przeznaczonej do oglądania telewizji można zastosować przytłumione oświetlenie punktowe, pomagające minimalizować kontrasty, tak by nie męczyć wzroku podczas oglądania telewizji.

Światło punktowe może służyć wyeksponowania poszczególnych ozdób. Oświetlenie podłogowe, czy też lampy stołowe powinny stanowić dopełnienie przestrzeni.

Oświetlenie sypialni

Od oświetlenia sypialni zależy jakość naszego snu i samopoczucia. Rano światło powinno pobudzić nas do działania, wieczorem pomóc w wyciszeniu organizmu i przygotować do snu.

W sypialni dominuje światło punktowe, najlepiej umieszczone po obu stronach łóżka, o skupionej wiązce, neutralnej, lub ciepłej barwie, z możliwością regulacji w pozycji leżącej.

Oświetlenie ogólne powinny stanowić lampa na suficie, kinkiety naścienne, oraz lampy stojące, obejmujące szafę z ubraniami. Najlepiej z wysokim współczynnikiem oddawania barw, co ułatwi odpowiedni dobór kolorystyczny ubrań.

Żeby światło nie oślepiało użytkowników:

• zamontuj oprawę ścienną poniżej wzroku
• wykorzystaj oprawy z regulowanym kierunkiem padania światła
• zamontuj oprawy z mlecznym kloszem

Oświetlenie pokoju dziecięcego

Sposób w jaki oświetlamy pokój dziecięcy powinien być dobrany pod kątem bezpieczeństwa, pomagać w prawidłowym rozwoju naszego malca, a dopiero w następnej kolejności sprawiać poczucie komfortu i estetyki.

Pokój dziecięcy powinien mieć oświetlenie ogólne na suficie, zapewniające równomierne oświetlenie całej powierzchni. Światło punktowe powinno być bezpiecznie zamontowane, uniemożliwiając małemu dziecku kontakt ze źródłem światła. Najlepiej sprawdzą się tutaj żarówki o ciepłej relaksującej barwie.

Na rynku obecnych jest również wiele lamp typu softpal. Miękkich, bezpiecznych i przyjemnych w dotyku, które idealnie nadadzą się na szafkę przy łóżku jako strażnik dziecięcych snów.

Oświetlenie łazienki

Łazienka pełni funkcje przestrzeni, która pozwala nam uporać się z codziennymi zabiegami pielęgnacyjnymi, czy też zrelaksować w gorącej kąpieli. Centralną część łazienki stanowi umywalka i lustro, dlatego ważne jest by odpowiednio oświetlić przestrzeń wokół nich. Żeby odpowiednio oświetlić odbicie twarzy w lustrze, należy umieścić punktowe źródło światła, po obu jego stronach tafli, najlepiej w mlecznych kloszach. Sprawdzi się również światło padające na wprost. Dodatkowo światło powinno charakteryzować się wysokim wskaźnikiem oddawania barw.

Przy doborze oświetlenia do łazienki trzeba pamiętać o normach oświetleniowych IP. Stopień ochrony IP to parametr charakteryzujący obudowę urządzenia elektrycznego (w tym wypadku oprawy oświetleniowej), informujący o poziomie zabezpieczenia użytkownika przed dostępem do niebezpiecznych części, oraz przed penetracją czynników zewnętrznych.

Warto dokładnie przemyśleć rozmieszczenie punktów świetlnych w łazience oraz obecnego tam wyposażenia. To od tego zależy, jak szczelnych lamp i o jakim stopniu IP powinniśmy szukać.

dodatkowe informacje:
Stopień ochrony IP (International Protection Rating, Ingress Protection Rating)

Zakup energooszczędnego oświetlenia

Jakość oświetlenia pomieszczeń przekłada się bezpośrednio na jakość naszego życia. Pamiętaj, że sztuczne oświetlenie używasz codziennie, a decyzja o zakupie będzie oddziaływać na Ciebie i otoczenie przez wiele lat. Kupując żarówki, wybieraj produkty wysokiej jakości, od znanych i sprawdzonych producentów.

Unikaj nieznanych i niesprawdzonych produktów. Na rynku dostępnych jest mnóstwo żarówek które różnią się od siebie ceną. Najtańsze charakteryzują się gorszymi parametrami, jakością światła, co przy dłuższym używaniu może powodować kłopoty ze zdrowiem, wzrokiem i koncentracją.

Nie szukaj zatem najtańszego oświetlenia a wybieraj takie, które jest energooszczędne, a co za tym idzie ekologiczne i ekonomiczne, oraz przyjazne dla naszych oczu.

Wybierz urządzenie w najwyższej klasie energetycznej

Opierając się na danych zawartych na etykiecie energetycznej zwróć uwagę na to żeby oświetlenie było w najwyższej klasie energetycznej. Etykieta energetyczna to etykieta zawierająca informacje o klasie energetycznej i podstawowych parametrach urządzenia. Informacja o klasie energetycznej musi zostać umieszczona w widocznym miejscu na każdym urządzeniu wystawionym w punkcie sprzedaży.

Od 1 września 2021 roku na unijnej etykiecie energetycznej dotyczącej oświetlenia stosuje się skalę od A (najbardziej energooszczędne) do G (najmniej energooszczędne).

Ze względu na stałe dążenie do zwiększania efektywności energetycznej większość lamp (żarówek, oświetlenia) objętych pierwotną etykietą uzyskała oznaczenie A+ lub A++, dlatego też zmieniono skalę, aby w sposób bardziej zrozumiały dla konsumenta określić, które produkty dostępne na rynku są najbardziej energooszczędne.

Uwaga! Istniejące zapasy produktów opatrzonych starą etykietą mogą być sprzedawane w sklepach do 1 marca 2023 roku.

Etykiety dla żarówek zawierają informacje dotyczące:

• klasy efektywności energetycznej
• zużycia energii

Szczegółowe informacje na temat modeli wprowadzanych na rynek UE są dostępne w europejskim rejestrze produktów do celów etykietowania energetycznego (EPREL) po zeskanowaniu kodu QR umieszczonego na nowych etykietach energetycznych. Rejestr zawiera m.in. informacje na temat strumienia świetlnego, temperatury barwowej i rodzaju trzonka.

Dzięki przejściu na bardziej energooszczędne produkty oświetleniowe możesz zaoszczędzić nawet 150 zł rocznie. Bardziej efektywne oświetlenie pozwoli także oszczędzić nawet 34 TWh energii elektrycznej rocznie do 2030 roku i ograniczyć emisje CO2 o około 7 mln ton każdego roku.

dodatkowe informacje:
Etykieta energetyczna dla źródeł światła

Dobierz odpowiedni rodzaj gwintu

W Europie najpowszechniejsze są żarówki z gwintem klasycznym, wkręcanym (tzw. gwint Edisona), oznaczone symbolem E od nazwiska wynalazcy. Najczęściej spotykane gwinty to E14, E27, E40, E10, E5.

Popularne są także żarówki z prostym gwintem wciskanym GU9 oraz GU10, często spotykane w żarówkach halogenowych. Oba rodzaje gwintów są powszechnie stosowane w lampach sufitowych, wiszących, stojących, biurkowych, kinkietach, a także żyrandolach.

Co oznaczają cyfry w oznaczeniach gwintów?

Gwinty różnią się średnicą, a trzonki rozstawem bolców. Cyfry obok liter informują o średnicy gwintu lub jaki jest rozstaw – wartość ta jest wyrażona w milimetrach np. symbol E14 oznacza, że żarówka ma klasyczny gwint wkręcany (Edisona) o średnicy 27 mm.

Rodzaje gwintów w żarówkach

• E14 – potocznie określany jako mały gwint. Często występuje w diodach energooszczędnych LED i halogenowych. Mają nowoczesny design i są wyjątkowo estetyczne, dlatego najczęściej stosuje się je w oświetleniu domowym.
• E27 – gwint klasyczny o średnicy 27 mm jest popularny jako duży gwint, gdyż jest najczęściej stosowany w domach, mimo że rośnie liczba urządzeń, w których występują inne rodzaje gwintów. Jest stosowany w żarówkach tradycyjnych, energooszczędnych i LED. Dostosowany do instalacji 230V.
• E40 – źródło światła z E40 stosowane jest do lamp metalohalogenowych, oraz oświetlenia sodowego o znacznej mocy
• GU10 – popularny gwint wciskany, typu wciśnij i przekręć, czyli wciskamy go i następnie delikatnie przekręcamy o 1/4 obrotu. Najczęściej jest stosowany w oprawach sufitowych (np. spotach) i oświetleniu punktowym, w których strumień światła kierowany jest ku dołowi. Przystosowany do pracy w instalacjach o napięciu 230V w wersji tradycyjnej oraz energooszczędnej LED.
• G9 – trzonek o rozstawie nóżek 9 mm montowany na „wcisk”. Wykorzystywany do oświetlenia dekoracyjnego, występuje zarówno w wersji tradycyjnej, jak i LED. Dostosowany do instalacji 230V.
• G4 – trzonek o rozstawie nóżek 4 mm, zwykle stosowany przy oprawach do garderob, oświetlenia łazienek i kuchni. Warto pamiętać, że gwint G4 podłączany jest do napięcia 12V. To idealny wybór do opraw meblowych.
• MR16 – trzonek wciskany, o rozstawie nóżek 5,3 mm. Występuje w wersjach napięciowych 12V oraz 230V. Może być stosowany do głównego oświetlenia, ale też dekoracyjnego przy dekoracji mebli czy schodów, w sufitach podwieszanych, a także w witrynach sklepowych. Warto zauważyć, że w wersji LED dostępna jest opcja 12V.

Na rynku oświetleniowym jest dużo większy wybór rodzajów gwintów, jednak wymienione wyżej należą do najczęściej wykorzystywanych w polskich domach.

Zwróć uwagę na żywotność żarówki

Zużycie energii elektrycznej to nie wszystko. Istotna jest również żywotność żarówki wyrażana nie tylko w godzinach, ale też w cyklach załączania i wyłączania. Częste wyłączanie światła na kilkanaście sekund może skrócić czas pracy żarówki na tyle, że oszczędność energii nie pokryje kosztów jej wymiany.

Funkcjonuje przekonanie, że nie należy gasić światła, gdy wychodzimy z pomieszczenia na krótką chwilę. Tematowi przyjrzano się w programie „Pogromcy Mitów”. Wynik eksperymentu został opisany w serwisie vanderbilt.edu.

Elementem badania było sprawdzenie, ile energii zużywa się w trakcie rozruchu każdego ze źródeł światła. Wartości te zostały odniesione do godzinnego zużycia energii (które obliczane jest przez przemnożenie mocy urządzenia przez godzinę, dając tym samym wynik w jednostce Wh, czyli watogodzinach).

Badacze sprawdzili pięć rodzajów oświetlenia:

• tradycyjna żarówka 90 W
• świetlówka kompaktowa 10 W
• halogen 70 W
• LED 1 W
• świetlówka 10 W

Okazał się, że w przypadku tradycyjnej żarówki, świetlówki kompaktowej i halogenu, czas w którym nie warto wyłączać oświetlenia, to mniej niż sekunda.

• tradycyjna żarówka – 0,36 sekundy
• świetlówka kompaktowa – 0,015 sekundy
• halogen – 0,51 sekundy
• LED – 1,28 sekundy
• świetlówka – 23,3 sekundy

Większości rodzajów źródeł światła warto jest wyłączać zawsze wtedy, gdy opuszczamy pomieszczenie. Wyjątkiem są klasyczne świetlówki, które świecą ponad 23 sekundy, zanim zużyją tyle energii, ile wymaga ich rozruch.

Dopasuj parametry oświetlenia do potrzeb

Przy wyborze żarówek nie warto brać pod uwagę wyłącznie ich mocy. Powinieneś kierować się także kilkoma innymi parametrami.

Lumen (lm)

Lumen (lm) to jednostka miary strumienia świetlnego w układzie SI, czyli w Międzynarodowym układzie Jednostek Miar. Wartość strumienia świetlnego, którego jednostką jest lumen (lm), mówi o ilości odtwarzanego światła. Im więcej lumenów ma żarówka tym więcej światła wytwarza.

Luks (lx)

Warto wiedzieć że, natężenie światła czyli stopień oświetlenia naszego miejsca pracy wyrażony jest w luksach (lx). Jeden luks jest równy 1 lumenowi padającemu na 1 m2.

Poziom natężenia oświetlenia decyduje o sprawnym wykonaniu pracy wzrokowej, oraz wpływa na ogólną ocenę wnętrza. Prawidłowe oświetlenie miejsca pracy decyduje o również naszym dobrym samopoczuciu.

Kryterialne wartości średniego natężenia oświetlenia na polu pracy określane są dla normalnych warunków widzenia i uwzględniają: zdolność rozróżniania szczegółów, wygodę widzenia, odczucia przyjemnościowe, względy bezpieczeństwa, ergonomiczne i ekonomiczne, a także doświadczenia praktyczne.

Szczegółowe informacje czy stanowisko pracy jest prawidłowo oświetlone znajdziemy w Normie Europejskiej PN-EN 12464 – 1:2012, w której określono wymagania oświetleniowe dla osób w miejscach pracy we wnętrzach, gdzie spotykają się potrzeby komfortu widzenia i wydolności wzrokowej ludzi normalnie widzących.

Natężenie oświetlenia miejsca pracy określają również polskie normy. W normie PN-EN 12 464-1: 2004 przyjęto, że wymagane natężenie oświetlenia w celu dostrzeżenia rysów ludzkiej twarzy w normalnych warunkach oświetleniowych, powinno być nie mniejsze niż 20 lx i jest to najmniejsze natężenie oświetlenia wymieniane przez normę.

Zalecane natężenie oświetlenia według normy PN-EN 12 464-1: 2004:

• rozpoznanie rysów twarzy – 20 lx
• wykonywanie prostych czynności – 50 lx
• kuźnia (kucie swobodne), warsztat – 200 lx
• obsługa komputera, prace biurowe – 500 lx
• montaż precyzyjny, mikromechanika, zakład jubilerski – 1000 lx

Wartości orientacyjne zależne od różnych czynników np.: pory roku i dnia, stopnia zachmurzenie czy czystości powietrza:

• oświetlenie powierzchni ziemi przez Księżyc w pełni w pogodną noc – 0,2 lx
• oświetlenie uliczne w nocy – 5-10 lx
• pomieszczenie od zacienionej strony w środku dnia – 300 lx
• oświetlenie słoneczne terenu na zewnątrz (zachmurzone niebo) – 5000 lx
• słoneczny letni dzień (czyste niebo na równiku) – 100 000-110 000 lx.

Kelwin (K)

Istotna jest również temperatura barwowa, czyli obiektywna miara wrażenia barwy danego źródła światła wyrażona w kelwinach (K). Informuje ona o odcieniu bieli wytwarzanego światła. Im wyższa temperatura, tym światło jest chłodniejsze. 2700 K to barwa przypominająca tradycyjną żarówkę, 3500 K to światło barwą przypominające dzienne oświetlenie.

1800 K – barwa światła świeczki
2000 K – barwa lampy sodowej
2700 K – barwa klasycznej żarówki
2800 K – barwa energooszczędnej żarówki halogenowej (CRI=100)- ciepłobiała
3000 K – wschód i zachód Słońca
3000 K – barwa żarówki halogenowej 12V 50W
3000 K – barwa profesjonalnego oświetlenia LED (CRI=95)
3200 K – barwa światła żarowego lamp studyjnych
3300 K – 4000K – barwa biała neutralna
3500 K – barwa przypominająca dzienne oświetlenie
4000 K – barwa biała
5000 K – barwa chłodnobiała
5500 K – barwa lampy błyskowej
6500 K – barwa dzienna – zimna
10000-15000 K – barwa czystego niebieskiego nieba
28000-30000 K – błyskawica

Wskaźnik oddawania barw CRI (Colour Rendering Index)

Wskaźnik oddawania barw CRI (Colour Rendering Index) to wskaźnik charakteryzujący źródło światła. Wyrażony jest liczbą z przedziału od 0 do 100. Określa, jak dobrze postrzegane są barwy oświetlonych przedmiotów. Im wskaźnik jest wyższy, tym barwy są lepiej oddawane, a oświetlane przedmioty wyglądają naturalniej. Standardem, do którego porównuje się źródła światła sztucznego jest słońce, którego CRI wynosi 100.

Wskaźnik CRI równy 100 oznacza, że przedmioty oglądane w tym świetle mają kolory odwzorowane tak, jakby były oświetlone standaryzowanym światłem słonecznym lub promieniowaniem ciała doskonale czarnego.

Wysoki wskaźnik oddawania barw otoczenia wynoszący dla oświetlenia 95 CRI sprawia, że żarówki świecą praktycznie tak naturalnie jak słońce, a więc nie fałszują barw.

W przypadku żarówek LED najpopularniejsza wartość wskaźnika oddawania barw waha się od 80 do 90 CRI. Istnieją jednak wysokiej jakości żarówki LED o wskaźniku CRI powyżej 90. Takich produktów oświetleniowych powinny szukać osoby starsze i słabowidzące.

Zasady energooszczędnego korzystania oświetlenia

Stosowanie zasady wyłączania zbędnych urządzeń, podobnie jak użytkowanie nowoczesnych, energooszczędnych urządzeń elektrycznych, daje wymierne korzyści w postaci zmniejszenia niepotrzebnego zużycia prądu i niższych rachunków za energie elektryczną.

• wpuść do środka słońce – słońce jest najlepszym źródłem energii jakie znamy. Możesz wykorzystać energię słoneczną na kilka sposobów:
  • jak najdłużej korzystaj z naturalnego światła dziennego – w ciągu dnia wyłączaj światło elektryczne, odsłaniaj zasłony i podnoś rolety. Naturalne światło utrzymuje w domu ciepło, zapewnia oświetlenie, hamuje rozwój pleśni, oraz bakterii. Światło słoneczne poprawia nastrój, zwiększa produktywność i wprowadza spokój.
  • stosuj jasne barwy na ścianach pomieszczenia – jasny kolor ścian odbija więcej światła, sprawia, że pomieszczenie wydaje się jaśniejsze i wymaga mniejszej ilości żarówek do oświetlenia. Biała farba odbija prawie 85% padającego światła.
  • przesuń biurko, fotel bliżej okna – żeby jak najdłużej czytać przy świetle dziennym
  • umieść lustra naprzeciwko okien – już samą prostą zasadę odbijania światła przy pomocy luster możesz w różny sposób wykorzystać do doświetlenia pomieszczeń
  • wykorzystuj światło słoneczne do ładowania baterii – przy pomocy przenośnych, turystycznych ładowarek na energię słoneczną

Fakt: Każdej godziny na powierzchnię naszej planety pada taka ilość promieni słonecznych, która pozwala na pokrycie rocznego zapotrzebowania Ziemi na energię.

• dostosuj rodzaj oświetlenia do rodzaju wykonywanej aktywności – książkę możesz czytać przy jednożarówkowym kinkiecie zamiast przy kilku żarówkach żyrandola
• korzystaj z oświetlenia zgodnie z rzeczywistymi potrzebami
• zaplanuj odpowiednie rozmieszczenie i moc punktów świetlnych
• stosuj oświetlenie punktowe – oświetlenie rozproszone skierowane na ściany lub sufit pozwala wykorzystać tylko połowę emitowanego światła, dlatego używaj go tylko w miarę potrzeby
• w wielożarówkowych żyrandolach nie musisz zapalać wszystkich żarówek
• wyłączaj zbędne oświetlenie – ze względu na zużycie energii większość źródeł światła warto wyłączać zawsze gdy opuszczamy pomieszczenie
• jeśli natkniesz się na niepotrzebnie włączone światło zgaś je sam lub poszukaj osoby która je włączyła i przypomnij je że należ je wyłączyć
• w miejscach w których oświetlenie jest często używane stosuj żarówki LED
• częste włączanie skraca trwałość świetlówki – jeżeli używasz świetlówki, wyłączaj światło tylko wtedy, gdy wychodzisz z pomieszczenia na dłużej niż 6 minut
• regularnie czyść oprawy oświetleniowe – zanieczyszczenia opraw mogą zmniejszyć skuteczność świetlną od 20-50%
• montuj urządzenia do automatycznego włączania i wyłączania oświetlenia – jeśli zapominasz o gaszeniu światła wyłącznik czasowy, lub czujnik ruchy współpracujący z przekaźnikiem czasowym pomoże włączać oświetlenie. Wyłącznik zmierzchowych automatycznie włącza oświetlenie posesji po zapadnięciu zmroku, a wyłącza o świcie.
• montuj urządzenia do regulacji natężenia oświetlenia w pomieszczeniach – sterowniki oświetlenia tzw. ściemniacze umożliwiają regulację natężenia światła. W przypadku inteligentnych żarówek LED, za pomocą domowego Wi-Fi i aplikacji na telefon również można regulować natężenie, czy też kolor źródła światła.
• poproś gospodarza budynku, administratora nieruchomości by gasił światło na noc lub zainstalował czujniki ruchu
• gdy nie pamiętasz o energooszczędnych nawykach w pobliżu wyłączników umieść karteczki z przypomnieniem OSTATNI GASI ŚWIATŁO
• zwróć uwagę na oświetlanie na zewnątrz – oświetlenie na zewnątrz domu stanowi wieczorem ozdobę otoczenia domu i ogrodu, ale jest też konsumentem energii. Spróbuj zastosować coraz popularniejsze lampy solarne, które ładują się w ciągu dnia, a nocą oddają łagodne światło.
• staraj się nie przesadzać z oświetlenie posesji – zainstaluj wyłączniki, które będą gasić poszczególne lamp, wyłączniki czasowe lub czujniki ruchu, żeby lampy nie świeciły przez cała noc

dodatkowe informacje:
zanieczyszczenie środowiska światłem – w przygotowaniu

źródło: materiały prasowe
Dom w zgodzie z naturą, Christine liu
Ekologia dla każdego, Kim McKay, Jenny Bonnin
Ekologiczny dom, Kim McKay, Jenny Bonnin
Ekologiczne dzieciaki, Kim McKay, Jenny Bonnin
Ekologiczna praca, Kim McKay, Jenny Bonnin
Gwint Edisona, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Lampa halogenowa, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Natężenie oświetlenia, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Oprawa oświetleniowa. autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Oświetlenie, ec.europa.eu
Poznaj z nami historię żarówki, lighting.philips.pl
Stopień ochrony IP, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Temperatura barwowa, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
The Discovery Channel’s Mythbusters Test the Effects of Turning off the Lights, vanderbilt.edu
Współczynnik oddawania barw, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Wykorzystuję, nie marnuję, Sylwia Majcher
Zużyte oświetlenie, zuzyteoswietlenie.pl
Żarówka, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
12 sprytnych sposobów jak ocalić nasz świat, Porady ekspertów WWF

🛒 Świadomy konsument – dodatkowe informacje:
ekologiczne i zrównoważone święta, black friday, Clean label, cyber monday, cyfrowy paszport produktu (Digital Product Passport, DPP), cykl życia produktu (Life Cycle Assesment, LCA), data przydatności do spożycia, data ważności, degrowth, domowe (naturalne) środki czystości, dyrektywa Cyfrowa, Dyrektywa Omnibus, dyrektywa PPWD (Packaging and Packaging Waste Directive), dyrektywa Towarowa, dyrektywa Single-Use Plastics, ekoprojekt, ekoprojektowanie (ecodesign), etykiety energetyczne, garderoba kapsułowa (capsule gardrobe), greenwashing (ekościema, ekomanipulacja, zielone kłamstwo), ekonomia subskrypcji, fast fashion (szybka, śmieciowa moda), fast homeware, gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), kosmetyki naturalne (ekokosmetyki), lęk przed wypadnięciem z obiegu (Fear of missing out, FOMO), marnowanie żywności, Nutri-Score (5-Colour Nutrition Label, 5-CNL) pięciokolorowa etykieta żywieniowa, olej palmowy, odpowiedzialna konsumpcja, pakiet odpadowy, Prawo Do Naprawy (#RightToRepair), produkt bio, produkt ekologiczny (eko), produkt naturalny, recykling, redesign, rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP), ekonomia współdzielenia (sharing economy), slow fashion, społeczna lodówka, strategia Od pola do stołu, system kaucyjny, transport ekologiczny, turystyka ekologiczna, upcykling, uwalnianie książek (bookcrosing), zdrowa żywność, zrównoważona moda, zrównoważone rybołówstwo, żywność alternatywna, żywność drukowana, żywność ekologiczna

ślad ekologiczny (ecological footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad węglowy (carbon footprint), ślad wodny (water footprint)
air-commerce, downsizing, overpackaging

Jak każdego dnia dbać o środowisko naturalne:
na wakacjach, na zakupach, w podróży, ograniczenie zużycia papieru
oszczędzanie energii elektrycznej (oszczędzanie prądu): tryb czuwania Stand-by
energooszczędne oświetlenie: świetlówka kompaktowa (energooszczędna), żarówka LED
oszczędzanie gazu, oszczędzanie wody: perlator
energooszczędna wentylacja, energooszczędne ogrzewanie
energooszczędne urządzenia: czajnik elektryczny, komputer, lodówka i zamrażarka, odkurzacz, okap kuchenny, piekarnik, płyta grzejna, pojemnościowy podgrzewacz do wody, pralka, telewizor, zmywarka
segregacja odpadów
znaki i oznaczenia ekologiczne

Ekologiczny styl życia:
dieta planetarna, fleksitarianizm, foodsharing, freganizm, jadłodzielnia, Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS), Less Waste, lodówka społeczna, roślinne zamienniki mięsa i produktów pochodzenia zwierzęcego, Repair Cafe, Slow fashion, Slow life, weganizm, wegetarianizm,
Zero Waste
zasada 3R, zasada 5R, zasada 8R: Rethink (Przemyśl swoją relację ze środowiskiem), Refuse (Odmawiaj), Reduce (Unikaj), Reuse (Użyj ponownie), Rehome (Znajdź nowy dom), Repair (Naprawiaj), Recycle (Utylizuj, Recyklinguj, Oddaj do odzysku), Rot (kompostuj)

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie