Zanieczyszczenie powietrza zajmuje już czwartą pozycję na liście przyczyn przedwczesnych zgonów na świecie – mówi dr Piotr Dąbrowiecki z Kliniki Chorób Wewnętrznych, Infekcyjnych i Alergologii Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie. Jego szkodliwy wpływ na zdrowie potwierdzają również polskie badania.
Jak ocenia Światowa Organizacja Zdrowia (WHO), ponad 90% światowej populacji żyje na terenach, gdzie zanieczyszczenie powietrza przekracza normy ustanowione przez WHO. Mimo działań podejmowanych w ostatnich latach przez samorządy lokalne, lekarzy i specjalistów ds. ochrony środowiska, raporty Europejskiej Agencji Środowiska (European Environment Agency) wskazują, że Polska wciąż należy do czołówki krajów Unii Europejskiej o największym zanieczyszczeniu powietrza, zwłaszcza pyłami zawieszonymi i wielopierścieniowymi węglowodorami aromatycznymi (WWA). W 2020 roku pod względem zanieczyszczeń powietrza pyłami zawieszonymi Polska zajęła w UE drugie miejsce po Bułgarii, natomiast już rok później wysunęła się na pierwsze miejsce.
Tymczasem coraz więcej badań naukowych potwierdza silny negatywny wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie i jego związek z ryzykiem przedwczesnego zgonu. „Z raportu pt. 'State of Global Air 2020′, opracowanego przez Health Effects Institute wynika, że zanieczyszczenie powietrza plasuje się na czwartym miejscu wśród przyczyn przedwczesnych zgonów na świecie – po nadciśnieniu tętniczym, paleniu tytoniu oraz niezdrowej diecie. Jeszcze 10 lat temu zajmowało ono w tym rankingu siódmą pozycję.
mówi specjalista chorób wewnętrznych i alergologii dr Piotr Dąbrowiecki z Wojskowego Instytutu Medycznego w Warszawie
Również polskie badania dostarczają dowodów na to, że zanieczyszczenie szkodzi zdrowiu ludzi, niezależnie od wieku i może przyczyniać się do przedwczesnego zgonu.
Nasz zespół razem z prof. Arturem Badydą z Politechniki Warszawskiej, w ramach projektu ZONE, przeprowadził duże badanie w dwóch grupach dzieci. Było to 258 dzieci z Gdyni, która należy do polskich miast o najmniej zanieczyszczonym powietrzu i 512 dzieci z Zabrza, które należy do pierwszej 20-tki najbardziej zanieczyszczonych polskich miast.
tłumaczy dr Dąbrowiecki.
Badane dzieci były w wieku 9-15 lat. Wykonano u nich badania spirometryczne, które pozwalają ocenić parametry świadczące o czynności płuc, m.in. natężoną objętość wydechową pierwszosekundową (FEV1).
Te badania wykazały, że czynność płuc różni się w sposób istotny u dzieci w wieku szkolnym z Gdyni i z Zabrza, przy czym dzieci z Gdyni mają o 200 ml większą pojemność płuc, niż dzieci z Zabrza. Ponadto, u dzieci z bardziej zanieczyszczonego miasta dwukrotnie częściej występują objawy alergiczne, takie jak katar, objawy ze strony spojówek – pieczenie, zaczerwienienie, świąd oraz kaszel. Jest to dowód na to, że dojrzewanie w atmosferze pełnej zanieczyszczeń nie tylko sprzyja rozwojowi alergii, ale również toruje drogę astmie. Dzieci mają więcej objawów ze strony układu oddechowego i mniejszą sprawność wentylacyjną płuc, co dodatkowo może się przełożyć w wieku dorosłym na większe ryzyko wystąpienia przewlekłej obturacyjnej choroby płuc (POChP. Jest to choroba prowadząca do niewydolności oddechowej i inwalidztwa oddechowego.
wymienia specjalista
W kolejnym badaniu, które ukazało się w 2022 roku na łamach czasopisma „Journal of Clinical Medicine”, analizowano wpływ zanieczyszczeń powietrza na śmiertelność z różnych przyczyn oraz na hospitalizacje z powodu zapalenia płuc w ciągu 10 lat w trzech dużych aglomeracjach miejskich w Polsce – w Trójmieście, aglomeracji warszawskiej i krakowskiej.
Nasze badanie wykazało, że zanieczyszczenie powietrza przekraczające dopuszczalne normy jest aż w 24% odpowiedzialne za zwiększenie ryzyka zgonu z różnych przyczyn i aż o 75% ryzyka hospitalizacji z powodu zapalenia płuc.
wyjaśni aspecjalista
W kolejnej pracy z 2022 r. („International Journal of Environmental Research and Public Health”) zespół dr Dąbrowieckiego wykazał, że wzrost zanieczyszczenia pyłami zawieszonymi PM10, PM2,5, dwutlenkiem azotu i dwutlenkiem siarki miał związek ze wzrostem ryzyka hospitalizacji z powodu zaostrzenia astmy. Dla wszystkich zanieczyszczeń (NO2 , SO2 , PM2.5, PM10) ryzyko hospitalizacji z powodu astmy było największe w dniu ekspozycji, zmniejszało się poniżej wartości wyjściowych w dniach 1 i 2, a następnie stopniowo wzrastało do dnia 6 po narażeniu.
W jednym z najnowszych badań, opublikowanym na łamach „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej” w lutym 2023 roku, badacze udowodnili, że zanieczyszczenie powietrza pyłami zawieszonymi PM10, PM2,5 oraz dwutlenkiem azotu (NO2) i dwutlenkiem siarki (SO2) zwiększa ryzyko zaostrzenia POChP. W przypadku pyłów zawieszonych ryzyko hospitalizacji wzrastało najbardziej w 10. dniu od ekspozycji, natomiast w przypadku narażenia na dwutlenek azotu i dwutlenek siarki – w dniu, w którym chory był narażony na smog. Oznacza to że NO2 i SO2 mają bezpośrednie, silne działanie drażniące na oskrzela, co nasila objawy POCHP i wywołuje ciężkie zaostrzenia choroby kończące się hospitalizacją.
Nasze badania pokazują, jak istotna jest rola zanieczyszczonego powietrza w inicjacji różnych schorzeń oraz jak silnie zwiększa ono ryzyko przedwczesnych zgonów. Niestety, Polska od lat jest numerem jeden w Unii Europejskiej pod względem zanieczyszczenia powietrza benzoapirenem, czyli wielopierścieniowym węglowodorem aromatycznym, który wywołuje stan zapalny w obrębie układu oddechowego, układu krążenia, a także stymuluje procesy nowotworowe. Jesteśmy też w czołówce, razem z Bułgarią i Włochami północnymi, jeśli chodzi o stężenie pyłu zawieszonego.
mówi dr Dąbrowiecki
Pyły zawieszone wywołują stany zapalne w różnych układach organizmu. Jeżeli jest to PM10 (pyły większe o średnicy do 10 mikrometrów), to ma on bezpośrednie działanie drażniące w obrębie dróg oddechowych – wywołuje katar i niedrożność nosa, zapalenie zatok, nieżyt nosogardła i krtani. Z kolei mniejsze pyły PM2,5 (średnica do 2,5 mikrometra) oraz PM1 (średnica do 1 mikrometra) penetrują do dolnych dróg oddechowych, tj. oskrzeli i płuc, i podrażniają je wywołując stan zapalny, który daje takie objawy, jak kaszel, świszczący oddech, uczucie duszności, co w konsekwencji może prowadzić do zaostrzenia astmy i POChP.
Procesy zachodzące pod wpływem podrażnienia dróg oddechowych przez pyły zawieszone torują drogę infekcjom układu oddechowego, zarówno wirusowym, jak i bakteryjnym. Co więcej, drobne pyły PM2,5 i mniejsze, z pęcherzyków płucnych przenikają do krwioobiegu i bezpośrednio drażnią naczynia krwionośne. Może to powodować skurcz naczyń i wzrost ciśnienia krwi, a także wywoływać zaburzenia rytmu serca. Dlatego gdy mamy nadmiar zanieczyszczeń pyłowych w powietrzu, dochodzi do zwiększenia przypadków zawałów serca i udarów mózgu oraz liczby nagłych zgonów sercowych. Jest to udowodnione również w badaniach polskich prof. Ewy Kondurackiej z Krakowa.
WHO wskazuje też, że gdy wdychamy zanieczyszczone powietrze, nasz mózg starzeje się dwukrotnie szybciej. Ma to związek z intensywnym procesem zapalnym w naczyniach mózgowych i wpływa na częstsze występowanie zespołów otępiennych, takich jak choroba Alzheimera. Zanieczyszczenie powietrza zostało też powiązane w badaniach z ryzykiem występowania chorób nowotworowych, takich jak rak płuca, nowotwory narządów miąższowych (jak wątroba czy trzustka) oraz nowotwory pęcherza. Są też dowody na jego związek z zaburzeniami rozwojowymi ze spektrum autyzmu, w tym z zespołem Aspergera.
Polskie badania wykonane przez prof. Jędrychowskiego wskazują też, że gdy kobiety w ciąży oddychają zanieczyszczonym powietrzem, rodzą dzieci o mniejszej masie urodzeniowej, które w przyszłości częściej chorują na astmę oraz na infekcje oddechowe. Uzyskują też niższe wyniki w testach na inteligencję, co potwierdza negatywny wpływ zanieczyszczeń na układ nerwowy.
tłumaczy dr Dąbrowiecki
Opis badań na ten temat można znaleźć w książce pt. „Wpływ zanieczyszczeń powietrza na zdrowie”, autorstwa dr. Jakuba Jędraka z Instytut Chemii Fizycznej Polskiej Akademii Nauk, prof. Ewy Kondurackiej z Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego, dr hab. inż. Artura Badydy z Politechniki Warszawskiej oraz dr. Piotra Dąbrowieckiego. Niedługo ukaże się jej trzecie uaktualnione wydanie.
Dr Dąbrowiecki podkreślił, że edukacja społeczeństwa na temat wpływu zanieczyszczeń powietrza na organizm człowieka oraz inwestowanie w bardziej ekologiczne paliwa i systemy grzewcze przynoszą efekty.
W miejscach, gdzie samorządy zainwestowały w edukacje ekologiczną zmieniło się bardzo dużo. Bardzo pozytywnym przykładem jest Kraków, który do niedawna był w czołówce polskich miast narażonych na smog. Obecnie się to zmieniło. Jest zieloną wyspą na mapie Małopolski. Nie dotyczy to jednak okolicznych miejscowości, które zanieczyszczają Kraków.
Zmiana czystości powietrza w Krakowie przełożyła się szybko na poprawę stanu zdrowia dzieci. Z badań prof. Ewy Czarnobilskiej z Uniwersytetu Jagiellońskiego wynika, że w ciągu ostatnich lat zmniejszył się w tym mieście odsetek dzieci z objawami alergii i astmy. Kraków jest zatem modelowym przykładem, że zmiana na lepsze jest możliwa, tylko musi na tym zależeć decydentom.
podsumowuje dr Dąbrowiecki
źródło: naukawpolsce.pap.pl, Joanna Morga
Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:
definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby
degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw
ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)
zanieczyszczenie środowiska:
azbest, beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia
zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał
klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej
Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)
Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough
Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne
Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.
Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)
Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.
Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl
Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie
