Dzień Sprzeciwu Wobec Prób Jądrowych

Dzień Sprzeciwu Wobec Prób Jądrowych ustanowiony został podczas 64 sesji ONZ 30 października 2009 roku, a na datę jego obchodów wyznaczono 29 sierpnia.

Międzynarodowy Dzień Sprzeciwu wobec Prób Jądrowych proklamowano rezolucją 64/35 Zgromadzenia Ogólnego ONZ w 2009 roku. Datę tę wybrano ze względu na fakt, że tego dnia w 1991 roku dekretem Nursułtana Nazarbajewa, prezydenta Kazachstanu, zamknięto największy na świecie poligon do testowania broni jądrowej. Znajdował się nieopodal Semipalatinska.

Zamknięcia poligonu dokonano 42 lata po tym, jak ZSSR przeprowadził pierwszy test broni jądrowej. W latach 1949-1991 Moskwa przeprowadziła ponad 450 prób broni jądrowej w Kazachstanie, których skutki są tragiczną spuścizną dla lokalnych społeczności i środowiska naturalnego m.in. ponad 1,5 mln ludzi dotknęło skażenie radioaktywne

Za przykładem Kazachstanu podążyły inne kraje, które zaprzestały funkcjonowania poligonów jądrowych. To z kolei utorowało drogę do przyjęcia w 1996 roku Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób z Bronią Jądrową.

Próby jądrowe stanowią zagrożenie dla ludzkiego zdrowia i stabilnej sytuacji na świecie. Międzynarodowy Dzień Sprzeciwu Wobec Prób Jądrowych jest dobrą okazją, aby zwrócić uwagę na ich szkodliwe i długotrwałe skutki oraz na stałe zagrożenie związane z istnieniem dziesiątków tysięcy sztuk broni jądrowej.

W tym dniu odbywają się sympozja, konferencje, wystawy i konkursy, których zadaniem jest podniesienie świadomości społecznej oraz skłonienie do podejmowania działań w celu ostatecznego zaprzestania prób jądrowych. Żeby to osiągnąć, państwa które jeszcze nie podpisały i nie ratyfikowały Traktatu o Całkowitym Zakazie Prób z Bronią Jądrową, powinny tego dokonać.

Na świecie istnieje około 60 poligonów atomowych. Poligony stworzono zarówno na terenach niezamieszkałych, jak i w pobliżu siedzib ludzkich najczęściej zasiedlonych przez ludność tubylczą lub mniejszości narodowe. Mieszkańcy tych rejonów do dziś umierają na chorobę popromienną, a pomysłu na posprzątanie dawnych poligonów atomowych nie ma.

Testy i próby jądrowe

Zgodnie z traktatem o ograniczeniu testów jądrowych, test jądrowy to jedna, dwie lub więcej eksplozji jądrowych wywołanych w ciągu 0,1 sekundy jedna od drugiej w obszarze o promieniu 2 kilometrów. Testy jądrowe przeprowadzane są głównie w celu sprawdzania i udoskonalania broni jądrowej lub jej zabezpieczeń. Od wynalezienia bomby atomowej w 1945 miało miejsce 2366 próbnych wybuchów atomowych – na powierzchni ziemi, pod ziemią, w wodzie i w atmosferze głównie przeprowadzonych przez USA, ZSRR, Wielką Brytanię, Francję, Chiny, Indie oraz Pakistan. Od 1992 Rosja i USA utrzymują moratorium na dokonywanie próbnych wybuchów.

Niektóre kraje próby broni jądrowej łączyły z testami jej oddziaływania na ludzi. Szczególnie często takie eksperymenty przeprowadzano w ZSRR, m.in. na poligonach w Tockoje, Semipałatyńsku i Nowej Ziemi. Do testów używano z reguły żołnierzy ze specjalnych, tajnych jednostek wojskowych i więźniów gułagów. Również w Stanach Zjednoczonych w latach 40. i 50. XX w. wykonywano próby nuklearne z własnymi żołnierzami. Testy polegały najczęściej na przebywaniu w niewielkich odległościach od epicentrum w płytkich okopach oraz przemarszu przez strefę 0 w kilkanaście minut po wybuchu. Prawdopodobnie podobne próby przeprowadzały też Chiny. Niezależna komisja medyczna w 1991 roku oceniła, że we Wschodnim Turkiestanie choruje ok. 170 tysięcy, a ok. 210 tysięcy osób zmarło na nowotwory, będące efektem napromieniowania.

Niektóre mocarstwa atomowe, m.in. Wielka Brytania i Francja testowały broń jądrową nie na własnych wojskach, a na lokalnej ludności zamieszkującej wyspy i atole w pobliżu poligonów na Pacyfiku. W wyniku francuskich prób na Mururoa, zachorowalność na choroby nowotworowe wśród mieszkańców wyspy archipelagu Tuamotu, leżących 400 km od atolu, jest sześciokrotnie wyższa od innych rejonów Polinezji. Brytyjskie próby na Wyspie Bożego Narodzenia w latach 1957–1958 bez wcześniejszej ewakuacji mieszkańców, są przedmiotem skargi złożonej przez jedną z poszkodowanych do Europarlamentu. Silnie skażone są też obszary atolu Bikini (127 wybuchów amerykańskich).

W ZSRR było 110 poligonów atomowych. Prawdopodobnie pozostałością po jednym z nich jest żółty las ze zniekształconą genetycznie roślinnością, znajdujący się na pograniczu Białorusi i Ukrainy. Dotychczas winę za to zrzucano wyłącznie na skutki eksplozji w Czarnobylu.

O ogromnym skażeniu byłego poligonu w Semipałatyńsku świat dowiedział się dzięki rozpadowi ZSRR. Teren ten znalazł się wówczas w granicach Kazachstanu, a zagranicznym naukowcom umożliwiono prowadzenie badań. Dokonano tu 469 prób atomowych (87 wysoko w atmosferze, 73 na powierzchni ziemi i 309 pod ziemią). Pomimo upływu lat od ostatniej eksplozji na poligonie wciąż utrzymuje się promieniowanie wielokrotnie przekraczające wszelkie normy. W okolicach Semipałatyńska i Karagandy około 1,5 miliona Kazachów dotkniętych zostało skażeniem radioaktywnym. Aż 85% tamtejszej ludności ma anemię. Według szacunków międzynarodowego ruchu Lekarze Przeciw Wojnie Nuklearnej ostatecznie około 2,4 miliona osób umrze z powodu konsekwencji powietrznych testów atomowych przeprowadzanych w latach 1945-1995, których ogólna moc równa była mocy 29 tys. ładunków zrzuconych na Hiroszimę.

dodatkowe informacje:
Lista wybuchów jądrowych
Testy atomowe

Wyznaczniki epoki Antropocen

Antopocen to według naukowców nowa era zdominowana poprzez działania człowieka, a nie przez aktywność geologiczną. Działania człowieka powodują m.in. wzrost globalnej temperatury, poziomu mórz i oceanów, topnienie lodowców i lądolodów, przyspieszoną erozję. Ludzie zanieczyszczają środowisko popiołem z paliw kopalnych, śmieciami i odpadami z tworzyw sztucznych. Przyczynili się też do rozprzestrzeniania po całym świecie obcych gatunków zwierząt, oraz cząstek radioaktywnych pochodzących z testów bomb atomowych.

Datę 16 lipca 1945 roku, pierwszego testu jądrowego przeprowadzonego przez Stany Zjednoczone, jako jedną z dat rozpoczęcia nowej epoki w historii Ziemi, zaproponowali naukowcy z zespołu dr. Jana Zalasiewicza i prof. Marka Williamsa z Wydziału Geologii na University of Leicester. Naukowcy rozważali też uznanie za początek epoki człowieka 1964 rok, kiedy po serii testów broni jądrowej, zwiększył się promieniotwórczy opad i rozpoczęła się era atomowa. Od równika po bieguny rozproszono sztucznie stworzone promieniotwórcze izotopy pierwiastków, a skala tego procesu była tak duża, że dysponując odpowiednimi instrumentami, jego ślad można wykryć w całej współczesnej warstwie geologicznej.

dodatkowe informacje:
Antropocen

Traktaty o zakazie prób z bronią jądrową

Zaniepokojenie opinii publicznej wpływem testów atomowych na zdrowie ludzi, oraz na środowisko naturalne doprowadziło w roku 1963 do pierwszych negocjacji nad traktatem zakazującym tego typu prób. 

5 sierpnia 1963 roku w Moskwie, ZSRR, USA oraz Wielka Brytania podpisały Układ o zakazie prób broni nuklearnej w atmosferze, w przestrzeni kosmicznej i pod wodą. Mocarstwa atomowe pozostawiły jednak sobie furtkę dopuszczając testy podziemne. Dopiero 33 lata później, 24 września 1996 roku Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło Traktat o całkowitym Zakazie Prób z Bronią Jądrową (Comprehensive Nuclear-Test-Ban Treaty, CTBT).

Do jego wejścia w życie wymagana jest ratyfikacja przez 44 państwa (w tym Polskę) wyszczególnione w układzie. Do października 2023 roku proces ratyfikacyjny zakończył się w 36 spośród nich, a Indie, Pakistan i Korea Północna w ogóle nie złożyły swych podpisów. Łącznie traktat podpisany został przez 187 państwa, z czego 178 go ratyfikowały.

W październiku 2023 roku Duma Państwowa Federacji Rosyjskiej przyjęła ustawę uchylającą ratyfikację traktatu, uzasadniając to brakiem ratyfikacji przez USA. 2 listopada prezydent Rosji, Władimir Putin, podpisał tę ustawę.

Traktat zoiązuje strony, by nie przeprowadzały jakichkolwiek wybuchów jądrowych oraz zapobiegały wszelkim takim wybuchom na wszystkich obszarach podlegających ich władzy. Strony zobowiązane są także, że powstrzymają się od powodowania, zachęcania do lub uczestniczenia w jakikolwiek sposób w przeprowadzaniu takich wybuchów. Spory, jakie mogą wyniknąć ze stosowania lub wykładni Traktatu, za zgodą stron rozstrzygać ma Międzynarodowy Trybunał Sprawiedliwości.

8 września 2006 roku w Semipałatyńsku wszedł w życie Traktat o Ustanowieniu Strefy Wolnej od Broni Jądrowej w Azji Centralnej (Treaty on a Nuclear-Weapon-Free Zone in Central Asia). Traktat z Semipałatyńska wszedł w życie 21 marca 2009 roku, z chwilą zarejestrowania ostatniej z pięciu ratyfikacji. Stronami są Kirgistan (depozytariusz), Uzbekistan, Turkmenistan, Tadżykistan i Kazachstan. Jak dotąd, jest to ostatnia taka strefa, która została utworzona w XXI wieku. Kazachstan przez wzmacnianie potencjału stref wolnych od broni jądrowej proponuje potrojenie wysiłków całego świata w rozbrojeniu i nierozprzestrzenianiu broni jądrowej.

Kierując się tymi ideami, w 2015 roku pierwszy prezydent Kazachstanu, Nursułtan Nazarbayev zainicjował przyjęcie przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucji w sprawie Powszechnej Deklaracji o Budowie Świata Wolnego od Broni Jądrowej. W obecnie złożonej sytuacji geopolitycznej na świecie znaczenie Powszechnej Deklaracji rośnie, a zawarte w niej uniwersalne zasady i obowiązki dotyczące rozbrojenia jądrowego powinny budować pomosty między różnymi poglądami na temat przyszłego ustroju bezpiecznego świata.

dodatkowe informacje:
Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową
Traktat o zakazie broni jądrowej
Układ o zakazie prób broni nuklearnej w atmosferze, w przestrzeni kosmicznej i pod wodą

Broń masowego rażenia

W działaniach wojennych bomby atomowe zostały wykorzystane dwukrotnie. Podczas II wojny światowej Stany Zjednoczone zrzuciły ładunki nuklearne na japońskie miasta Hiroszimę (6 sierpnia 1945 r.oku), oraz Nagasaki (9 sierpnia 1945 roku). W obydwu wybuchach zginęło łącznie 210 000 ludzi, niemalże drugie tyle zostało rannych. Obrażenia jakie odnieśli poszkodowani w wybuchach to ciężkie oparzenia ciała, urazy organów wewnętrznych oraz napromieniowanie.

Kilka lat po bombardowaniach u osób narażonych na kontakt z promieniowaniem odnotowano wzrost liczby przypadków zachorowań na białaczkę, a po dekadzie część ocalałych zaczęła cierpieć na nowotwory tarczycy, płuc i piersi. Skutki napromieniowania odczuwalne są do dziś. W rejonach, w których zrzucono bomby odsetek chorujących na nowotwory, liczba poronień czy urodzeń dzieci z różnego rodzaju deficytami, jest wyższa, niż na terenach nie dotkniętych skażeniem.

dodatkowe informacje:
Katastrofy jądrowe (nuklearne)
Broń jądrowa
Testy atomowe
Układ o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej

źródło: materiały prasowe
Testy atomowe, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Traktat o całkowitym zakazie prób z bronią jądrową, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)

Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl

Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie