Około 4 tys. lat temu w dzisiejszym Bruszczewie (Wielkopolska) istniała unikalna w skali Europy Środkowej obszerna osada obronna, która otoczona była jeziorem. Teraz naukowcy przyjrzą się bliżej temu zbiornikowi i spróbują ustalić m.in. jak wpłynął na niego człowiek.
Osada obronna, której relikty znajdują się w dzisiejszym Bruszczewie, zajmowała powierzchnię 1,5 ha i mierzyła ok. 120 m średnicy. Jednocześnie mieszkało tam co najwyżej 100 osób. Chroniła ją głęboka fosa i co najmniej dwa rzędy drewnianych palisad. Oblewały ją wody jeziora, które dziś zmieniło się w torfowisko.
W ramach nowego projektu naukowcy pod kierunkiem dr. Jakuba Niebieszczańskiego z Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu zamierzają przyjrzeć się otoczeniu tej osady, m.in. reliktom jeziora, nad którym była ona położona. Zaplanowano wykonanie bardzo różnego rodzaju badań: pobranie rdzeni, analizy magnetometryczne, geochemiczne, palinologiczne czy sedymentologiczne.
Co prawda wiemy, że osadę oblewało jezioro, ale jest ono dla nas nadal zagadką. Nie wiemy, jak było duże, nie wiemy w jaki sposób obecność człowieka wpływała na jakość wody, nie mamy też do końca pewności, czy fosa mogła być w ogóle zasilana wodami z jeziora i czy w rzeczywistości nie była tylko suchym lub okresowo zalewanym rowem.
opowiada Nauce w Polsce dr Niebieszczański
Analizy pozwolą też na szczegółowe poznanie ówczesnej szaty roślinnej. W ten sposób naukowcy uzyskają też zapewne informacje na temat uprawianych zbóż i tego jak człowiek zmieniał wokół siebie krajobraz.
Dr Niebieszczański podkreśla, że pozyskane dane wzbogacą wiedzę nie tylko na temat osady sprzed 4 tys. lat, ale również na temat ludzi zamieszkujących ten region w innych epokach – późnej epoce brązu, okresie wpływów rzymskich, czy we wczesnym średniowieczu, które nie były dotąd przedmiotem szczegółowych studiów pod kątem interakcji człowieka ze środowiskiem. Wyniki będą również ciekawe dla geologów i naukowców innych specjalności, bo badacze dowiedzą się też m.in. kiedy i w jaki sposób jezioro powstało.
Obecnie jezioro wokół pradziejowej osady w Bruszczewie zanikło; stało się to zapewne ok. VI w. Jest to stale wysychająca z roku na rok rozległa równina torfowa porośnięta łąkami. Podmokły teren sprzyja zachowaniu i konserwacji reliktów osady – w takim środowisku do naszych czasów dotrwały w świetnym stanie na przykład drewniane konstrukcje słynnej osady w Biskupinie.
Wykopaliska w Bruszczewie rozpoczęły się już w latach 60. XX wieku, kiedy pracowali tutaj archeolodzy z Muzeum Archeologicznego w Poznaniu. W interdyscyplinarną i międzynarodową fazę weszły pod koniec lat 90. ubiegłego wieku, kiedy rozpoczął się szeroko zakrojony projekt badawczy IP UAM i Uniwersytetu w Kilonii. Do tej pory archeolodzy przebadali ok. 20 proc. powierzchni osady. Nowo rozpoczynający się projekt sfinansowało Narodowe Centrum Nauki w ramach konkursu OPUS.
źródło: naukawpolsce.pap.pl
Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:
definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby
degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw
ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)
zanieczyszczenie środowiska:
beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody
zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał
klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej
Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)
Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough
