Zrównoważony rozwój (Sustainable development)

Ideę zrównoważonego rozwoju streszcza pierwsze zdanie raportu WCED z 1987 roku Nasza wspólna przyszłość: „Na obecnym poziomie cywilizacyjnym możliwy jest rozwój zrównoważony, to jest taki rozwój, w którym potrzeby obecnego pokolenia mogą być zaspokojone bez umniejszania szans przyszłych pokoleń na ich zaspokojenie”.

Raport dostrzega, że cywilizacja osiągnęła poziom dobrobytu możliwy do utrzymania pod warunkiem odpowiedniego gospodarowania. Model takiej gospodarki zakłada odpowiednio i świadomie ukształtowane relacje pomiędzy wzrostem gospodarczym, dbałością o środowisko (nie tylko przyrodnicze, ale także sztuczne – wytworzone przez człowieka), oraz jakością życia (w tym zdrowiem człowieka).

Doktryna zrównoważonego rozwoju dąży do sprawiedliwości społecznej poprzez m.in. ekonomiczną i środowiskową efektywność przedsięwzięć zapewnioną m.in. przez ścisły rachunek kosztów produkcji, rozciągający się również w bardzo złożony sposób na zasoby zewnętrzne (iiSBE). Szerokie zastosowanie w ekonomii zrównoważonego rozwoju ma teoria dobra publicznego.

W języku potocznym pojęcie zrównoważonego rozwoju zyskuje w zależności od kontekstu nieco inne znaczenia: często używane jest jako synonim zachowań proekologicznych, zaś w środowiskach biznesowych jest utożsamiane z sukcesem i innowacyjnością.

Rozwój pojęcia

Pojęcie zrównoważonego rozwoju pochodzi pierwotnie z leśnictwa, a stworzone zostało przez Hansa Carla von Carlowitza. Oznaczało odpowiedni sposób gospodarowania lasem polegający na tym, że wycince poddaje się tylko tyle drzew, ile może w danym miejscu urosnąć, tak żeby las mógł się samoistnie odrodzić.

Na początku XIX wiek koncepcja zrównoważonego rozwoju lasu (Sustained Yield Forestry) stała się niezwykle popularna na całym świecie. Określenie sustainable zostało następnie przejęte przez ruchy ekologiczne i w latach osiemdziesiątych XX wieku ponownie wprowadzone do debaty politycznej. Obecnie definicja zrównoważonego rozwoju nie ogranicza się wyłącznie do sfery leśnictwa.

Definicje zrównoważonego rozwoju

Na podstawie Raportu Brundtland

Zrównoważony rozwój to rozwój, który zaspokaja potrzeby obecne, nie zagrażając możliwościom zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń. Opiera się na dwóch podstawowych pojęciach:

• pojęciu potrzeb – w szczególności podstawowych potrzeb najbiedniejszych na świecie, którym należy nadać najwyższy priorytet
• pojęciu ograniczeń – narzuconych zdolności środowiska do zaspokojenia potrzeb obecnych i przyszłych przez stan techniki i organizacji społecznej

Definicja z raportu Brundtland cytowana jest zazwyczaj w skróconej formie. Swój rodowód wywodzi ze znanej opinii Klubu Rzymskiego „Granice wzrostu”. Zgodnie z tą opinią, w celu zapewnienia dalszej egzystencji życia na Ziemi i możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb wszystkich ludzi i przyszłych generacji, należy zadbać o zrównoważony rozwój wszelkich dziedzin życia i ludzkiej działalności.

Na podstawie dokumentów Narodów Zjednoczonych

W związku z nieścisłościami i niejasnościami definicji zrównoważonego rozwoju przy opisywaniu tego pojęcia często sięga się do definicji zawartej w normach i dokumentach Narodów Zjednoczonych. Brzmi ona następująco:

Zrównoważony rozwój Ziemi to rozwój, który zaspokaja podstawowe potrzeby wszystkich ludzi, oraz zachowuje, chroni i przywraca zdrowie i integralność ekosystemu Ziemi, bez zagrożenia możliwości zaspokojenia potrzeb przyszłych pokoleń i bez przekraczania długookresowych granic pojemności ekosystemu Ziemi.

Używając języka ekonomii można powiedzieć, że zgodnie z ideą zrównoważonego rozwoju społeczeństwo powinno żyć, uwzględniając rachunek ciągniony kosztów swoich decyzji.

Zrównoważony rozwój oznacza, że wzrost gospodarczy prowadzi do zwiększania spójności społecznej (w tym m.in. zmniejszania rozwarstwienia społecznego, wyrównywania szans, przeciwdziałania marginalizacji i dyskryminacji), oraz podnoszenia jakości środowiska naturalnego, m.in. poprzez ograniczanie szkodliwego wpływu produkcji i konsumpcji na stan środowiska i ochronę zasobów przyrodniczych.

Na podstawie ustawy Prawo ochrony środowiska

W Polsce zasada zrównoważonego rozwoju zyskała rangę konstytucyjną. Została zapisana w art. 5 Konstytucji RP, a definicja zrównoważonego rozwoju znalazła się w ustawie Prawo ochrony środowiska:

Zrównoważony rozwój to taki rozwój społeczno-gospodarczy, w którym następuje proces integrowania działań politycznych, gospodarczych i społecznych, z zachowaniem równowagi przyrodniczej oraz trwałości podstawowych procesów przyrodniczych, w celu zagwarantowania możliwości zaspokajania podstawowych potrzeb poszczególnych społeczności lub obywateli zarówno współczesnego pokolenia, jak i przyszłych pokoleń.

Międzynarodowe organizacje działające na rzecz zrównoważonego rozwoju

Zrównoważony rozwój leży w polu zainteresowań wielu organizacji międzynarodowych.

Instytucje Unii Europejskiej

• Parlament Europejski
• Komisja Europejska
• Europejski Komitet Ekonomiczno-Społeczny

Program Narodów Zjednoczonych ds. Ochrony Środowiska (UNEP)

Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych (United Nations Environment Programme, UNEP) to agenda ONZ powołana rezolucją Zgromadzenia Ogólnego ONZ nr 2997 z 16 grudnia 1972 roku w celu prowadzenia przez ONZ działań w zakresie ochrony środowiska i stałego monitorowania jego stanu na świecie. Siedziba UNEP mieści się w Nairobi, stolicy Kenii.

Program UNEP obejmuje zdrowie a środowisko, ekosystemy lądowe, środowisko a rozwój, oceany, klęski naturalne.

dodatkowe informacje:
Oficjalna strona UNEP
Oficjalna strona UNEP/GRID-Warszawa

Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (UNDP)

Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju (United Nations Development Programme) to agenda ONZ powstała w 1965, która tworzy globalną sieć na rzecz rozwoju. Działania UNDP wspierają pozytywne zmiany w krajach poprzez udostępnianie społeczeństwom wiedzy, doświadczenia, oraz środków pieniężnych i intelektualnych. Siedzibą agendy jest Nowy Jork. UNDP działa w 166 krajach, gdzie wspomaga rozwiązywanie globalnych i krajowych problemów rozwojowych. Dzięki pomocy UNDP, kraje rozwijające się mogą w efektywny sposób wykorzystywać otrzymaną pomoc.

UNDP łączy oraz koordynuje działania podejmowane w celu osiągnięcia Milenijnych Celów Rozwoju (MDGs, Millennium Development Goals), określonych w ramach Projektu Milenijnego ONZ. Działania Programu skupiają się na wyzwaniach rozwojowych:

• wyeliminowanie skrajnego ubóstwa i głodu
• upowszechnienie demokratycznych form rządzenia
• zapobieganie kryzysom i odbudowa
• środowisko i trwały i zrównoważony wzrost

Państwa rozwijające się niejednokrotnie nie są w stanie zapewnić powszechnego dostępu do czystych i niedrogich źródeł energii. Są też w dużej mierze narażone na degradację środowiska naturalnego. Działania UNDP podejmowane w tym obszarze mają na celu usprawnienie systemu zarządzania energią, oraz ochroną środowiska naturalnego. Problemy środowiskowe mają charakter ogólnoświatowy, dlatego też rozwiązania przyjmowane w obszarach zmian klimatycznych czy ochrony gatunków zagrożonych wyginięciem muszą być podejmowane na poziomie globalnym.

UNDP wydaje coroczny Raport o Rozwoju Społecznym oparty na Wskaźniku Rozwoju Społecznego (Human Development Index HDI), który prezentuje nowe narzędzia pomiarowe i innowacyjne analizy poziomu rozwoju państw oraz proponuje rozwiązania określonych wyzwań rozwojowych na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Podstawą tworzenia Raportu jest przekonanie, iż rozwój stanowi proces zwiększania możliwości swobodnego wyboru dla obywateli w różnych dziedzinach życia, nie zaś jedynie zwiększanie dochodów państw. Raport tworzony jest przez niezależne grupy ekspertów ze środowisk akademickich, rządowych oraz pozarządowych, którzy dostarczają dane, teorie, analizy i praktyki. Kraje rozwijające się wykorzystują Raport do analizy istniejących problemów oraz na jego podstawie tworzą nowe strategie rozwojowe.

dodatkowe informacje:
UNDP – oficjalna strona

Konferencje związane z zrównoważonym rozwojem

Konferencja sztokholmska ONZ

Konferencja sztokholmska ONZ (I Konferencja ONZ) obradowała w 1972 pod hasłem: Mamy tylko jedną ziemię. Podczas jej trwania ochrona środowiska (polityka ochrony środowiska) podniesiona została do rangi podstawowej funkcji państwa.

Konferencja wskazała na konieczność powołania wyspecjalizowanej agencji ONZ zajmującej się zagadnieniami ochrony środowiska. W ten sposób powstał UNEP. Ustalono również Deklarację Konferencji Narodów Zjednoczonych w Sprawie Naturalnego Środowiska Człowieka. Deklaracja ta składa się ze Wstępu i 26 Zasad

dodatkowe informacje:
Declaration of the United Nations Conference on the Human Environment

Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)

Szczyt Ziemi 1992 to skrótowa nazwa Konferencji Narodów Zjednoczonych na temat Środowiska i Rozwoju (United Nations Conference on Environment and Development, UNCED). II Konferencja ONZ odbyła się w Rio de Janeiro w dniach 3-14 czerwca 1992 roku pod hasłem Środowisko i Rozwój. Uczestniczyły w niej 172 rządy, ok. 2400 osób z organizacji pozarządowych (NGO) w tym około 1700 osób na równoległym Forum zorganizowanym przez NGO.

W ramach konferencji przyjęto dokumenty określające fundamentalne zasady w polityce społeczno-gospodarczej nakazujące uwzględniać ochronę środowiska.

• Ramową Konwencję Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu
• Agendę 21 – katalog celów ochrony do realizowania w XXI wieku
• Konwencję o Zachowaniu Różnorodności Biologicznej
• Deklarację dotyczącą kierunku rozwoju, ochrony i użytkowania lasów

Szczyt Ziemi 2002

Szczyt Ziemi 2002, Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju (The World Summit on Sustainable Development WSSD), został zorganizowany przez ONZ w Johannesburgu (RPA) w dniach od 26 sierpnia do 4 września 2002 roku. Jego głównym celem była dyskusja na temat globalnego zrównoważonego rozwoju. Szczyt zgromadził przywódców państw, przedstawicieli biznesu i organizacji pozarządowych. Przypadał w 10. rocznicę Szczytu Ziemi 1992 w Rio de Janeiro, dlatego Szczyt w Johannesburgu nazywany był także Rio+10.

Zadaniem szczytu było podsumowanie globalnych zmian, jakie zaszły w ciągu dziesięciu lat i zaproponowanie konkretnych działań służących zarówno poprawie warunków życia ludzi, jak i ochronie zasobów naturalnych na świecie. Poruszono tematy związane z równomiernym podziałem korzyści z globalizacji, ograniczeniem ubóstwa, nadmiernej konsumpcji, zarządzaniem zasobami międzynarodowymi, oraz promocją zrównoważonych wzorców produkcji i konsumpcji.

Sekretarz Generalny ONZ, Kofi Annan, zidentyfikował pięć kluczowych obszarów, w których Szczyt w Johannesburgu miał być szczególnie skuteczny: zaopatrzenie w wodę i sanitację, energia, zdrowie, rolnictwo i bioróżnorodność (Water and Sanitation, Energy, Health, Agriculture, Biodiversity).

dodatkowe informacje:
Earth Summit 2002 – oficjalna strona szczytu
Światowy Szczyt Zrównoważonego Rozwoju Johannesburg 2002

Dokumenty określające zasady zrównoważonego rozwoju

Zrównoważony rozwój stanowi ważny element systemu prawa międzynarodowego. Do najważniejszych dokumentów prawnomiędzynarodowych, ujmujących problematykę zrównoważonego rozwoju, należą:

Agenda 21 (Action Programme – Agenda 21)

Agenda 21 jest dokumentem programowym, który przedstawia sposób opracowania i wdrażania programów zrównoważonego rozwoju w życie lokalne. Dokument ten został przyjęty na konferencji Środowisko i Rozwój z inicjatywy ONZ w 1992 roku na II Konferencji w Rio de Janeiro. Jej polska wersja ukazała się w roku 1993 w opracowaniu „Dokumenty końcowe Konferencji Narodów Zjednoczonych Środowisko i Rozwój”. Wyceniony na 600 mld dolarów program ratowania planety zawarty jest w Agendzie 21 na prawie 500 stronach, w 40 rozdziałach. Stanowi podstawowy katalog celów ochrony do realizowania w XXI wieku.

Dodatkowe informacje:
Agenda 21 – pełna lista rozdziałów

Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030

Agenda na rzecz zrównoważonego rozwoju 2030 (Przekształcamy nasz świat), zawierająca cele zrównoważonego rozwoju (The Sustainable Development Goals) została przyjęta przez wszystkie państwa członkowskie ONZ Rezolucją Zgromadzenia Ogólnego 25 września 2015 roku w Nowym Jorku.

Agenda określa 17 celów zrównoważonego rozwoju (The Sustainable Development Goals), oraz związanych z nimi 169 zadań (targets), które mają zostać osiągnięte przez świat do 2030 roku. Dotyczą one osiągnięć w 5 obszarach tzw. 5xP: ludzie (people), planeta (planet), dobrobyt (prosperity), pokój (peace), partnerstwo (partnership). Cele obejmują szeroki zakres wyzwań, takich jak ubóstwo, głód, zdrowie, edukacja, równość płci, zmiany klimatu, zrównoważony rozwój, pokój, sprawiedliwość społeczna. Zastąpiły one Milenijne Cele Rozwoju, które zrealizowane miały być do 2015 roku.

dodatkowe informacje:
Cele Zrównoważonego Rozwoju 2030

Konwencja o Dostępie do Informacji, Udziale Społeczeństwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostępie do Sprawiedliwości w Sprawach Dotyczących Środowiska

Konwencja o Dostępie do Informacji, Udziale Społeczeństwa w Podejmowaniu Decyzji oraz Dostępie do Sprawiedliwości w Sprawach Dotyczących Środowiska, podpisana została 25 czerwca 1998 w Aarhus, w Danii, podczas IV Paneuropejskiej Konferencji Ministrów Ochrony Środowiska. Konwencja weszła w życie 30 października 2001. Polska ratyfikowała ją w 2003 roku.

Konwencja z Aarhus zajmuje szczególną pozycję w prawie międzynarodowym. Mniej dotyczy ona samej ochrony środowiska, bardziej natomiast prawa człowieka do czystego środowiska. W tym sensie prawo do informacji, do udziału w podejmowaniu decyzji i dostępu do sądownictwa w ochronie środowiska są często określane jako następna generacja praw człowieka i jako takie stanowią kluczowy element realizacji zasady zrównoważonego rozwoju.

dodatkowe informacje:
Convention on Access to Information, Public Participation in Decision-Making and Access to Justice in Environmental Matters, treaties.un.org

dodatkowe informacje:
Instytut na rzecz Ekorozwoju
Międzynarodowa Inicjatywa na Rzecz Zrównoważonego Rozwoju Środowiska Zbudowanego (International Initiative for a Sustainable Built Environment IISBE)
Rachunkowość rozwoju zrównoważonego
Rachunkowość zrównoważona

źródło: materiały prasowe
Agenda 21, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Cele Zrównoważonego Rozwoju 2030, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Konferencja sztokholmska ONZ, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Konwencja z Aarhus, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Program Narodów Zjednoczonych ds. Rozwoju, autorzy. licencja CC BY SA 3.0
Program Środowiskowy Organizacji Narodów Zjednoczonych, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Szczyt Ziemi 1992, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Szczyt Ziemi 2002, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Zrównoważony rozwój, autorzy, licencja CC BY SA 3.0

🔄 Zrównoważony rozwój – dodatkowe informacje:
Agenda 21, air-commerce, biologiczny potencjał Ziemi, carsharing, Cele Zrównoważonego Rozwoju (Sustainable Development Goals SDGs), cleantech, cykl życia produktu (Life Cycle Assesment LCA), czynniki ESG, degrowth (postwzrost), dekarbonizacja gospodarki (przemysłu), Dow Jones Sustainability Index (DJSI), dyrektywa CSRD (Corporate Sustainability Reporting Directive), dyrektywa NFRD (Non-Financial Reporting Directive), dyrektywa EPBD, Dzień długu ekologicznego, efektywność energetyczna, ekologiczna dystrybucja, ekonomia ekologiczna, ekonomia subskrypcji, ekonomia środowiska i zasobów naturalnych, Europejski Niebiski Ład (European Blue Deal). Europejski Zielony Ład (European Green Deal), ESRS (European Sustainability Reporting Standards), Fit for 55, ekologiczna wysyłka i dostawa towarów, ekoprojekt, ekoprojektowanie, greentech, gospodarka niskooemisyjna, gospodarka obiegu zamkniętego (GOZ), greenwashing (ekościema, ekomanipulacja, zielone kłamstwo), Indeks Dekarbonizacji Polskiej Gospodarki, inteligentna wieś (smart village), Konferencja RIO+20, kryteria ESG, Less waste, Lifestyles of Health and Sustainability (LOHAS), neutralność klimatyczna (net-zero), normy środowiskowe z serii ISO 14000 14001 26000, opakowanie ekologiczne (zielone opakowanie) (green packaging, sustainable packaging), paperless, Społeczna Odpowiedzialności Biznesu (CSR), Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), produkty ekologiczne, Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu, Ranking Best Global Green Brands, REPowerEU, sparing economy, ślad ekologiczny (ecological footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad węglowy (carbon footprint), ślad wodny (water footprint), transformacja energetyczna, United Nations Environment Programme (UNEP), Zero Waste, zielona gospodarka (green economy), zielone inwestycje, zielona rewolucja, zielona transformacja, zielone miejsca pracy – zielone kołnierzyki (green collar jobs, green jobs), zielone certyfikaty dla budynków (BREAM, LEED), zielone technologie, zielone trendy, zielone zamówienia publiczne, zielone zarządzanie, zielony marketing – green (eco) marketing, zielony wzrost (green growth), znaki i oznaczenia ekologiczne, zrównoważone miasto, zrównoważony rozwój (sustainable development)

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie