Wzrost poziomu mórz i oceanów

Poziom mórz i oceanów na świecie podnosi się w wyniku globalnego ocieplenia spowodowanego przez człowieka, przy czym tempo tego zjawiska jest niespotykane od ponad 2500 lat. W latach 1901–2010 średni poziom mórz na świecie wzrósł o 19 cm, ponieważ z powodu ocieplenia klimatu, topnienia lodowców i lądolodów powiększyły się oceany. W każdej dekadzie topnieje 1.07 miliona km² pokrywy lodowej.

Według scenariuszy Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC) w zależności od poziomu emisji gazów cieplarnianych poziom mórz do 2100 roku wzrośnie od 0,5 do 1,5 m. Oznacza to gwałtowne nasilenie się zjawisk ekstremalnych związanych z zalewaniem wybrzeży. Delty rzek i pola ryżowe zostaną zalane słoną wodą, co zrujnuje plony. Woda morska, zmieszana z wodą słodką, zanieczyści rzeki i pokłady wodonośne. Żadna infrastruktura nie jest na to przygotowywana i nie da się jej na to przygotować na całej długości wybrzeży.

Z niedawnego raportu IMGW wynika, że poziom morza w Świnoujściu od 1950 roku wzrósł o 15 cm, we Władysławowie o blisko 20 cm.

Naukowcy wskazują, że jeśli cieplenie klimatu będzie nadal postępować prawdopodobnie przekroczy bezpieczny próg 1,5°C już pomiędzy 2030 a 2050 rokiem. IPCC szacuje, że w czarnym scenariuszu do końca tego stulecia średnia temperatura na Ziemi może wzrosnąć z 2˚C do nawet 4,4˚C, co spowoduje wzrost poziomu mórz o 3 m. To zaś będzie oznaczać katastrofę nie tylko klimatyczną, ale i cywilizacyjną.

Podstawowe informacje

Poziom mórz i oceanów podnosi się z dwóch powodów zależnych od globalnego ocieplenia.

Pierwszym jest topnienie na świecie lodowców i lądolodów górskich. Zgodnie z prawem Archimedesa, jeśli stopimy lód który pływa po morzu, poziom wody się nie zmieni. Wzrostu poziomu morza nie spowoduje zatem topnienie, czyli redukcja morskiej pokrywy lodowej na Arktyce (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego na Arktyce).

Inaczej jest, kiedy do morza spłynie stopiony lód, który dotąd znajdował się na lądzie. Poziom morza musi się wtedy podnieść. Zmniejszanie się pokrywy lodowej na Ziemi naturalnie wpływa na zwiększanie poziomu wód w dużych zbiornikach. Jest to długotrwały, ale regularny proces, w którym główną rolę grają przede wszystkim lądolody Antarktydy i Grenlandii, które nie są zbudowane z lodu pływającego, a spoczywają na lądzie, stanowiąc dodatkowy magazyn wody która trafi do oceanów.

Szczególnie dużym problemem będzie moment kiedy zdestabilizowany zostanie lądolód Zachodniej Antarktydy. Gdyby ta część kontynentu stopniała, poziom mórz na świecie wzrósłby o 5 m. Niektórzy naukowcy obawiają się, że taki proces potrwa nie tysiące lat a nastąpi znacznie szybciej, bo ciepłe morze zaczyna podmywać lód pod spodu.

Drugim powodem wzrostu poziomu mórz jest to, że objętość wody rośnie wraz ze wzrostem temperatury. I tak np. woda, która w temperaturze 4°C wypełnia jakiś pojemnik, przy wyższej temperaturze zacznie się z niego wylewać. Ma to związek z tzw. rozszerzalnością cieplną. Do przełomu XX i XXI wieku na wzrost poziomu mórz większy wpływ miała właśnie rozszerzalność cieplna wody, ale obecnie topnienie lodowców zyskuje przewagę, a efekt ten zaczyna przyspieszać. Ociepla się przede wszystkim górna warstwa wód oceanicznych, gdyż to właśnie ocean przejmuje na siebie rolę odbiornika ogromnej nadwyżki energii zaistniałej w systemie klimatycznym.

Średni poziom mórz na świecie w XX wieku podniósł się o 11-16 cm. To jak szybko będzie rósł w XXI wieku zależy od tego jak poradzimy sobie z dalszymi zmianami klimatu i ograniczeniem emisji gazów cieplarnianych. Nawet jeśli emisje np. dwutlenku węgla uda się zredukować natychmiast, to zgodnie z prognozami do końca tego wieku poziom wód wzrośnie o pół metra. Jeśli zaś spełnią się najmniej optymistyczne scenariusze dotyczące emisji CO2, poziom morza wzrosnąć może do 2100 roku o 3 metry.

Prawo Archimedesa
to prawo hydro- i aerostatyki określające siłę wyporu płynu, odkryte przez Archimedesa z Syrakuz. Prawo Archimedesa głosi, że na ciało (częściowo lub całkowicie) zanurzone w płynie (cieczy, gazie lub plazmie) działa pionowa, skierowana ku górze siła wyporu której wartość jest równa ciężarowi płynu wypartego przez to ciało.
Siła wyporu jest skutkiem działania sił ciśnienia na zanurzone w płynie ciało. Jeśli w spoczywającym płynie zostanie wyodrębniony fragment płynu, to fragment ten spoczywa gdy siła wyporu równoważy siłę przyciągania ziemskiego. Ciśnienie wywierane na wyodrębnioną część płynu nie zależy od materiału z jakiego jest ta część, w takim razie taka sama siła wyporu będzie działała na ciało zanurzone w płynie. Siła ta jest równa ciężarowi płynu jaki został wyparty przez zanurzone ciało.

Legenda o sformułowaniu prawa
Grecka legenda głosi, że król Syrakuz Hieron II zwrócił się do Archimedesa, aby ten zbadał, czy korona, którą wykonał dla króla syrakuzański złotnik, zawiera tylko złoto, czy jest to tylko pozłacane srebro. Zadanie miało być wykonane bez uszkadzania korony. Wówczas jedynym sposobem na sprawdzenie, czy przedmiot jest z czystego złota, było zginanie, ponieważ złoto jest metalem dość miękkim.
Archimedes w czasie kąpieli w wannie zauważył, że ilość wody wypływającej z wanny odpowiadała objętości ciała zanurzanego w wodzie. Gdy spostrzeżenie to nasunęło mu rozwiązanie problemu korony, wyskoczył z wanny i z okrzykiem Eureka! (gr. ηὕρηκα heureka – „znalazłem”) wybiegł nago na ulicę.
Archimedes sporządził dwie bryły o takim samym ciężarze co wieniec – jedną ze złota, drugą ze srebra. Napełnił do pełna wodą duże naczynie i wrzucił do niego bryłę srebra, a następnie zmierzył ilość wody jaka wypłynęła. Następnie podobnie postąpił z bryłą ze złota. Okazało się, że w przypadku złotej bryły wypłynęło mniej wody – a więc gęstość (oraz ciężar właściwy) złota jest większa od gęstości srebra. Następnie ponownie napełnił naczynie i wrzucił do niego koronę. Stwierdził, że przy zanurzeniu korony wypłynęło więcej wody, niż w przypadku bryły złota o tym samym ciężarze. Na podstawie tej obserwacji udowodnił domieszkę innego metalu w złocie i oszustwo złotnika.

dodatkowe informacje:
Prawo Archimedesa

Specjalny raport IPCC dotyczący globalnego ocieplenia o 1,5 °C

Specjalny raport IPCC dotyczący globalnego ocieplenia o 1,5°C został opublikowany 8 października 2018 roku. Raport zawiera ponad 6 tys. odniesień do źródeł naukowych i został sporządzony przez 91 autorów z 40 państw. Kluczowym wnioskiem zawartym w raporcie jest stwierdzenie, że uzyskanie limitu wzrostu temperatury na poziomie 1,5 °C jest możliwe, ale że będzie ono wymagało głębokich redukcji emisji, oraz szybkich, daleko idących, bezprecedensowych zmian we wszystkich aspektach życia społecznego. Ponadto raport głosi, że ograniczenie globalnego ocieplenia do 1,5°C w porównaniu z 2°C zmniejszy negatywny wpływ wywierany przez ocieplenie na ekosystemy, oraz ludzkie zdrowie i dobrobyt, natomiast wzrost średniej temperatury o 2°C będzie powodował między innymi nasilanie się takich zjawisk jak częste występowanie ekstremów pogodowych, wzrost poziomu mórz, zanik lodu w Arktyce, blaknięcie raf koralowych czy utrata ekosystemów.

Specjalny raport IPCC przewiduje wzrost średniego poziomu mórz (w porównaniu do okresu 1986-2005 roku) o 0,26-0,77 m przed rokiem 2100 w przypadku ocieplenia o 1,5°C i o dodatkowe 0,1 m w przypadku ocieplenia o 2°C, gdzie wzrost o każde 0,1 m może narazić na niebezpieczeństwo kolejne dziesięć milionów ludzi.

Według raportu poziom mórz będzie nadal wzrastał po roku 2100 nawet jeśli globalne ocieplenie zostanie ograniczone do 1,5°C. Ponadto wzrost temperatury o 1,5-2°C może doprowadzić do nieodwracalnego procesu destabilizacji pokrywy lodowej na Antarktydzie i Grenlandii, powodując wielometrowy wzrost poziomu mórz.

W dalszej perspektywie czasowej 200 lat oczekuje się, że utrzymywanie się temperatur globalnych w zakresie 1,5°C ponad okresem przedprzemysłowym spowoduje wzrost poziom morza o 2-3 m, przy 2°C o 2-6 m, przy wzroście temperatury o 5°C aż o 19-22 m. Te ostatnie liczby oznaczałyby utratę wszystkich historycznych dzielnic miast portowych na całym świecie.

dodatkowe informacje:
Specjalny raport IPCC dotyczący globalnego ocieplenia o 1,5 °C

Szósty Raport IPCC

Według szóstego raportu IPCC z 2021 roku wzrost poziomu morza w XXI wieku (definiowany jako wzrost ponad średni poziom z lat 1995-2014) ma wynieść, w zależności od scenariusza emisji:

• od 0,28-0,55 metra – dla scenariusza bardzo niskich emisji SSP1-1.9 – praktycznie zakładającego zmniejszenie koncentracji gazów cieplarnianych w stosunku do wartości obecnych w wyniku ich usuwania z atmosfery po roku 2050,
• do 0,98-1,88 m – dla scenariusza wysokich emisji SSP5-8.5 – do którego zbliżone były rzeczywiste globalne emisje w ostatnich latach przed pandemią. Jest to znacznie więcej, niż w poprzednim Raporcie IPCC. Co gorsza poziom morza przy tym scenariuszu emisji (SSP5-8.5) może osiągnąć poziom nawet 5 m. wyższy, niż na początku obecnego stulecia, w wyniku przyspieszonego topnienia lądolodów, głównie Zachodniej Antarktydy.

dodatkowe informacje:
Szósty raport IPCC (The Sixth Assessment Report, w skrócie AR6)

Wkład Antarktydy w przyszły wzrost poziomu morza

Ustalenia badaczy systemu klimatycznego z 2016 roku, Roberta DeConto z Uniwersytetu Amherst w Massachusetts i Davida Pollarda ze stanowego uniwersytetu w Pensylwanii, kwestionują szacunkowy wzrost poziomu oceanów w przeciągu najbliższych 100 lat, jaki przedstawiono na międzynarodowym panelu klimatycznym. Ich badania opierają się na wprowadzeniu do algorytmów na podstawie których tworzy się modele klimatyczne nowych zmiennych.

Badacze wzięli pod uwagę wpływ zachodzących na Antarktydzie procesów rozpadu lądolodu. Ustalili, że Antarktyda ma ogromny potencjał i stanowi istotny element decydujący. Zachodzące na niej procesy mogą poskutkować podniesieniem się poziomu o 1 m do 2100 roku i ponad 15 m do końca roku 2500. Dominującym czynnikiem warunkującym stopień rozpadu i zaniku pokrywy lodowej na biegunie stanie się nie cieplejsza woda w oceanach, a wyższa temperatura powietrza.

Naukowcy zaobserwowali, że istotnym elementem decydującym o rozpadzie lodowców Antarktydy jest temperatura oceanu, bo takie są skutki stykania się cieplejszej wody z lodem. Ale z czasem, jeżeli emisja gazów cieplarnianych się nie zmniejszy, ważniejsza stanie się temperatura powietrza, bo jej wartość się zwiększy. Zmniejszy się natomiast ilość lodu pokrywającego Antarktydę.

Badacze zwrócili uwagę na jeszcze jedną kwestię – oceaniczną pamięć termiczną. Tyle, ile wody wchłonie z roztopionych lodowców ocean nie wróci do poprzedniej postaci przez długie tysiące lat.

Analizując poziomy oceaniczne o kilka do nawet 20 metrów wyższe sprzed 125 tys. lat i sprzed około 3 mln lat, ustalili, że lądolód tworzący Antarktydę jest niezwykle wrażliwy na ocieplenie się temperatury powietrza. Wyjaśnili, że ich prognozy są precyzyjniejsze dzięki zastosowaniu większej ilości danych, wprowadzeniu istotnych zmiennych których rola jest dwojaka: są wrażliwe na zmiany i jednocześnie owe zmiany powodują.

źródło:
Contribution of Antarctica to past and future sea-level rise, nature.com

Zagrożenia związane z wzrostem poziomu mórz

Nikt nie przewiduje korzyści spowodowanych wzrostem poziomu morza.

Według danych NASA obecnie stan wód podnosi się średnio o 3,4 mm rocznie. Chociaż takie wartości stwarzają wrażenie niegroźnych to mogą przynieść poważne konsekwencje m.in. dla społeczeństw zamieszkujących tereny przybrzeżne. Częste i niemożliwe do zatrzymania powodzie zagrażają życiu i zdrowiu mieszkańców, a niszcząc dorobek życia, mogą wymusić migrację. Podtapianie portów i nadmorskich miast wpływa na zaburzenie regionalnej gospodarki która często oparta jest na transporcie morskim lub rybołówstwie.

Podnoszący się poziom mórz już teraz zagraża życiu nawet 110 milionów ludzi. Z wyliczeń w Nature Communication wynika, że do końca wieku poziom mórz wzrośnie na tyle, że swoje miejsca zamieszkania musiałoby opuścić dodatkowe 80 mln osób, które teraz zamieszkują zagrożone tereny. Jeśli jednak spełnią się najgorsze przewidywania, podtopieniami zagrożony będzie do końca wieku rejon zamieszkany dziś w sumie przez 630 mln osób. Ze szczególnym niepokojem proces ten obserwują mieszańcy nisko położonych obszarów nadmorskich, w tym wielu małych krajów wyspiarskich. Trudna sytuacja będzie sytuacja w Chinach, Bangladeszu, Indiach, Wietnamie, Indonezji i Tajlandii.

W związku z wzrostem poziomu morza należy również wziąć pod uwagę wysokość do której mogą sięgać spiętrzenia sztormowe przy brzegach. Jeżeli sztormy „startują” z coraz wyższego poziomu, to będą sięgać coraz wyżej i głębiej w ląd, penetrując wybrzeża nisko położone.

Jak alarmują naukowcy w najgorszym scenariuszu ocieplenia klimatu pod koniec tego stulecia przewiduje się pięćdziesięciokrotny wzrost zjawiska przelewania się morza przez nabrzeża (tzw. overtopping) w porównaniu do obecnej sytuacji. Overtopping jest efektem nie tylko podnoszenia się poziomów oceanów i coraz częstszych sztormów, ale również przyrostu wysokości fal na odsłoniętych otwartych wybrzeżach. Ustalono, że w ciągu ostatnich dwóch dekad na całym świecie każdego roku przelewało się na ląd prawie 50% więcej wody niż wcześniej. Tym samym tereny nisko położone nad morzem są zagrożone nie tylko postępującą erozją i wzrostem poziomu wód, ale również podtopieniami wywołanymi przelewaniem się fal przez naturalne i sztuczne zapory na brzegu.

Wśród wymienionych miejsc, gdzie ryzyko wystąpienia tego zjawiska jest największe, obok m.in. Zatoki Meksykańskiej czy wschodniej Afryki, znalazło się również Morze Bałtyckie.

Wzrost poziomu mórz jest mnożnikiem zagrożeń, który niszcząc życie, gospodarkę i infrastrukturę, będzie miał dramatyczne konsekwencje dla światowego pokoju i bezpieczeństwa. Nisko położone społeczności i całe kraje mogą zniknąć na zawsze. Bylibyśmy świadkami masowego exodusu całych populacji na biblijną skalę. I będziemy świadkami coraz ostrzejszej rywalizacji o świeżą wodę, ziemię i inne zasoby.

mówi António Guterres, Sekretarz Generalny ONZ

Wpływ wzrostu morza Bałtyckiego na polskie wybrzeże

Polskie wybrzeża zwykle nie są płaskie. Często nad brzegiem morza jest plaża, wydma, las, klif, co stanowi dobrą ochronę przed sztormami. Tam wzrost poziomu morza nie będzie się mocno odczuwalny. Inaczej jest z portami. Z raportu IMGW wynika, że poziom morza w Świnoujściu od 1950 roku wzrósł o 15 cm, we Władysławowie, Ustce, Kołobrzegu o blisko 20 cm. W Gdańsku, który stopniowo osiada to już różnica 30 cm.

Wybrzeża są zaprojektowane dla warunków panujących w XIX wieku. Wraz ze wzrostem poziomu morza sztormy coraz częściej będą się przelewać przez polskie nabrzeża. Zwłaszcza zimą wiatr spiętrza morze przy brzegu nawet o metr (chociaż rekordowo w Świnoujściu pod koniec XIX wieku nawet o prawie 3 metry). Z czasem coraz większe środki trzeba będzie inwestować w odnawianie plaż, betonowanie wybrzeży czy instalację bram na rzekach. Żadna infrastruktura nie jest na to przygotowywana i nie da się jej przygotować na całej długości wybrzeży.

Już teraz w niektórych miejscach nie byłoby plaż gdyby nie coroczne dosypywanie piasku. Pytanie jednak, skąd brać do tego tyle piasku. Aby chronić wybrzeża betonuje się wydmy i klify, a to one stanowią naturalne źródło piasku dla plaż.

Najbardziej zagrożone są miejscowości przy ujściach rzek np. Ustka, Kołobrzeg, Świnoujście, Gdańsk. Są to płaskie, nisko położone tereny tworzone przez osady rzeczne gdzie ziemia powoli się zapada jeśli nie uzupełnia się gleb. Rzeki nanosiłyby glebę naturalnie, ale na terenach zajętych przez człowieka nie mają na to szans. Tak jest z Żuławami które są częściowo poniżej poziomu morza. Właśnie tam podjęto działania aby chronić nisko położone teren przed wzrostem poziomu morza. Buduje się tam na rzece bramę przeciwpowodziową która ma chronić wybrzeże przed tzw. cofką i powodzią. Jej wrota zamkną się kiedy w czasie sztormu. Taką bramę należałoby też zainstalować w innych miastach.

Należy również zastanowić się czy w związku z podnoszeniem się poziomu wód opłaca się inwestować w tereny położone nad morzem. Niemieckie landy już teraz wdrożyły przepisy które zakazują budowy na terenach najbardziej zagrożonych zalaniem. Takie tereny przeznaczane są na łąki, parki, pola uprawne, którym nie zaszkodzą czasowe zalania.

W Polsce nie ma takich przepisów, a na nisko położonych terenach dalej powstają budynki. Jeśli inwestor przekona miasto, że chce zbudować dom na klifie czy nisko położonym terenie, Urząd Morski musi takie miejsce zabezpieczyć budując wał lub stabilizując klif.

W wieloletnim „Programie ochrony brzegów morskich” z roku 2003 uaktualnionym w 2015 roku, nie ma mowy o wzroście poziomu morza w wyniku globalnego ocieplenia. Procedury tam zapisane polegają na regulacji, poprawianiu ostróg i kontrowersyjnym betonowaniu klifów.

Konieczne są zatem szybkie działania, które dostosują prawodawstwo i infrastrukturę do wyzwań związanych ze wzrostem poziomu Bałtyku. Potrzebne jest opracowanie strategii ochrony wybrzeża w perspektywie kilkudziesięcioletniej (a nawet stuletniej), opracowanie wymagań dotyczących planowania i projektowania inwestycji infrastrukturalnych, oraz wytycznych związanych z gospodarką przestrzenną. Dotyczyć to powinno zarówno środków ochrony wybrzeża, rejonów przybrzeżnych, jak i określenia sposobów użytkowania terenów zagrożonych coraz częstszymi zalaniami, które uwzględniałyby możliwość bezpowrotnej utraty niektórych z nich.

Aktualny poziom mórz i oceanów

Najnowszy pomiar: kwiecień 2023
98 (± 4,0) mm*

* jest to „margines niepewności” lub zakres od średniej), w którym z dużym prawdopodobieństwem mieści się prawdziwa liczba. Na przykład, gdy mówimy, że globalny poziom morza wzrósł o 101 mm +/- 4 mm, z dużym prawdopodobieństwem prawdziwa wartość będzie wynosić od 97 do 105 mm. Margines niepewności istnieje zarówno ze względu na zmienność poziomu morza (poziom morza powyżej pierwszego punktu szeregu czasowego) w oceanie, jak i dokładność, z jaką mierzymy poszczególne wartości.

Dane satelitarne: 1993-obecnie

Wykres przedstawia zmianę globalnego poziomu morza od 1993 roku zaobserwowanego przez satelity.

źródło danych:
satelitarne obserwacje poziomu morza
Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda należące do NASA

Dane źródłowe: 1900-2018

Wykres sporządzony na podstawie miernika pływów przybrzeżnych i danych satelitarnych pokazuje jak bardzo zmienił się poziom morza od 1900 do 2018 roku. Pozycje z plusami (+) to czynniki, które powodują wzrost globalnego poziomu morza, natomiast minusy (-) są przyczyną obniżenia się poziomu morza.

źródło danych i dodatkowe informacje:
Frederikse i in. (2020)
Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda NASA/PO.DAAC
Poziom morza, climate.nasa.gov, aktualny poziom mórz i oceanów na świecie

Interaktywna mapa obszarów zagrożonych wzrostem poziomu morza

To, jakie tereny zostaną zalane lub będą zagrożone powodziami, w związku z wzrostem mórz i oceanów, można sprawdzić na przygotowanej przez naukowców mapie coastal.climatecentral.org. Tak wyglądają przewidywania dla Trójmiasta, oraz Żuław Wiślanych.

Według najbardziej optymistycznego scenariusza, już w 2050 roku ok. 200 tys. ludzi na polskim wybrzeżu będzie żyć na terenach zagrożonych corocznymi powodziami. W scenariuszu najbardziej pesymistycznym do końca wieku liczba ta wrośnie do 350 tysięcy. Ocieplenie powietrza o 5°C spowoduje że pod wodą znajdą się chociażby Żuławy, Gdańska Starówka i Świnoujście, a Hel będzie wyspą.

Szacowanie:
Naukowcy stworzyli program wykorzystujący tzw. sieć neuronową do wyliczenia, jakie tereny znajdą się pod wodą w tym stuleciu. Metoda pozwoliła na wyeliminowanie błędu, którym obarczone były wcześniejsze opracowania. Dotychczasowe metody liczyły wysokość terenu od najwyższego punktu, jakim czasem są korony drzew czy budynki. To zawyżało dane nt. wysokości o 2-4 metry, a zatem fałszowało informacje o tym, jakie tereny zostaną zalane. Błąd udało się ograniczyć do ok. 10 cm.

źródło danych i dodatkowe informacje:
Coastal Risk Screening Tool,coastal.climatecentral.org

inne mapy powodziowe:
Flood Firetree, https://flood.firetree.net/

źródło: materiały prasowe
Centrum Lotów Kosmicznych Goddarda NASA/PO.DAAC
Contribution of Antarctica to past and future sea-level rise, nature.com
Największe mity o zmianach klimatu, licencja CC BY NC ND 3.0
Poziom morza, climate.nasa.gov, aktualny poziom mórz i oceanów na świecie
Prawo Archimedesa, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

⛈️ Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), depresja klimatyczna (ekolęk, lęk klimatyczny), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zielona transformacja energetyczna, zielony rozwój, zrównoważony rozwój

🌡️ efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu

międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, funduszu Loss and Damage, Green Climate Fund, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)

zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, ocieplenie oceanu, odtlenienie oceanu, osuwiska i tsunami, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego), sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz i oceanów, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji termohalinowej (zaburzenie cyrkulacji oceanicznej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie