Ocieplenie oceanu

Oceany pokrywają ok. 70% powierzchni Ziemi. W nich też gromadzi się ok. 90% energii termicznej zmagazynowanej w systemie klimatycznym. Dlatego oceany stanowią jedno z kluczowych ogniw systemu klimatycznego, a zmiany ich średniej temperatury są ważnym wskaźnikiem trendów klimatycznych. Z analiz bilansu energii systemu klimatycznego wynika, że mniej niż 10% nadmiarowej energii zużywane jest na ogrzewanie atmosfery, gruntu i topnienie lodowców, reszta gromadzi się w oceanie.

Ciepło zmagazynowane w oceanie powoduje rozszerzanie się wody morskiej, co odpowiada za 1/3-1/2 globalnego wzrostu poziomu mórz i oceanów. Większość dodatkowej energii ok. 70% magazynowana jest w warstwie powierzchniowej oceanu do głębokości 700 metrów, reszta w głębszych warstwach.

Wzrost poziomu morza jest spowodowany głównie dwoma czynnikami związanymi z globalnym ociepleniem: dodawaniem wody z topniejących pokryw lodowych i lodowców, oraz rozszerzaniem się wody morskiej w miarę jej ocieplania.

Zaskakujące i niezwykłe właściwości wody

Woda chemicznie wodorek tlenu, jako jedyny wodorek w warunkach normalnych jest cieczą. Gdyby jej właściwości były typowe jak dla innych wodorków to musiałaby krzepnąć w temperaturze około -90°C, a wrzeć w temperaturze -70°C. Wątpliwym jest, aby takie warunki sprzyjały rozwojowi życia na Ziemi.

Jej szczególne właściwości wynikają z budowy. Po stronie tlenu mamy zgromadzony nadmiar ładunku ujemnego (-), a na atomach wodoru niedomiar (+). To powoduje przyciąganie różnoimiennych ładunków pomiędzy cząsteczkami wody, a także z cząsteczkami innych substancji za pomocą wiązań wodorowych.

Ciepło właściwe wody (pojemność cieplna) jest najwyższe spośród wszystkich innych substancji. Lód i para wodna wartość ciepła właściwego mają dwa razy mniejszą niż woda. Dla wszystkich substancji topnienie prawie nie powoduje zmiany pojemności cieplnej. Wyjątek stanowi woda, dlatego morza i oceany to gigantyczne zasobniki ciepła, która łagodzą dobowe wahania temperatury.

Właściwa pojemność cieplna każdej substancji rośnie wraz ze wzrostem temperatury. Woda jest wyjątkiem i najmniejszą właściwą pojemność cieplną posiada w temperaturze około 37°C, co odpowiada normalnej temperaturze ciała człowieka. Właśnie w tej temperaturze w ciele człowieka zachodzą najintensywniej wszystkie reakcje biochemiczne.

Lepkość wody zmniejsza się przy obniżaniu ciśnienia w zakresie temperatur poniżej 30°C, a w miarę wzrostu ciśnienia osiąga minimum i zaczyna wzrastać. Wyjątkowo wysokie siły napięcia powierzchniowego i stałej dielektrycznej czynią wodę wyjątkową jako środowisko życia wielu organizmów.

Gdy woda jest w stanie ciekłym cząsteczki przemieszczają się względem siebie, w trakcie obniżania temperatury zbliżają się do siebie, a zastygając w fazie stałej tworzą charakterystyczną strukturę sześciokątną z przestrzenią w środku (strukturę heksagonalną). Z tego powodu woda w trakcie zamarzania zamiast kurczyć to się rozszerza. Właśnie te puste wnętrza są przyczyną spadku gęstości lodu w stosunku do wody. Dlatego lód pływa po wodzie, bowiem gęstość lodu wynosi 0,9168 kg/m3, a wody więcej bo 1,00015 kg/m3 (w temperaturze 0 stopni c). Dodatkowo lód ma mniejszą gęstość niż woda i pływa po powierzchni.

Zmniejszenie się gęstości lodu to jednocześnie zwiększenie jego objętości właściwej (obserwowane jako pęcznienie) w stosunku do pierwotnej objętości wody o ok. 8%.

W zakresie temperatur od 0°C do 4°C (ściślej mówiąc do 3.98°C) wzrost temperatury powoduje zmniejszenie objętości, czyli wzrost gęstości wody. Tego typu zachowanie cieczy jest rzadkie i określone zostało, więc jako anomalna rozszerzalność wody. Anomalną rozszerzalność tłumaczyć można asocjacją drobin H2O. Największa gęstość wody przypada na 3.98°C i wynosi prawie dokładnie 1000 kg/m3. W temperaturach niższych i wyższych jej gęstość jest mniejsza. Ta własność jest szczególnie ważna dla życia organicznego w wodzie, gdyż utrudnia zamarzanie wody w pobliżu dna.

Woda w zbiornikach naturalnych chłodzi się od powierzchni. Po osiągnięciu temperatury 4°C dalsze jej obniżanie powoduje, że woda o tej temperaturze mająca największą gęstość (najcięższa), zgodnie z prawem Archimedesa (ciała o gęstości większej toną w cieczy o gęstości mniejszej) opada na dno zbiornika wodnego, a woda chłodniejsza o mniejszej gęstości wypływa na powierzchnię. Proces ten trwa aż do osiągnięcia temperatury 0°C. Wtedy woda zaczyna zamarzać, a lód, który ma gęstość mniejszą niż woda utrzymuje się na jej powierzchni.

W końcu na powierzchni wody powstaje warstwa lodu chroniąca zbiornik przed dalszym obniżaniem temperatury. Stała dodatnia temperatura wody 4°C w pobliżu dna, choć jest niska, pozwala na przetrwanie życia organicznego np. ryb na dnie zbiorników wodnych.

Temperatura powierzchni oceanu

Temperatura powierzchni oceanu (sea surface temperature, SST) to temperatura wody blisko powierzchni oceanu lub morza. Jest regulowana nie tylko przez lokalne procesy takie jak mieszanie wody w oceanie czy adwekcja (przepływ) wody. W globalnej skali procesy takie jak nierównowaga dochodzącego i odchodzącego promieniowania słonecznego i podczerwonego na szczycie atmosfery jest kompensowana przez zmiany transportu ciepła do oceanu. Powoduje to zmiany temperatury oceanu, w tym wody na powierzchni. Ocean pobiera nadwyżkę energii dochodzącą do Ziemi (w przypadku gdy następują zmiany powodujące, że atmosfera oddaje ciepło do oceanu). Zmienia to temperaturę powierzchni oceanów i powoduje transport ciepła w głąb oceanu przez co zmienia się jego zawartość ciepła. Pomiar temperatury oceanu umożliwia poznanie tempa globalnego ocieplenia.

Wiele zjawisk atmosferycznych zależy od temperatury wody:

• masy powietrza nad oceanem są modyfikowane przez temperaturę oceanu
• temperatura wody wpływa na powstawanie pasm opadowych
• powstawanie i cykl życia cyklonów tropikalnych zależy od temperatury oceanu i ilości ciepła w warstwie blisko powierzchni
• cyklony tropikalne pozostawiają także zimny ślad cyklonu powodowany przez mieszanie się ciepłej wody przy powierzchni oceanu z zimniejszymi warstwami w głębi oceanu

Temperatura oceanu może mieć silne dobowe zmiany ze względu na zmianę dochodzącego promieniowania słonecznego, jednak zazwyczaj zmiany dobowe temperatury powierzchni oceanu są mniejsze niż zmiany dobowe temperatury powietrza ze względu na większą pojemność cieplną wody. Dodatkowo zmiany dobowe temperatury oceanu są mniejsze w czasie silniejszego wiatru.

Prądy oceaniczne i globalna cyrkulacja termohalinowa wpływa na średnią temperaturę powierzchni oceanu. Blisko brzegu wiatry powodują oziębienie powierzchni oceanu w przypadku przepływu wody w kierunku powierzchni z głębszych rejonów.

Temperatura oceanu jest ważnym parametrem w numerycznej prognozie pogody i w modelach klimatu. Temperatura oceanu wpływa też na powstawanie mgły.

Temperatura samej powierzchni oceanu jest trudna do zmierzenia.

• za pomocą metod teledetekcyjnych w podczerwieni można wyznaczyć temperaturę na około 10 mikrometrach od powierzchni – temperatura ta jest nazywana temperaturą naskórka (skin temperature).
• sztuczne satelity mierzą temperaturę na głębokości około milimetra za pomocą pomiaru mikrofalowego
• boje dryfujące lub termometry mierzą temperaturę na głębokości około 1 m – w czasie dnia jest to temperatura ciepłej warstwy
• na statkach rutynowo mierzy się temperaturę z głębokości około 20 m

Przepływy oceanu w zależności od temperatur powierzchni morza / NASA / @ Public domain

dodatkowe informacje:
The Global Drifter Program (GDP) – Program GDP jest głównym elementem Global Surface Drifting Buoy Array, oddziału Globalnego Systemu Obserwacji Oceanów (Global Ocean Observing System, GOOS) NOAA i projektem naukowym Data Buoy Cooperation Panel (DBCP). Celem programu jest utrzymywanie i śledzenie ok. 1300 satelitarnie boi dryfujących powierzchniowo, w celu dostarczania informacji na temat prądów warstw mieszanych, temperatury powierzchni morza, ciśnienia atmosferycznego, wiatrów i zasolenia.

Pojemność cieplna oceanu

Zmiany zawartości cieplnej oceanu związane są z pobieraniem dochodzącego promieniowania słonecznego. Natomiast wypromieniowanie ciepła z oceanu powoduje ogrzewanie się warstwy powietrza przy powierzchni oceanu i oziębianie oceanu.

• pomiary pojemności cieplnej oceanu wykonuje się za pomocą pomiaru temperatury na różnych głębokościach
• pierwsze pomiary zawartości ciepła w oceanie rozpoczęły się około 1960 przy użyciu batytermografów – to przyrząd oceanograficzny, rodzaj termografu, do pomiaru i rejestracji temperatury wody morskiej na różnych głębokościach. Może wykonywać pomiary do głębokości kilkuset metrów.
• experyment WOCE (World Ocean Circulation Experiment) w latach 1990 kontynuował wcześniejsze pomiary
• pomiary z sond Argo w początkach lat 2000 zaczęły dostarczać danych o globalnym zasięgu z dobrą rozdzielczością czasową – Argo to system automatycznych sond do pomiarów temperatury i zasolenia oceanów. System składa się z wielu (w 2008 roku około 3000) sond, które mają możliwość zanurzania się do około 1–2 km poniżej poziomu morza i wynurzania się oraz transmisji danych. W czasie cyklu wynurzania sondy wykonują pomiary temperatury i zasolenia.
• pomiary zawartości ciepła w oceanie dokonuje się także za pomocą altymetrii satelitarnej – pomiaru wysokości powierzchni oceanu. Zawartość ciepła w kolumnie oceanicznej koreluje się z wysokością powierzchni oceanu. Pomiary satelitarne opierają się na wysyłaniu pulsów mikrofalowych i pomiarze czasu propagacji tych pulsów od satelity do powierzchni oceanu i z powrotem. Po uwzględnieniu poprawek atmosferycznych można ocenić wysokość powierzchni oceanu z dokładnością do kilku centymetrów. Informacja o wysokości powierzchni oceanu jest kluczowym parametrem pozwalającym przewidzieć prądy morskie.
• dane dotyczące zawartości ciepła w oceanie mogą być asymilowane przez modele numeryczne i powstaje wtedy tzw. reanaliza danych oceanicznych, z której dostaje się m.in. globalną informację na temat zawartości ciepła w oceanie. Reanaliza meteorologiczna (reintegracja) to powtórne przeanalizowanie długich szeregów czasowych pomiarów meteorologicznych np. temperatury ziemi w skali globu lub w skali regionalnej. Ma na celu odrzucenie błędnych wyników pomiarowych i integrację danych pomiarowych z różnych obserwacji. Reanaliza meteorologiczna umożliwia badanie zmian klimatu na podstawie pomiarów, a nie badanie zmian wynikających z innych czynników takich jak zmiany technik pomiarowych.

Pojemność cieplna warstwy oceanu jest też regulowana przez efekty dynamiczne, związane z przechodzeniem zaburzeń – jednym z przykładów są oceaniczne Fale Kelvina. W większej skali cyrkulacja termohalinowa może regulować pojemność cieplną oceanu w skali czasowej rzędu tysiąca lat.

Pojemność cieplna
to wielkość fizyczna, która charakteryzuje ilość ciepła, jaka jest niezbędna do zmiany temperatury ciała o jednostkę temperatury.

Fala Kelvina
to fala w oceanie lub atmosferze powstająca na skutek zaburzenia ruchu wody lub powietrza przez siłę Coriolisa, obserwowana w pobliżu linii brzegowej ląd-ocean lub na równiku. Nazwa fali pochodzi od tytułu Lorda Kelvina, który w 1879 roku jako pierwszy opisał wpływ obrotu Ziemi na fale grawitacyjne w oceanie.

dodatkowe informacje:
Fala Kelvina

Cyrkulacja termohalinowa
to globalna cyrkulacja wód oceanów spowodowana zmianami gęstości wody morskiej w zależności od zasolenia i temperatury. Na kierunki prądów oceanicznych wpływają również inne czynniki: ruch obrotowy Ziemi, zjawiska pływowe, globalna cyrkulacja powietrza.

dodatkowe informacje:
Cyrkulacja termohalinowa

Znaczenie ocieplenia oceanu

Zawartość ciepła w oceanie jest ważną wielkością używaną w ocenie zmian klimatycznych ze względu na to, że ocean pobiera nadwyżkę energii dochodzącą do Ziemi i akumuluje coraz więcej ciepła. Zmienia to temperaturę powierzchni oceanów i powoduje transport ciepła w głąb oceanu przez co zmienia się jego zawartość ciepła. Specyfika procesu, w którym ciepło przenika od powierzchni w dół, może być wyjaśniona jedynie wzmocnionym elektem cieplarnianym.

Zajmujący ponad 70% powierzchni Ziemi globalny ocean ma bardzo dużą pojemność cieplną. Pochłonął 90% ocieplenia, które miało miejsce w ostatnich dziesięcioleciach w wyniku wzrostu emisji gazów cieplarnianych (głownie CO2), a kilka górnych metrów oceanu magazynuje tyle ciepła, co cała ziemska atmosfera. Przypuszcza się że zdolność oceanu do sekwestracji dwutlenku węgla będzie malała wraz ze zwiększającą się temperaturą.

Sprzężenie zwrotne dodatnie wywołane emisją dwutlenku węgla i metanu z topniejących obszarów wiecznej zmarzliny (np. torfowisk na Syberii) to kolejny mechanizm zdolny przyczynić się do ocieplania mórz i oceanów. Powstała hipoteza pistoletu metanowego, że wzrost temperatury oceanów może spowodować gwałtowne uwolnienie metanu ze złóż klatratów metanowych, prowadząc do masowego wymierania organizmów morskich i gwałtownego wzrostu temperatury w atmosferze.

Skutki ocieplenia oceanów obejmują również podnoszenie się poziomu morza w wyniku rozszerzalności cieplnej, blaknięcie koralowców, przyspieszone topnienie głównych pokryw lodowych Ziemi, zwiększenie częstotliwości występowania ekstremalnych zjawisk pogodowych, oraz zmiany w stanie zdrowia i biochemii oceanów.

Ocieplenie oceanu zredukuje ilość mineralnych składników odżywczych w strefie mezopelagialnej oceanu (czyli w rejonie półmroku pomiędzy 200 do 1000 m), powodując zmniejszenie populacji stosunkowo dużych okrzemków w stosunku do małych cząstek fitoplanktonu. Obszary zdominowane przez komórki fitoplanktonu są mniej efektywne (w stosunku do obszarów z dużą ilością okrzemków) w transporcie węgla z atmosfery do oceanu.

NASA dostarcza szacunki zawartości ciepła w oceanach na podstawie wysokości powierzchni morza mierzonej za pomocą satelitów od początku lat 90. XX wieku, w tym misji Sentinel-6 Michael Freilich. Dokładne dane dotyczące zawartości ciepła w oceanie dostarczają cennych informacji na temat ciepła pod powierzchnią oceanu które napędza huragany i wpływa na ich intensywność.

Kiedy dodamy przyrost ciepła magazynowanego w oceanach do ocieplenia lądu, powietrza i ciepła zużywanego na topnienie lodu, to staje się jasne, że nasza planeta wciąż akumuluje ciepło.

dodatkowe informacje:
NOAA Data
NASA ECCO Data
Understanding and Projecting Sea Level Change, tos.org
Global Ocean Heat and Salt Content: Seasonal, Yearly, and Pentadal Fields, ncei.noaa.gov
Comment on “Ocean heat content and Earthʼs radiation imbalance. II. Relation to climate shifts”, sciencedirect.com
Mit: Oceany się ochładzają, skepticalscience.com

instrumenty mierzące ciepło oceanu:
Argo floats
Conductivity, Temperature, Depth (CTDs)
Expendable BathyThermographs (XBTs)

Zmiany ciepła w oceanach od 1955 roku (NOAA)

W systemie klimatycznym różne procesy naturalne oddziałują ze sobą na wiele sposobów, niektóre nawzajem się napędzają, inne zaś hamują. Dlatego trudno przypuszczać, że zmiany w tym wielkim układzie będą zachodzić jednostajnie (na przykład, że temperatura atmosfery przy powierzchni Ziemi rok po roku będzie stale rosnąć w niezmiennym tempie). Ponadto – krótkoterminowe zmiany pojedynczego wskaźnika (czy to temperatury powietrza, czy koncentracji metanu w atmosferze, czy też tempa gromadzenia się energii w wybranej warstwie oceanu) nie wystarczają do jednoznacznego stwierdzenia, co dzieje się z całym układem. Analogicznie, jeden dzień bez zadyszki czy lepsze samopoczucie nie oznaczają, że chory zwalczył raka płuc. Dlatego przy analizach naukowcy biorą zwykle pod uwagę trendy zmian wielu parametrów na przestrzeni przynajmniej trzydziestu lat, tak aby wszelkie krótkoterminowe fluktuacje nie zaciemniały obrazu całości zmian.

Najnowszy pomiar: grudzień 2022
345 (± 2) zettadżuli od 1955 roku

Liczba (±X) to „margines niepewności” lub zakres od średniej, w którym z dużym prawdopodobieństwem mieści się prawdziwa liczba. Na przykład, jeśli mówimy, że zawartość ciepła w oceanie w danym roku wynosi 220 +/- 2 zettadżule, to z dużym prawdopodobieństwem prawdziwa wartość dla tego roku będzie wynosić od 218 do 222 zetadżulów.

Margines niepewności istnieje z dwóch powodów:

• naturalna zmienność – w niektórych latach do oceanu trafia więcej ciepła, w innych mniej; w niektórych latach więcej energii trafia coraz głębiej do oceanu, a w innych więcej ciepła pozostaje bliżej powierzchni
• jak dokładnie dostępne instrumenty są w stanie mierzyć ciepło oceanu – z czasem uległo to znacznej poprawie od 1955 roku

Rysunek pokazuje zawartość ciepła na pierwszych 2000 metrach od powierzchni wody. Widać, że zawartość ciepła w oceanie zwiększyła się na przestrzeni ostatnich 65 lat, z tym, że pomiary z początku tego okresu obarczone są dużym błędem (zacieniony niebieski obszar wskazuje 95% margines niepewności). Dopiero od okresu pomiarów Argo, czyli od 2004 roku, błąd pomiarowy jest znacznie niższy. Każdy punkt danych na wykresie reprezentuje średnią z pięciu lat. Na przykład wartość za rok 2020 reprezentuje średnią zmianę zawartości ciepła w oceanie (od 1955 r.) w latach 2018–2022 włącznie.

Okazuje się też, że zawartość ciepła w oceanie pomiędzy warstwą 0–700 m oraz 0–2000 m (nie pokazana na rysunku) ma inny przebieg w różnych okresach czasu. Obserwacje pokazują, że mogą występować okresy zaniku akumulacji ciepła w górnych warstwach (0–700 m) kompensowane przez zwiększony transport do niższych warstw (700–2000 m), co jest związane ze zmianami cyrkulacji oceanu. Może to wpływać na obserwowaną temperaturę na powierzchni oceanu. Pomiary zawartości ciepła na głębokości 2000–6000 m nie są obecnie wykonywane rutynowo.

źródło danych i dodatkowe informacje:
obserwacje z różnych urządzeń do pomiaru oceanów, w tym przyrządów do pomiaru przewodności, temperatury i głębokości (CTD), pływaków do profilowania Argo i wymiennych termografów BathyThermographs (XBT)
Światowa baza danych oceanów NOAA/NCEI
Ocean Warming

Zmiany ciepła w oceanach od 1992 roku (NASA)

Wykres przedstawia miesięczne zmiany zawartości ciepła w oceanie dla całego słupa wody (od góry do dna oceanu) od 1992 do 2019 roku, integrując obserwacje z satelitów, instrumentów wodnych i modeli komputerowych.

źródło danych i dodatkowe informacje:
obserwacje z satelitów i różnych urządzeń do pomiaru oceanów, w tym przyrządy do pomiaru przewodności, temperatury i głębokości (CTD), pływaki profilujące Argo, wymienne termografy kąpielowe (XBT), oprzyrządowane tablice cumownicze i profilery na uwięzi lodowej (ITP)
NASA ECCO
Ocean Warming

Global Ocean Heat and Salt Content, ncei.noaa.gov – globalna zawartość ciepła i soli w oceanie
National Snow and Ice Data Center, nsidc.org – pogłębianie wiedzy o zamarzniętych regionach Ziemi od 1976 roku

Szeregi czasowe: 1955-2016

Wizualizacja Climate Time Machine – Ocean Warming, znajdująca się na stronie climate.nasa.gov, pokazuje ocieplenie mórz i oceanów w górnych warstwach (2000 metrów) w średnich pięcioletnich. Kolory czerwone pokazują przyrost ciepła w porównaniu ze średnią długoterminową, natomiast odcienie niebieskiego wskazują utratę ciepła.

źródło: materiały prasowe
Altymetria, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Argo (oceanografia), autorzy, CC BY SA 4.0
Batytermograf, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Comment on “Ocean heat content and Earthʼs radiation imbalance. II. Relation to climate shifts”, sciencedirect.com
Cyrkulacja termohalinowa, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Fala Kelvina, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Global Ocean Heat and Salt Content: Seasonal, Yearly, and Pentadal Fields, ncei.noaa.gov
National Snow and Ice Data Center, nsidc.org
NOAA Data
NASA ECCO Data
Ocean Warming, climate.nasa.gov
Reanaliza meteorologiczna i oceaniczna, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Temperatura powierzchni oceanu, autorzy, licencja CC BY SA 4.0
Understanding and Projecting Sea Level Change, tos.org
Mit: Oceany się ochładzają, skepticalscience.com
Zawartość ciepła w oceanie, autorzy, licencja CC BY SA 4.0

⛈️ Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), depresja klimatyczna (ekolęk, lęk klimatyczny), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zielona transformacja energetyczna, zielony rozwój, zrównoważony rozwój

🌡️ efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu

międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, funduszu Loss and Damage, Green Climate Fund, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)

zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, ocieplenie oceanu, odtlenienie oceanu, osuwiska i tsunami, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego), sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz i oceanów, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji termohalinowej (zaburzenie cyrkulacji oceanicznej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie