Jerzyki to ptaki kojarzące się głównie z centrami wielkich miast. Pierwotnie zasiedlały jednak stare lasy. Reliktowe populacje leśne w Polsce nadal występują, lecz są słabo poznane. Naukowcy podkreślają, że dla ochrony reliktowych populacji jerzyków potrzebne jest zachowanie starodrzewów.
Choć jerzyki (Apus apus) pierwotnie gniazdowały w dziuplach drzew i szczelinach skalnych, obecnie zamieszkują głównie tereny zurbanizowane, gdzie zakładają gniazda w budynkach. Leśne populacje tego gatunku, określane jako reliktowe, rejestrowano przede wszystkim w północnej Skandynawii, wschodniej Europie oraz w Rosji. Niestety, w odróżnieniu od populacji zasiedlających tereny zurbanizowane, populacje leśne – poza Puszczą Białowieską – są słabo poznane. Sytuację tę postanowili zmienić naukowcy z Roztoczańskiego Parku Narodowego oraz Wydziału Biologii Uniwersytetu Warszawskiego, którzy opisali miejsca gniazdowania leśnej populacji jerzyka w chronionych i gospodarczo użytkowanych lasach Roztocza i Równiny Biłgorajskiej. Wyniki badań opublikowali w „Leśnych Pracach Badawczych”. O swoich badaniach naukowcy poinformowali serwis Nauka w Polsce.
Badania terenowe prowadzono w latach 2019–2021, w okresie wysiadywania jaj oraz obecności młodych, kiedy to aktywność ptaków dorosłych jest największa. Obserwatorzy identyfikowali jerzyki latające nisko nad drzewostanem wykonujące charakterystyczne dla gatunku loty po okręgu: pojedynczo, w parach lub niewielkich grupkach oraz pomiędzy drzewami – świadczące o zajętym terytorium i wskazujące na możliwość obecności gniazda. Zajęte dziuple odnajdywano dzięki obserwacjom ptaków donoszących pokarm młodym i przysiadających na pniach drzew przy dziuplach.
Jerzyki stwierdzono w 78 lokalizacjach, w tym 21,5% w Roztoczańskim Parku Narodowym, 17,8 % w rezerwatach przyrody, a 60,7% w drzewostanach gospodarczych. Poszczególne stanowiska były jednak nieliczne, na każdym rejestrowano zaledwie od jednej do pięciu par. Jerzyki gniazdowały w starych drzewostanach, których średni wiek wynosił średnio 147 lat, przy czym wartość ta była znacznie wyższa w Roztoczańskim Parku Narodowym (162 lata), niż na pozostałych stanowiskach (139 lat). Ze względu na brak w lasach gospodarczych większych powierzchni starodrzewów jerzyki musiały często korzystać z niewielkich kęp starych sosen, otoczonych drzewami znacznie młodszymi.
Wszystkie odnalezione dziuple wykorzystywane przez jerzyki znajdowały się w sosnach zwyczajnych, zarówno w żywych, jak i w obumarłych. Średnia pierśnica tych drzew wynosiła 57,5 cm a wysokość 28 m, natomiast same dziuple znajdowały się średnio na wysokości 16,5 m. Większość dziupli zamieszkiwanych przez jerzyki została wykuta przez dzięcioły duże Dendrocopos major (75%), a pozostałe powstały na skutek wypróchnień w miejscu odłamania się gałęzi.
W przeciwieństwie do licznych kolonii rozrodczych na terenach zurbanizowanych, w lasach jerzyki gniazdują zwykle pojedynczo lub w niewielkich grupach, co potwierdzają także obserwacje na Roztoczu i Równinie Biłgorajskiej. Zasiedlane przez jerzyki drzewostany, wyróżniały się jednymi z najwyższych klas wieku, co jest cechą charakterystyczną dla leśnych populacji tego gatunku w całej Europie. Silnego związku jerzyków ze starodrzewami dowodzą stwierdzenia stanowisk lęgowych w kępach starszych drzew (tzw. biogrupach), w wydzieleniach z dominacją młodszych klas wieku. Na Roztoczu i Równinie Biłgorajskiej dziuple zajmowane przez jerzyki znajdowały się również w drzewach obumarłych, zarówno w zwartym drzewostanie, jak i pojedynczych, zlokalizowanych na zrębach i uprawach.
wskazuje autor pracy dr inż. Przemysław Stachyra z Roztoczańskiego Parku Narodowego
Dane z Roztocza i Równiny Biłgorajskiej wskazują, że leśne populacje jerzyków są częstsze, niż to do tej pory podawano, jednak ich liczebność jest stosunkowo niska.
Dla zapewnienia możliwości gniazdowania jerzyków w lasach i zachowania trwałości tej unikalnej populacji kluczowa jest ochrona starodrzewi. Wymaga to zmian w sposobie użytkowania lasów gospodarczych i zwrócenie większej uwagi na ochronę zamieszkujących je rzadkich gatunków.
podkreśla współautor badań prof. UW Robert Mysłajek z Wydziału Biologii UW
Naukowcy sugerują, by w lasach gospodarczych zachowywać duże zwarte fragmenty starych lasów, a także pozostawiać biogrupy starych drzew na wszystkich zrębach oraz drzewa dziuplaste – zarówno w drzewach żywych, jak i w obumarłych.
źródło: naukawpolsce.pap.pl
Ekologia, przyroda, środowisko – dodatkowe informacje:
agrocenoza, agroleśnictwo, atmosfera, biocenoza, biodegradacja, biofilia, biofobia, biologia, biom, bioróżnorodność, biosfera, biotop, błękitna planeta Ziemia, czwarta przyroda, drzewa, ekologia, ekoaktywizm, ekologizm, ekopolityka, ekosystem, ekozofia, eukarionty, ewolucja, fauna, fitocenoza, flora, gatunek, geosfera, habitat, hydrosfera, kalendarz ekologiczny, kalendarium wydarzeń ekologicznych, klimaks, koszenie trawników, krajobraz, las pierwotny, litosfera, łąka, mała retencja, martwe drewno, miedza, mikroorganizm, mokradło, natura, obszary siedliskowe, ochrona bierna, ochrona czynna, ochrona przyrody, ochrona środowiska, oczyszczanie ścieków, organizm, pastwisko, park ciemnego nieba, pedosfera, populacja, powłoka ziemska, prawa zwierząt, przyroda, reintrodukcja, renaturalizacja, rekultywacja, renaturyzacja, restytucja, retencja, rewilding (zdziczanie, zadziczanie), rewitalizacja, rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo regeneratywne, sieć troficzna, siedlisko, sozoligia, stanowisko, starodrzew, struktura ekosystemu, sukcesja, środowisko: przyrodnicze (naturalne), antropogeniczne, sztuczne, zdegradowane, torfowisko, trzeci krajobraz, turystyka ekologiczna, woda, wszechświat, zadrzewienia śródpolne, zasoby naturalne, Ziemia, zoocenoza, życie
formy ochrony przyrody w Polsce:
Obszar Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, rezerwat przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe
ekologiczne idee:
filozofia Leave No Trace, kodeks (dekalog) podróżnika, głęboka ekologia, Hipoteza Gai, Wildlife Selfie Code
konwencje, traktaty, konferencje, święta:
Agenda 21
Dyrektywy ws. jakości powietrza (AAQD)
Konwencją Helsińską HELCOM (Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku)
Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – Konwencja Berneńska
Konwencja Londyńska (Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji)
Konwencja MARPOL (Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza Przez Statki)
Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS)
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Konwencja Bońska CMS
Konwencja o różnorodności biologicznej CBD
Konwencja Ramsarska
Konferencja i deklaracja Sztokholmska ONZ
Konwencja Waszyngtońska CITIES
Konwencja Wiedeńska w Sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej
Konwencja w Sprawie Ochrony i Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN
Nature Restoration Law
Porozumienie o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku Północno-Wschodniego Atlantyku Morza Irlandzkiego i Morza Północnego ASCOBANS
Porozumienie Paryskie
Protokół z Kioto
Protokół z Montrealu (Protokół Montrealski)
Ramowa dyrektywa wodna
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu UNFCCC
Strategia Różnorodności Biologicznej w UE do 2030
Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)
Szczyt Ziemi 2002 (The World Summit on Sustainable Development)
Światowy Dzień Środowiska
Traktat o przestrzeni kosmicznej (Outer Space Treaty)
Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne
Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.
Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)
Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.
Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl
Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie
