Dyrektywa opakowaniowa

W 2018 roku Rada Unii Europejskiej przyjęła tzw. Pakiet odpadowy, który ma za zadanie ograniczenie produkcji odpadów, oraz skłonienie państw członkowskich do zintensyfikowania działań zmierzających do zwiększenia recyklingu m.in. odpadów komunalnych, oraz opakowaniowych. Pakiet odpadowy ma przybliżyć państwa członkowskie do gospodarki o obiegu zamkniętym.

Zgodnie z tą regulacją firmy wprowadzające na rynek produkty opakowane m.in. tworzywa sztuczne, takie jak folie czy twarde plastiki, powinny partycypować w kosztach ich selektywnej zbiórki, segregacji i przygotowania do recyklingu.

Akt prawny z 1994 roku był nowelizowany w maju 2018 roku. Wprowadzono do niego wówczas zapisy zmierzające do przestawienia gospodarki na obieg zamknięty w zakresie surowców m.in. w zakresie Rozszerzonej Odpowiedzialności Producenta (ROP) i Single Use Plastic (SUP), czyli regulacje dotyczące m.in. jednorazowych opakowań z tworzyw sztucznych np. sztućców i naczyń.

Obecnie UE jest również bliska uzgodnienia kształtu nowelizacji dyrektywy Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), która ma przede wszystkim ograniczyć ilość odpadów opakowaniowych i jeszcze bardziej przybliżyć kraje członkowskie do wdrożenia GOZ. Europarlament proponuje wyznaczenie szczegółowych celów redukcji odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych, do 10% do 2030 roku, 15% pięć lat później i 20% do 2040 roku.

PPWR ma m.in. nałożyć na sprzedawców internetowych obostrzenia dotyczące pakowania produktów w źle dopasowane, za duże opakowania. W ten sposób UE chce zmniejszyć pustą przestrzeń w paczkach, a ponadto zakazać wprowadzania na rynek paczek, które mają podwójne ściany, fałszywe dna czy inne elementy mające na celu stworzenie wrażenia zwiększonej objętości produktu.

Dyrektywa opakowaniowa reguluje kwestie związane z produkcją opakowań, stawianych im wymagań, celów nakładanych na kraje członkowskie w zakresie wprowadzanych na ich rynek produktów w opakowaniach.

Podstawowe informacje

Motorem innowacji w obszarze opakowań jest coraz większa świadomość społeczeństwa i regulatorów, związana z ogromną ilością tworzyw sztucznych i mikroplastiku, które znajdują się w środowisku i wpływają na nasze zdrowie, a także rosnąca świadomość postępujących zmian klimatu, które są nierozerwalnie powiązane ze zbyt dużą produkcją i konsumpcją opakowań.

Głównym celem Dyrektywy opakowaniowej jest ograniczenie do 2040 roku odpadów opakowaniowych o 15% na mieszkańca w każdym państwie członkowskim w porównaniu z 2018 rokiem. Doprowadziłoby to do całkowitego zmniejszenia ilości odpadów w UE o prawie 37% w porównaniu ze scenariuszem bez zmiany przepisów.

Z danych KE wynika, że każdy Europejczyk co roku wytwarza średnio prawie 188 kg odpadów opakowaniowych. Bez podejmowania dodatkowych działań ich ilość do 2030 roku wzrosłaby o 19%, a w przypadku odpadów opakowaniowych z tworzyw sztucznych nawet o 46%.

Opakowania są jednym z głównych sposobów wykorzystywania surowców pierwotnych, ponieważ 40% tworzyw sztucznych i 50% papieru używanych w UE jest przeznaczone na opakowania.

Wdrożenie przepisów mogłoby zmniejszyć zapotrzebowanie na surowce, ale też emisję gazów cieplarnianych pochodzących z opakowań. Tym samym koszty szkód w środowisku dla gospodarki i społeczeństwa zostałyby zmniejszone.

Wdrożenie dyrektywy w Polsce

Prace nad wprowadzeniem Dyrektywy opakowaniowej w Polsce trwają od 2019 roku, kiedy Ministerstwo Środowiska zainaugurowało cykl konsultacji w tej sprawie. Kilka miesięcy temu działania utknęły w martwym punkcie po tym, jak projekt rządowej ustawy przygotowanej przez Resort Klimatu i Środowiska znalazł się w ogniu krytyki ze strony przedstawicieli biznesu.

Polska jest obecnie jednym z ostatnich krajów Unii Europejskiej, które nie wdrożyły jeszcze systemu rozszerzonej odpowiedzialności producentów, czyli nowych zasad organizacji gospodarki odpadami opakowaniowymi. Czas na jego wprowadzenie minął 5 stycznia 2023 roku. To oznacza nie tylko groźbę kar ze strony Komisji Europejskiej, ale także wymierne straty społeczne i środowiskowe. Dziś koszty zagospodarowania odpadów opakowaniowych ponoszą głównie mieszkańcy gmin.

Wciąż opracowywane przepisy zakładają wdrożenie rozszerzonej odpowiedzialności producentów (ROP) w połączeniu z systemem kaucyjnym, który ma skłonić konsumentów do oddawania zużytych opakowań do punktów zbiórek. W Ministerstwie Klimatu i Środowiska dalej ważą się losy nowego parapodatku tzw. opłaty opakowaniowej.

Kolejną regulacją dotyczącą odpadów, której Polska nie wdrożyła w terminie narzuconym przez KE, jest dyrektywa plastikowa Single-Use Plastica. Jej zadaniem jest ograniczenie produkcji i stosowania jednorazowych wyrobów plastikowych takich jak sztućce, talerze, kubki czy torby.

Szybkie zmiany w polskim systemie są potrzebne również z tego względu, że w UE trwają prace nad zaostrzeniem wymogów dotyczących recyklingu odpadów opakowaniowych.

Rozszerzona odpowiedzialność producentów (ROP)

Jednym z ważniejszych elementów Pakietu odpadowego jest tzw. rozszerzona odpowiedzialność producentów (ROP). System ROP (zgodnie z dyrektywą UE 2018/851) to zestaw środków podejmowanych przez państwa członkowskie, zobowiązujący producentów produktów do ponoszenia finansowej i organizacyjnej odpowiedzialności za gospodarowanie na etapie cyklu życia produktu, gdy staje się on odpadami, w tym za selektywną zbiórkę, sortowanie i przetwarzanie.

Ważną zmianą wynikającą z projektu nowelizacji jest dodanie w art. 8 pkt 8b ustawy o gospodarce opakowaniami i odpadami opakowaniowymi nowej definicji opakowania przeznaczonego dla gospodarstw domowych, co zgodnie z uzasadnieniem do ustawy ma doprowadzić do rozdzielenia strumienia odpadów na konsumenckie oraz pozostałe, a więc pochodzące z handlu lub przemysłu. Wprowadzenie powyższego podziału będzie skutkowało odmiennym traktowaniem tych strumieni odpadów w odniesieniu do obowiązków ustawowych, tzn. w odniesieniu do osiąganych poziomów recyklingu, obowiązków sprawozdawczych, czy opłaty opakowaniowej.

Opłata opakowaniowa

Opublikowany projekt wprowadza nowy parapodatek – opłatę opakowaniową, którą będą uiszczały podmioty wprowadzające na rynek produkty w opakowaniach, przeznaczone dla gospodarstw domowych. W praktyce należy oczekiwać, że koszty związane z nową opłatą zostaną doliczone do cen produktów.

Opłata opakowaniowa będzie daniną niezależną od obowiązującej już opłaty produktowej. Zgodnie z projektowanymi rozwiązaniami, opłata opakowaniowa będzie związana z wprowadzaniem na rynek produktów w opakowaniach przeznaczonych dla gospodarstw domowych, natomiast obowiązująca opłata produktowa jest związana z niespełnieniem obowiązków ustawowych w zakresie przetwarzania odpadów opakowaniowych, w tym także takich, które nie są przeznaczone dla gospodarstw domowych (np. związanych z przemysłem).

Opłata opakowaniowa ma być przeznaczana na zbieranie i zagospodarowanie odpadów w ramach funkcjonujących w gminach systemów gospodarowania odpadami komunalnymi, co ma doprowadzić do zmniejszenia kosztów tego systemu dla konsumentów.

Dyrektywa Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR)

W 2022 i 2023 roku Komisja Europejska opublikowała projekty zmian dotyczących Dyrektywy Opakowaniowej. Planowanym celem nowych regulacji jest jeszcze wyższe i bardziej realne ograniczenie ilości produkowanych na starym kontynencie odpadów opakowaniowych. Propozycja KE obejmuje zapobieganie powstawaniu odpadów, wspieranie ponownego użycia i ponownego napełniania opakowań oraz spowodowanie, aby wszystkie nadawały się do recyklingu.

Z punktu widzenia konsumentów nowe regulacje PPWR zapewnią możliwości ponownego użycia opakowań, wyeliminują zbędne opakowania, ograniczą pakowanie w zbyt wiele opakowań, oraz zapewnią zrozumiałe etykiety wspierające prawidłowy recykling. Dla przemysłu stworzą one nowe możliwości biznesowe, zwłaszcza dla małych przedsiębiorstw, ograniczą zapotrzebowanie na surowice pierwotne, zwiększą potencjał Europy w zakresie recyklingu, a także spowodują, że Europa stanie się mniej zależna od surowców pierwotnych i dostawców zewnętrznych. Dzięki nim sektor opakowań znajdzie się na dobrej drodze do osiągnięcia neutralności klimatycznej do 2050 roku

Komisja zapewnia również konsumentom i przemysłowi jasność w zakresie biopochodnych, kompostowalnych i ulegających biodegradacji tworzyw sztucznych. Określono, do jakich zastosowań takie tworzywa sztuczne są rzeczywiście korzystne dla środowiska, oraz w jaki sposób należy je projektować, unieszkodliwiać i poddawać recyklingowi.

Propozycje te stanowią kluczowe elementy planu działania dotyczącego gospodarki o obiegu zamkniętym w ramach Europejskiego Zielonego Ładu i jego celu, jakim jest uczynienie zrównoważonych produktów normą.

Główne cele zmiany

Proponowana zmiana przepisów UE dotyczących opakowań i odpadów opakowaniowych ma trzy główne cele.

• zapobieganie produkowaniu odpadów opakowaniowych – zmniejszenie ich ilości, ograniczenie zbędnych opakowań, oraz promowanie rozwiązań w zakresie opakowań wielokrotnego użytku i wielokrotnego napełniania
• podwyższenie jakości recyklingu (zamknięty obieg) – dzięki czemu do 2030 roku wszystkie opakowania znajdujące się na rynku UE będą nadawać się do recyklingu w opłacalny ekonomicznie sposób
• zmniejszenie zapotrzebowania na pierwotne zasoby naturalne i stworzenie dobrze funkcjonującego rynku surowców wtórnych poprzez zwiększenie wykorzystania tworzyw sztucznych pochodzących z recyklingu w opakowaniach – nakładając obowiązkowe cele

Celem w/w działań jest ograniczenie do 2040 roku odpadów opakowaniowych o 15% na mieszkańca w każdym państwie członkowskim, w porównaniu z 2018 roku. Doprowadziłoby to do całkowitego zmniejszenia ilości odpadów w UE o prawie 37% w porównaniu ze scenariuszem bez zmiany przepisów. Będzie się to odbywać zarówno poprzez ponowne użycie, jak i recykling.

Żeby wspierać ponowne użycie lub ponowne napełnianie opakowań przedsiębiorstwa będą musiały oferować konsumentom pewien odsetek swoich produktów w opakowaniach wielokrotnego użytku lub wielokrotnego napełniania, na przykład w przypadku napojów i posiłków na wynos lub w handlu elektronicznym. Nastąpi również standaryzacja formatów opakowań i zrozumiałe oznakowanie opakowań wielokrotnego użytku.

Żeby zdecydowanie rozwiązać problem zbędnych opakowań, niektóre formy opakowań będą zakazane, na przykład opakowania jednorazowego użytku stosowane do podawania żywności i napojów spożywanych w restauracjach i kawiarniach, opakowania jednorazowego użytku do pakowania owoców i warzyw, miniaturowe butelki szamponu i inne miniaturowe opakowania w hotelach. 

Wiele środków ma na celu umożliwienie pełnego recyklingu opakowań do 2030 roku. Obejmuje to ustalenie kryteriów:

• projektowania opakowań
• stworzenie obowiązkowych systemów zwrotu kaucji dla butelek plastikowych i puszek aluminiowych
• wyjaśnienie które bardzo ograniczone rodzaje opakowań muszą być kompostowalne, aby konsumenci mogli je wyrzucać do bioodpadów

Wprowadzone zostaną również obowiązkowe wskaźniki zawartości materiałów z recyklingu, które producenci muszą włączyć do nowych opakowań z tworzyw sztucznych. Pomoże to przekształcić tworzywa sztuczne pochodzące z recyklingu w cenny surowiec.

Wniosek wyjaśni wszelkie wątpliwości dotyczące tego, do jakiego pojemnika do recyklingu należy wrzucić dane opakowanie. Na każdym opakowaniu będzie znajdować się etykieta wskazująca, z czego wykonane jest opakowanie i do jakiego strumienia odpadów należy je wyrzucić. Pojemniki do zbierania odpadów będą opatrzone takimi samymi etykietami. Takie same symbole będą używane w całej UE.

Do 2030 roku proponowane środki mogą doprowadzić do zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych pochodzących z opakowań do 43 mln ton w porównaniu z 66 mln ton, jeżeli przepisy te nie zostałyby zmienione. Zużycie wody mogłoby się zmniejszyć o 1,1 mln m³. Koszty szkód w środowisku dla gospodarki i społeczeństwa zostałyby zmniejszone o 6,4 mld euro w stosunku do poziomu bazowego na 2030 roku.

Przemysł opakowań jednorazowego użytku będzie musiał zainwestować w transformację, ale ogólny wpływ na gospodarkę i tworzenie miejsc pracy w UE będzie pozytywny. Oczekuje się, że samo zwiększenie ponownego użycia doprowadzi do powstania ponad 600 000 zielonych miejsc pracy w sektorze recyklingu do 2030 roku, z czego wiele w lokalnych małych i średnich przedsiębiorstwach.

Nowe tworzywa sztuczne

Stale rośnie wykorzystanie i produkcja biopochodnych, ulegających biodegradacji i kompostowalnych tworzyw sztucznych. Wiele warunków musi być spełnione, aby te tworzywa sztuczne miały pozytywny wpływ na środowisko, zamiast pogłębiać zanieczyszczenie plastikiem, zmianę klimatu i utratę różnorodności biologicznej. Nowe ramy prawne Komisji wyjaśniają, w jaki sposób te tworzywa sztuczne mogą stanowić część zrównoważonej przyszłości.

Biomasa wykorzystywana do produkcji tworzyw sztucznych pochodzenia biologicznego musi być pozyskiwana w sposób zrównoważony, bez szkody dla środowiska i zgodnie z zasadą kaskadowego wykorzystywania biomasy.

Producenci powinni priorytetowo traktować wykorzystywanie odpadów organicznych i produktów ubocznych jako materiałów wsadowych. Ponadto, aby walczyć z pseudoekologicznym marketingiem i unikać wprowadzania konsumentów w błąd, producenci muszą unikać ogólnych stwierdzeń dotyczących produktów z tworzyw sztucznych, takich jak bioplastiki i biopochodne. Informując o zawartości biopochodnej, producenci powinni odnieść się do dokładnego i mierzalnego udziału biopochodnych tworzyw sztucznych w produkcie (na przykład: produkt zawiera 50% biopochodnych tworzyw sztucznych).

Należy ostrożnie podchodzić do tworzyw biodegradowalnych.

Mają one swoje miejsce w zrównoważonej przyszłości, ale należy je ukierunkować na konkretne zastosowania, w których udowodniono ich korzyści dla środowiska i wartość dla gospodarki o obiegu zamkniętym. Tworzywa biodegradowalne w żadnym wypadku nie powinny stanowić zezwolenia na zaśmiecanie. Ponadto muszą one być opatrzone etykietą wskazującą, ile czasu zajmie ich biodegradacja, w jakich okolicznościach i w jakim środowisku. Produkty, które najprawdopodobniej trafią do śmieci, w tym produkty objęte dyrektywą w sprawie produktów jednorazowego użytku z tworzyw sztucznych, nie mogą być uznawane za biodegradowalne ani etykietowane jako takie.

Tworzywa sztuczne nadające się do kompostowania przemysłowego powinny być stosowane wyłącznie wtedy, gdy przynoszą korzyści dla środowiska, nie wpływają negatywnie na jakość kompostu, oraz gdy istnieje odpowiedni system zbierania i przetwarzania bioodpadów.

Opakowania nadające się do kompostowania przemysłowego będą dozwolone jedynie w przypadku torebek do herbaty, kapsułek i saszetek z kawą, naklejek na owoce i warzywa, oraz bardzo lekkich toreb plastikowych. Na tych produktach zawsze musi być informacja, że są one certyfikowane do kompostowania przemysłowego zgodnie z normami UE.

Dalsze kroki

Wniosek w sprawie opakowań i odpadów opakowaniowych zostanie rozpatrzony przez Parlament Europejski i Radę w ramach zwykłej procedury ustawodawczej. Ramy polityczne dotyczące biopochodnych, biodegradowalnych i kompostowalnych tworzyw sztucznych będą stanowić wytyczne dla przyszłych prac UE w tej dziedzinie, np. wymogów dotyczących ekoprojektu dla zrównoważonych produktów, programów finansowania i dyskusji międzynarodowych. Komisja zachęca obywateli, organy publiczne i przedsiębiorstwa do stosowania tych ram przy podejmowaniu decyzji dotyczących polityki, inwestycji lub zakupów.

źródło: materiały prasowe
Drugie życie opakowań, poland.representation.ec.europa.eu, licencja CC BY 4.0
Polska nie wprowadził reformy systemu opakowań w wymaganym terminie. To oznacza wyższe opłaty mieszkańców za odbiór odpadów
Proposal for a revision of EU legislation on Packaging and Packaging Waste, environment.ec.europa.eu

♻️ Śmieci i odpady – dodatkowe informacje:
air-commerce, aluminium, baterie, cykl życia produktu, dzikie wysypiska, Dyrektywa Single Use Plastic (SUP), Dyrektywa opakowaniowa, ekoprojektowanie, elektroodpady (elektrośmieci), gospodarka odpadami, greenwashing, Hierarchia postępowania z odpadami (Waste hierarchy), End Plastic Pollution, kompost, kompostowanie, Less Waste, mikroplastik, opakowania ekologiczne, oznaczenie opakowań ze względu na skład chemiczny, overpacking (nadmier opakowania), Packaging and Packaging Waste Regulation (PPWR), papier, Plastisfera (Plastisphere), Punkt Selektywnej Zbiórki Odpadów Komunalnych (PSZOK), recykler, recykling odpadów, recyklomaty, Rot (Kompostuj), Rozszerzona Odpowiedzialność Producenta (ROP), segregacja odpadów, selektywna zbiórka odpadów, spalarnie odpadów, Sprzątanie Świata (Clean up the World), system kaucyjny (depozytowy), szkło, tworzywa (polimery) biodegradowalne (zielone polimery), tworzywa sztuczne (plastik), świadomy konsument i odpowiedzialna konsumpcja, upcykling odpadów, utylizacja odpadów, Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wysypiska śmieci (składowiska odpadów), zakład termicznego przetwarzania odpadów, zanieczyszczenie środowiska, Zasada 3R, Zasada 5R, Zasada 8R, Zero Waste, znaki ekologiczne, znaki ekologiczne dla opakowań, zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny (ZSEE)

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie