Naukowcy sprawdzają, jak zielone mamy miasta. Wyniki prac mają posłużyć do skutecznego wykorzystania m.in. zieleni miejskiej w zmniejszaniu skutków zmian klimatu. Kształtowanie zielonej infrastruktury to jeden z pięciu tematów, które wzięli pod lupę eksperci projektu „Miasto z Klimatem”.
Eksperci z konsorcjum instytucji badawczych i naukowych, które tworzą: Instytut Ochrony Środowiska – Państwowy Instytut Badawczy (lider), Instytut Badawczy Leśnictwa, Instytut Ekologii Terenów Uprzemysłowionych oraz Narodowe Centrum Badań Jądrowych strategicznie doradzają 15 polskim miastom, laureatom konkursu „Miasto z Klimatem – analiza działań podejmowanych przez miasta”, organizowanego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Doświadczenie i wiedza tych instytucji pomogą miastom uczestniczącym w projekcie spojrzeć całościowo na problem adaptacji do zmian klimatu oraz ograniczenia presji miast na środowisko.
mówi Michał Marcinkowski z Instytutu Ochrony Środowiska – Państwowego Instytutu Badawczego (IOŚ-PIB)
Do udziału w projekcie, którego pełna nazwa to „Doradztwo strategiczne w ramach projektu Miasto z Klimatem – etap II”, przystąpiło 15 miast spośród 20 laureatów konkursu. Są to: Bielsko-Biała, Czempiń, Hrubieszów, Jasień, Knurów, Krynica-Zdrój, Mrocza, Olsztyn, Rzeszów, Suwałki, Sztum, Świdnik, Tarnobrzeg, Ustka oraz Wyszków.
Na terenach miejskich – gdzie miało miejsce wylesianie, uszczelnianie powierzchni, redukcja obszarów podmokłych oraz regulacja rzek – następują zmiany stosunków wodnych i obniżenie wilgotności powietrza. Woda z opadów ma ograniczoną możliwość wsiąkania w glebę. Pojawiają się podtopienia w wyniku nagłych i intensywnych opadów. Miasta mierzą się też z problemem podwyższonych temperatur, szczególnie dokuczliwych na obszarach pozbawionych zieleni oraz obiektów wodnych.
W projekcie Miasto z Klimatem skupiamy się na zagadnieniach związanych z jakością powietrza, transformacją energetyczną, retencją miejską, transportem zeroemisyjnym, a także zielenią miejską. W przypadku tych ostatnich pracujemy nad określeniem ich zasięgu, struktury i charakteru, by w kolejnym kroku można było podjąć działania planistyczne i programowe w miastach, kształtując ich zieloną infrastrukturę.
tłumaczy Marcinkowski
Eksperci Instytutu Badawczego Leśnictwa (IBL) przeprowadzają m.in. analizy powierzchni koron drzew, określają stan zdrowia zieleni, a także przedstawią zmiany ww. zasobów, zachodzące w czasie i przestrzeni.
Należy pamiętać, że wiele miast w Polsce tak naprawdę nie potrafi określić, jakie są zasoby zieleni na ich obszarze. Tradycyjna inwentaryzacja terenowa, mimo że dostarcza najbardziej szczegółowej informacji o zasobach i stanie zieleni, jest procesem zarówno czaso-, jak i kosztochłonnym.
zauważają eksperci
Dzięki rozwojowi technologii zdalnego pozyskiwania danych, kompleksową lub częściową inwentaryzację zieleni w mieście można przeprowadzić przy wykorzystaniu takich danych, jak zdjęcia lotnicze czy zobrazowania satelitarne.
Jednym z podstawowych produktów, jakie można wytworzyć na podstawie wspomnianych materiałów, jest mapa pokrycia koronami drzew. Ten typ danych pozwala spojrzeć na drzewa jak na faktyczne obiekty trójwymiarowe i o ile jakość danych na to pozwala, wyznaczyć dokładny rzut korony każdego drzewa lub grupy drzew. Daje to precyzyjną odpowiedź na pytanie, w jakim stanie jest roślinność miejska.
wyjaśniają badacze z Zakładu Geomatyki IBL, specjalizującego się m.in. w analizach i przetworzeniach danych lotniczego skanowania laserowego
W dłuższej perspektywie badacze mogą natomiast określić, jaka jest tendencja zmian w zieleni miejskiej i gdzie np. powstały nowe nasadzenia. Dane na temat pokrycia koronami drzew mogą stanowić cenną informację dla decydentów w zakresie planowania dalszego rozwoju miasta, jak również spojrzenia wstecz na zmiany, jakie zaszły w ostatnich latach.
Zieleń miejska jest jednym z narzędzi, jakimi miasta dysponują w zakresie adaptacji do zmian klimatu. Liczne badania wskazują, że korzyści, jakie wynikają z obecności zieleni w mieście, znacznie przewyższają nakłady, jakie miasta ponoszą na jej utrzymanie. Dane te mogą przy odpowiednich zmianach w prawie na poziomie krajowym w przyszłości zostać wykorzystane do kształtowania zielonej infrastruktury w miastach.
Z kolei zespół Instytutu Ekologii Terenów Uprzemysłowionych (IETU) w ramach projektu tworzy uśrednioną mapę temperatury powierzchni ziemi dla danego miasta, a na tej podstawie identyfikuje charakter i zasięg powierzchniowej miejskiej wyspy ciepła (PMWC). W ramach wsparcia oblicza się średnią temperaturę dla różnych form użytkowania ziemi, klas uszczelnienia gleb i głównych kierunków nachylenia terenu. Ponadto szacuje się wielkość populacji mieszkańców miasta znajdujących się w zasięgu PMWC, wyznaczając jednocześnie obszary o podwyższonym ryzyku termicznym. Naukowcy dowiedli, że zjawisko to wpływa na obniżenie komfortu termicznego mieszkańców, stanowi zagrożenie zdrowia, a nawet życia, zwłaszcza ludzi starszych, chorych i dzieci.
W ramach projektu rekomendowane jest wzmocnienie tzw. błękitno-zielonej infrastruktury (BZI), czyli sieci terenów pokrytych roślinnością lub wodą oraz rozwiązań bazujących na funkcjach przyrodniczych. Jest to element, który kompensuje wysokie temperatury w mieście i zwiększa wilgotność otoczenia.
Szacuje się, że drzewa w europejskich miastach pozwalają na obniżenie temperatury w mieście nawet o 12 st. C w porównaniu z obszarami niezadrzewionymi. Działania wzmacniające BZI pozwalają na utrzymanie odpowiedniej ilości terenów biologicznie czynnych i zwiększają różnorodność biologiczną. Innym istotnym efektem wprowadzania BZI jest rozszczelnienie powierzchni umożliwiające swobodne wsiąkanie wody do gleby. Takie rozwiązania zmniejszają ryzyko powodzi oraz podtopień i w konsekwencji uszkodzeń infrastruktury oraz szkód w mieniu.
Poza badaniami i doradztwem dot. zieleni miejskiej, eksperci w ramach projektu „Miasto z Klimatem” przeprowadzają doradztwo strategiczne dla wybranych miast w takich kategoriach, jak: jakość powietrza, transformacja energetyczna, retencja miejska oraz transport zeroemisyjny. Projekt finansowany jest w całości ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, dzięki czemu miasta nie ponoszą kosztów związanych z uzyskiwanym wsparciem eksperckim. Jego całkowity budżet to ponad 6 mln zł.
„W tej sumie mieści się m.in. koszt świadczonego wsparcia eksperckiego oraz opracowania (dopracowania) dla każdego z miast Mapy drogowej transformacji miasta w kierunku neutralności i odporności klimatycznej (MDT). Oprócz MDT, w sumie dla wszystkich miast powstaje ponad 100 różnych produktów, takich jak raporty, analizy, mapy, zestawy danych, itd.
Obecny etap projektu trwa od kwietnia 2022 i zakończy się konferencją podsumowującą w połowie września 2023. Jak zaznaczyli realizatorzy projektu, „prowadzone badania zieleni w miastach, wpisują się w działania Komisji Europejskiej i przedstawioną przez nią Europejską Strategię Bioróżnorodności”. Komisja Europejska rekomenduje sporządzanie Planów Zazieleniania Miast, zaś Ministerstwo Klimatu i Środowiska przygotowuje w tym zakresie legislację – uwzględniającą te plany jako element miejskich projektów adaptacji do zmian klimatu.
źródło: naukawpolsce.pap.pl, Anna Mikołajczyk-Kłębek
Zmiany klimatu – dodatkowe informacje:
carbon offset, dekarbonizacja, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), depresja klimatyczna (ekolęk, lęk klimatyczny), fakty i mity klimatyczne, handel emisjami CO2, hipoteza pistoletu metanowego, naturalna zmienność klimatu, neutralność klimatyczna, neutralność węglowa, odnawialne źródła energii, rekompensata węglowa, sekwestracja CO2, ślad ekologiczny, ślad węglowy, ślad wodny, węglowy rezerwuar, zielona transformacja energetyczna, zielony rozwój, zrównoważony rozwój
efekt cieplarniany, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie
dwutlenek węgla, freony (chlorofluorowęglowodory CFC), metan, ozon, podtlenek azotu
międzynarodowe organizacje, petycje, protokoły, umowy:
Europejski System Handlu Emisjami (EU ETS), Europejski Zielony Ład, funduszu Loss and Damage, Green Climate Fund, Konferencje Stron COP (Conferences of the Parties), Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (Intergovernmental Panel on Climate Change IPCC), Petycja Oregońska, Porozumienie Paryskie, Protokół z Kioto, Ramowa konwencja Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu (United Nations Framework Convention on Climate Change – UNFCCC, FCCC)
zagrożenia ekologiczne związane z zmianami klimatu:
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, El Niño, ekstremalne zjawiska, gatunki zagrożone wyginięciem, geoinżynieria klimatu, gwałtowne zmiany pogody, huragany, kwaśny deszcz, La Niña, miejska wyspa ciepła, migracje gatunków, migracja ludności, ocieplenie oceanu, odtlenienie oceanu, osuwiska i tsunami, otwarcie nowych szlaków handlowych, paliwa kopalne, podtopienia, powodzie, punkty krytyczne w ziemskim systemie klimatycznym, pustynnienie, redukcja morskiej pokrywy lodowej (zmniejszenie zasięgu i frekwencji lodu morskiego), sprzężenia zwrotne w ziemskim systemie klimatycznym, straty ekonomiczne, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, topnienie wiecznej zmarzliny, ubożenie (utrata) różnorodności biologicznej, wydłużony okres wegetacyjny roślin, wylesianie (deforestacja), wymieranie gatunków, wzrost poziomu mórz i oceanów, wzrost śmiertelności, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zmniejszony dopływ słodkiej wody, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie środowiska, zmiana (modyfikacja) cyrkulacji atmosferycznej, zmiana cyrkulacji termohalinowej (zaburzenie cyrkulacji oceanicznej), zwiększenie produkcji rolnej, zwiększenie powierzchni tundry w Arktyce, zwiększony zasięg występowania wektorów przenoszących zakaźne drobnoustroje (rozprzestrzenianie się chorób)
Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.
Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)
Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.
Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl
Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie