Naukowcy z Polski i Szwecji opracowali komputerowe narzędzie, które pozwala precyzyjnie identyfikować lasy o największej wartości ekologicznej. Można je wykorzystać do planowania ochrony i odtwarzania lasów.
Autorami badań byli naukowcy ze Szwedzkiego Uniwersytetu Nauk Rolniczych (SLU), z Mid Sweden University oraz z Inland Norway University of Applied Sciences w norweskim Koppang, a także z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży. Prace nad modelem i możliwe zastosowania opisali w najnowszym „Communications Earth & Environment” w artykule pt. „The conservation value of forests can be predicted at the scale of 1 hectare”.
Szwecja to jeden z najbardziej lesistych krajów Europy, a zarazem – z lasami bardzo intensywnie użytkowanymi. Ponieważ leśnictwo i przemysł drzewny to ważna część gospodarki – szwedzkie władze, służby i badacze na temat lasów gromadzą od lat mnóstwo danych – z ziemi, samolotów i satelitów. Jak zauważa jeden z autorów publikacji, prof. Grzegorz Mikusiński z SLU, systematyczne dane zbierane są ponad 100 lat, a od 2023 – w ramach Swedish National Forest Inventory.
I właśnie po raz kolejny zrobiono z tego zasobu użytek: naukowcy opracowali komputerowy model, który pozwala precyzyjnie zidentyfikować obszary leśne o największej wartości ekologicznej.
Naszym celem było stworzenie narzędzia, które pozwoli automatycznie skanować krajobrazy leśne – w dużej skali, z wysoką rozdzielczością przestrzenną i z wysoką dokładnością tematyczną. Wykorzystując to narzędzie, chcemy znaleźć drzewostany, przestrzenie czy krajobrazy leśne o najwyższej wartości przyrodniczej (tzw. High Conservation Value). Wyróżnikami tego typu lasów są m.in. trwałość w czasie, złożona struktura, obecność martwego drewna czy stosunkowo niewielki wpływ człowieka.
tłumaczy jeden z autorów analiz, dr Jakub Bubnicki z Instytutu Biologii Ssaków PAN w Białowieży
Zadanie jest proste tylko pozornie – zastrzega dr Bubnicki. Dlaczego? Bo o wartości przyrodniczej lasów decyduje cała masa zmiennych: począwszy od struktury drzewostanu, przez historyczny wpływ człowieka na drzewostany (m.in. gospodarkę leśną), topografię, strukturę okolicznego krajobrazu, skład gatunkowy zwierząt i roślin. To skomplikowana kwestia, którą niełatwo ująć w prostym równaniu czy modelu, który doprowadzi badaczy do stwierdzenia: „właśnie tego szukaliśmy”.
Aby ułatwić wyszukiwanie cennych obszarów leśnych, naukowcy opracowali specjalny model komputerowy, który potrafi identyfikować dużą wartość ekologiczną obszarów leśnych. Umiejętność tę model zyskał dzięki „treningowi” na dobrze znanych danych dotyczących Szwecji, tj. „zmapowanych” i zweryfikowanych w terenie lasów o wysokiej wartości przyrodniczej.
Wykorzystaliśmy też szereg otwartych danych, opisujących strukturę drzewostanów i krajobrazu, dostępnych w skali całej Szwecji. To m.in. dane ze skanowania lotniczego tamtejszych lasów nt. struktury drzewostanu i jego wysokości, szczegółowe mapy pokrycia terenu czy globalne zbiory danych Forest Cover Change, pokazujące dynamikę utraty drzewostanów po 2000 r.
opowiada badacz z IBS PAN
Swój model naukowcy wielokrotnie sprawdzili, porównując wyniki jego pracy z danymi z całkiem innych źródeł, np. dostarczonymi przez największego właściciela lasów w Szwecji Sveaskog, danymi z krajowego monitoringu lasów, a w końcu – ocenie ekspertów z przedstawicielami szwedzkich regionów, przedsiębiorstw leśnych, innych badaczy czy szwedzkiej Państwowej Agencji Ochrony Środowiska.
Model nie tylko identyfikuje cenne lasy, a też określa ich stopień naturalności.
Naszym celem było nie tylko stwierdzenie, czy w danym miejscu takie lasy występują, czy nie – ale też ocena stopnia ich naturalności w skali ciągłej, np. od 0 do 100. Wykorzystując wyniki naszego modelu można powiedzieć, w szerszej perspektywie, na ile dany krajobraz leśny jest naturalny, a na ile przekształcony przez np. gospodarkę leśną. Planując działania ochronne nie chodzi o to, żeby wybrać przypadkowe obszary, które nie mają ze sobą łączności, mają za małą powierzchnię i nie spełniają swojej roli ekologicznej, ale łącznie dadzą te wymagane 10 czy 30%. Trzeba też uwzględnić łączność ekologiczną między tymi obszarami w większych skalach przestrzennych.
tłumaczy dr Bubnicki
Model i mapa zostały opublikowane i są dostępne w formie cyfrowej w internecie, więc można je wykorzystać do dalszych badań albo do identyfikacji cennych przyrodniczo lasów, wymagających pilnej ochrony.
Przydadzą się też do planowania odtwarzania zdegradowanych ekosystemów. Wyobraźmy sobie, że mamy dwa obszary objęte ochroną a wokół nich – zdegradowane lasy, ale różniące się stopniem degradacji. Dzięki naszym wynikom możemy wskazać te najmniej zdegradowane – i te, które w kombinacji z już chronionymi lasami cennymi najlepiej stworzą pewną funkcjonalną sieć ekologiczną.
„mówi Jakub Bubnicki
Autorzy analiz zwracają uwagę na szwedzki kontekst badań.
Chodzi o kraj, w którym gospodarka leśna jest prowadzona z ogromną intensywnością nawet w skali świata. Większość powierzchni Szwecji zajmuje las. Ale większość drzewostanów, poza obszarami górskimi czy parkami narodowymi, jest w dużej mierze ogromnie przekształcona. Mamy więc bardzo silnie przekształcone lasy z bardzo cennymi wyspami.
zauważa dr Bubnicki
Profesor Mikusiński dodaje, że ogrom przestrzeni leśnych Szwecji oraz ich dynamika stwarza sytuację, w której bardzo trudno i niezwykle kosztownie byłoby sprawdzać na bieżąco w terenie wartość przyrodniczą każdego skrawka lasu.
Dlatego nasz model cieszy się tak dużym zainteresowaniem różnych instytucji i organizacji.
podkreśla dr Bubnicki
Czy model trenowany na szwedzkich danych można wykorzystać do ochrony lasów w innych częściach Europy albo świata? Dr Bubnicki mówi, że metodyka jest uniwersalna, ale sam model trzeba przetrenować z wykorzystaniem danych z innych regionów, których ma dotyczyć.
Choć już wcześniej prowadzono podobne analizy i identyfikację najbardziej cennych przyrodniczo lasów w skali globalnej – użyte do tego modele „trenowano” na danych z różnych miejsc świata. A lasy w różnych miejscach świata są bardzo różne. Korzystanie z takich modeli daje więc co prawda efektowne mapy, ale nie sprawdza się podczas oceny lokalnej i nie ma przełożenia na działania prowadzone na dość małą skalę województw czy regionów.
zauważa naukowiec z IBS PAN
Co by się musiało stać, żeby i w Polsce używać podobnego modelu komputerowego? Jakub Bubnicki podkreśla, że model wymaga szkolenia na dobrych danych opisujących krajobraz i drzewostany – a Polska takie posiada.
Pewnym wyzwaniem byłoby skompilowanie bazy danych treningowych dla tego modelu. To absolutnie możliwe, choć wymaga stworzenia zespołu ekspertów: specjalistów od ekologii lasu, bioróżnorodności, machine learningu czy leśników. Jeśli chodzi o aspekt technologiczny – nie ma ograniczeń, żeby wykonać taką analizę dla Polski.
mówi
Nowe analizy mogą być przydatne do planowania przestrzennego i ochrony najcenniejszych fragmenty lasów, a także – dla planów odtworzenia wartości przyrodniczej lasów już zdegradowanych. Ma to znaczenie w kontekście założeń Unijnej Strategii Bioróżnorodności, zgodnie z którą do 2030 roku objęto ochroną co najmniej 30% unijnych terenów lądowych i morskich w każdym kraju, w tym 10% ochroną ścisłą.
źródło: naukawpolsce.pl, Anna Ślązak
Ekologia, przyroda, środowisko – dodatkowe informacje:
agrocenoza, agroleśnictwo, atmosfera, biocenoza, biodegradacja, biofilia, biofobia, biologia, biom, bioróżnorodność, biosfera, biotop, błękitna planeta Ziemia, czwarta przyroda, drzewa, ekologia, ekoaktywizm, ekologizm, ekopolityka, ekosystem, ekozofia, eukarionty, ewolucja, fauna, fitocenoza, flora, gatunek, geosfera, habitat, hydrosfera, kalendarz ekologiczny, kalendarium wydarzeń ekologicznych, klimaks, koszenie trawników, krajobraz, las pierwotny, litosfera, łąka, mała retencja, martwe drewno, miedza, mikroorganizm, mokradło, natura, obszary siedliskowe, ochrona bierna, ochrona czynna, ochrona przyrody, ochrona środowiska, oczyszczanie ścieków, organizm, pastwisko, park ciemnego nieba, pedosfera, populacja, powłoka ziemska, prawa zwierząt, przyroda, reintrodukcja, renaturalizacja, rekultywacja, renaturyzacja, restytucja, retencja, rewilding (zdziczanie, zadziczanie), rewitalizacja, rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo regeneratywne, sieć troficzna, siedlisko, sozoligia, stanowisko, starodrzew, struktura ekosystemu, sukcesja, środowisko: przyrodnicze (naturalne), antropogeniczne, sztuczne, zdegradowane, torfowisko, trzeci krajobraz, turystyka ekologiczna, woda, wszechświat, zadrzewienia śródpolne, zasoby naturalne, Ziemia, zoocenoza, życie
formy ochrony przyrody w Polsce:
Obszar Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, rezerwat przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe
ekologiczne idee:
filozofia Leave No Trace, kodeks (dekalog) podróżnika, głęboka ekologia, Hipoteza Gai, Wildlife Selfie Code
konwencje, traktaty, konferencje, święta:
Agenda 21
Dyrektywy ws. jakości powietrza (AAQD)
Konwencją Helsińską HELCOM (Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku)
Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – Konwencja Berneńska
Konwencja Londyńska (Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji)
Konwencja MARPOL (Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza Przez Statki)
Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS)
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Konwencja Bońska CMS
Konwencja o różnorodności biologicznej CBD
Konwencja Ramsarska
Konferencja i deklaracja Sztokholmska ONZ
Konwencja Waszyngtońska CITIES
Konwencja Wiedeńska w Sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej
Konwencja w Sprawie Ochrony i Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN
Nature Restoration Law
Porozumienie o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku Północno-Wschodniego Atlantyku Morza Irlandzkiego i Morza Północnego ASCOBANS
Porozumienie Paryskie
Protokół z Kioto
Protokół z Montrealu (Protokół Montrealski)
Ramowa dyrektywa wodna
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu UNFCCC
Strategia Różnorodności Biologicznej w UE do 2030
Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)
Szczyt Ziemi 2002 (The World Summit on Sustainable Development)
Światowy Dzień Środowiska
Traktat o przestrzeni kosmicznej (Outer Space Treaty)
Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.
Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)
Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.
Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl
Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie
