Turystyka ekologiczna – ekoturystyka

Czas czytania: 15 minut

Jak podróżować świadomie i etycznie? Jak zwiedzać świat by nie szkodzić błękitnej planecie? Jak uniknąć sytuacji, że z naszym podróżowaniem wiąże się niszczenie Ziemi? Na te pytania odpowiada turystyka ekologiczna czyli wakacje w zgodzie z naturą.

Wakacje są świetną okazją do odbywania podróży po niezwykłych, niecodziennych, pięknych, atrakcyjnych i ciekawych miejscach, położonych z daleka od betonu, stali i asfaltu. Miejscach, w których można usiąść i zapatrzyć się na świat, pokontemplować przyrodę. Natura stwarza nam niezliczone możliwości spędzania wolnego czasu. Można chodzić po górach, wędrować po parkach narodowych, jeździć na rowerze, pływać kajakiem, żaglówką, nurkować. Poznawać niezwykłych ludzi, obce kultury, nieznane rośliny i zwierzęta.

Ale to że jesteśmy w podróży czy na wakacjach nie oznacza, że przestajemy być ekologiczni. Turysta i ochraniający przyrodę w jednej osobie – oto możliwość jaka pojawia się dzięki ekoturystyce.

Znaczenie turystyki na świecie

Światowa Organizacja Turystyki (UNWTO) wskazuje, że turystyka generuje 10% światowego PKB oraz 7% globalnego eksportu. Na 11 zatrudnionych przynajmniej jedna osoba zatrudniona jest właśnie w tym sektorze. W zakresie eksportu usług, usługi turystyczne stanowią aż 30% (UNWTO, 2015). Turystyka stanowi też najczęstszy powód podróżowania po świecie

Typologia funkcji turystyki wskazuje osiem podstawowych funkcji: wypoczynkową, zdrowotną, wychowawczą, edukacyjną (w tym edukację kulturową i kształtowanie świadomości ekologicznej), polityczną, etniczną, ekonomiczną, kształtowania przestrzeni (urbanizacyjna), oraz kształtowania środowiska przyrodniczego.

Popularna forma spędzania wolnego czasu nie pozostaje jednak bez wpływu na odwiedzane przez turystów regiony świata, zarówno na ich ekosystemy, jak i dziedzictwo kulturowe. Kwestie tę biora pod uwagę organizacje badające negatywny wpływ masowej turystyki na dzisiejszy świat.

Rosnąca popularność turystyki często stanowi zagrożenie dla środowisk naturalnych, dlatego trzeba znać dobre i złe strony podróżowania, rozpoznać pojawiające się w wyniku tego problemy, aby zminimalizować jej wpływ na środowisko i przyrodę. Odpowiednio zorganizowane podróże mogą przyczynić się do ochrony dzikiej przyrody i naturalnych regionów świata.

Turystyka zrównoważona

Pojęcie turystyki zrównoważonej nawiązuje do idei zrównoważonego rozwoju (sustainable development) zdefiniowanego podczas konwencji Organizacji Narodów Zjednoczonych w Sztokholmie w 1972 roku. Definicje i założenia turystyki zrównoważonej opracowano w 1992 roku podczas Szczytu Ziemi w Rio de Janeiro.

Ogólne zasady zrównoważonego rozwoju turystycznego zawarto w dokumencie o nazwie Agenda 21 (Agenda 21 for the Travel and Tourism Industry). Celem turystyki zrównoważonej jest ograniczenie negatywnego wpływu turystyki nie tylko na lokalną przyrodę, ale również społeczność. To właśnie lokalni mieszkańcy i przedsiębiorcy powinni stać się jej największym beneficjentem, a region w których żyją nie powinien tracić swoich charakterystycznych cech przyciągających ludzi z całego świata.

Koncepcja zrównoważonego rozwoju ma zapewnić prawo do zaspokojenia aspiracji rozwojowych obecnej generacji bez ograniczania praw przyszłych pokoleń do zaspokojenia ich potrzeb rozwojowych. Dokument Agenda 21 wskazuje, że rozwój obecnego pokolenia nie powinien odbywać się kosztem wyczerpywania zasobów nieodnawialnych, niszczenia środowiska i przyrody.

Turystyka zrównoważona jest pojęciem szerokim. Zawiera się w nim ekoturystyka, która kładzie nacisk na jak najwyższą świadomość i wrażliwość ekologiczną uczestników ruchu turystycznego i jego organizatorów, oraz kształtowanie ich postaw i zachowań.

dodatkowe informacje:
Turystyka zrównoważona

Przemysł hotelarski

Turyści są coraz bardziej świadomi oddziaływania na środowisko i coraz intensywniej poszukują miejsc wdrażających działania prośrodowiskowe. Podróżowanie w stylu eko nie jest już wyłącznie modą, ale staje się koniecznością. Eko nie musi jednak oznaczać rezygnację z luksusu. Ważne jest żeby pobyt turystów nie przyczyniał się do dewastacji środowiska, a podstawą działalności hoteli był zrównoważony rozwój i działania ekologiczne.

Przemysł hotelarski stanowi jeden z najbardziej oddziaływujących na środowisko sektorów turystyki:

• średnio w przeliczeniu na jeden pokój hotelowy powstaje od 160 do 200 kg dwutlenku węgla rocznie
• zużycie wody wynosi od 170 do 400 litrów w przeliczeniu na jednego gościa, na jedną dobę w przypadku hotelu 5-gwiazdkowego
• hotele wytwarzają średnio 1 kilogram odpadów na jednego gościa hotelowego, na jedną dobę hotelową

O ekologii w przypadku hoteli można już myśleć na etapie planowania i projektowania budynków, tak żeby były one przyjazne środowisku. Można do ich budowy wykorzystywać lokalne materiały, drewno, kamień. Stworzyć inteligentny i energooszczędny system zarządzania energia, wodą, ściekami.

Kolejne prośrodowiskowe działania to:

• wykorzystanie energii wiatru i słońca do zasilania budynku
• wyposażenie hotelu tylko w rzeczy nadające się po zużyciu do recyklingu
• segregowanie śmieci
• unikanie produktów pakowanych w jednorazowy plastik
• nie używanie plastikowych jednorazowych opakowań np. kosmetyków, kubków, sztućcy, słomek do napojów
• unikanie importowanych towarów, przy jednoczesnym wspieraniu lokalnej gospodarki
• przygotowywanie potraw w oparciu o lokalne produkty
• unikanie produktów zawierających olej palmowy
• stworzenie własnego przyhotelowego ogrodu warzywnego i owocowego
• tworzenie żywych ścian z roślin
• wykorzystywanie bioodpadów w ogrodzie warzywnym
• zasilanie ogrodu deszczówką
• używanie szarej wody do spłukiwania toalet
• zatrudnianie lokalnych przedsiębiorców i mieszkańców do obsługi turystów
• zrezygnowanie z codziennej wymiany ręczników, pościeli

Czym jest ekoturystyka – turystyka ekologiczna?

Ekoturystyka to ruch turystyczny, którego głównym celem jest zachowanie trwałego, zrównoważonego rozwoju zasobów i walorów turystycznych poprzez: integrację działalności turystycznej z celami ochrony przyrody, oraz życiem społeczno-gospodarczym, kształtowanie nowych postaw i zachowań turystów i organizatorów ruchu turystycznego, bazowanie na potencjale społecznym i gospodarczym danego obszaru.

Ekoturystyka to rodzaj turystyki która zapobiega negatywnemu wpływowi turystów na środowisko, promuje aktywne formy spędzania wolnego czasu, daje większy kontakt z naturą i pozwala ją lepiej zrozumieć. Ekoturystyka to kameralne odkrywanie i poznawanie miejsc, ludzi, ich kultury, tradycji, oraz zabytków.

Ekoturystyka kładzie szczególny nacisk na:

• rozwijanie aktywności turystycznych związanych z bezpośrednim kontaktem turysty:
  • z przyrodą w obrębie otwartych nie zdewastowanych obszarów (szczególnie przyrodniczych obszarów chronionych), co pozwala na poznawanie, podziwianie i czerpanie przyjemności z piękna krajobrazu naturalnego, ciszy i spokoju
  • ze społecznością lokalną, co pozwala na poznawanie tradycyjnego stylu jej życia i kultury regionalnej oraz nawiązywaniu bezpośrednich kontaktów międzyludzkich
• dostosowanie wielkości ruchu turystycznego do chłonności turystycznej oraz preferowanie małej skali rozwoju w odniesieniu zarówno do grup uczestników ruchu, jak również bazy i urządzeń turystycznych
• aktywizowanie życia społeczno-gospodarczego w obrębie obszarów Natura 2000 oraz w ich otoczeniu, poprzez wskazywanie działań związanych z tworzeniem pakietów usług dla różnych form aktywności w ramach ekoturystyki

Według Dominiki Zaręby, autorki pierwszej w Polsce książki o ekoturystyce („Ekoturystyka”, 2000, IV wydanie 2020, PWN) ekoturystyka stanowi rdzeń koncepcji turystyki zrównoważonej. Jest „najczystszą” formą podróżowania przyjaznego środowisku, ponieważ odbywa się zwykle na obszarach o najwyższych walorach przyrodniczych i krajobrazowych, bezpośrednio przyczynia się do ochrony środowiska naturalnego i kulturowego tych regionów, a jej uczestnikami są ludzie o dużej świadomości ekologicznej i wrażliwości przyrodniczej.

Dominika Zaręba wyodrębnia trzy najważniejsze cechy ekoturystyki wyróżniające ją spośród innych form podróżowania:

• ekoturystyka jest formą aktywnego i dogłębnego zwiedzania obszarów o wybitnych walorach przyrodniczych i kulturowych
• ekoturystyka strzeże harmonii ekosystemów przyrodniczych i odrębności kulturowej lokalnych społeczności
• ekoturystyka dostarcza środków finansowych skutecznej ochronie wartości dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz przynosi realne korzyści ekonomiczno-społeczne ludności miejscowej

Przełomowym związanym z ekoturystyką wydarzeniem był rok 2002, ogłoszony Międzynarodowym Rokiem Ekoturystyki przez UNEP i Światową Organizację Turystyki (UNWTO).

Ekopodróżowanie

To co wyróżnia podróżowanie w stylu eko to szacunek i wrażliwość na przyrodę i krajobraz, a także potrzeby lokalnej społeczności, które odwiedzamy.

Duża liczba turystów w regionie przyrodniczym szczególnie wrażliwym i podatnym na zniszczenie może powodować poważne problemy środowiskowe, dlatego ekoturystyka wymaga starannie przygotowanego terenu. Rozsądnie rozmieszczonych udogodnień dla turystów, stref buforowych oddzielających dzikie tereny od terenów zagospodarowanych przez człowieka, wyszkolonych przewodników i opiekunów grup. Należy też pamiętać, że specyfika niektórych regionów wymaga często ograniczania liczby turystów, żeby nie zadeptać je na śmierć.

Ekoturystykę można uważać za element programu ochrony przyrody. Pieniądze które turyści wydają na transport, jedzenie, nocleg, przewodników, bilety wstępu do parków, zasilają lokalny budżet. Przyczynia się to do powstawania nowych, często zielonych miejsc pracy i odpowiedniej zielonej infrastruktury. Sytuacja ta z kolei zachęca rządy państw, oraz członków lokalnych społeczności do walki z szkodliwą działalnością człowieka oddziaływującą na przyrodę.

Im większe zyski będzie czerpała miejscowa ludność z ekoturystyki, tym bardziej będzie dbała o przyrodę. Zacznie również rozumieć, że jeśli w wyniku wycinania lasów, czy kłusownictwa, zginą naturalne zasoby przyrody, znikną również turyści.

Nie wszyscy traktują ekoturystykę jednakowo. Niektórzy chcą po prostu odpocząć na łonie natury w znakomicie zaprojektowanych kwaterach, gdzie mogą mieszkać równie wygodnie jak we własnym domu, mając okazję do obcowania z naturą, która rozciąga się tuż za oknem. Inni wolą bliski kontakt naturą i obozowanie pod namiotami w lesie lub nad jeziorem.

Bez względu na to którą opcję wybierzesz, przypadną ci w udziale niezapomniane przeżycia, które pozwolą zrozumieć istotę przyrody, pozwolą pojąć, że jest nieodłączną częścią natury.

Jak zostać ekoturystą – turystą odpowiedzialnym?

Aby zostać ekoturystą nie trzeba wiele! Ekoturystyka jest formą filozoficznego podejścia do podróżowania, bez względu na to czy ogląda się ptaki na biebrzańskich bagnach, czy podróżuje przez Himalaje. Dla ekoturysty żaden hotel o wysokim standardzie, z oknami wychodzącymi na zatłoczoną ulicę lub plażę, nie może dać przyjemności równej obserwowaniu dzikich zwierząt w ich naturalnym środowisku.

To od ciebie zależy na ile twoja podróż ekoturystyczna będzie pełna wrażeń. Możesz udać się do najbliższego parku lub ruszyć na na drugi koniec świata.

Pojedź w miejsce, gdzie będziesz mógł podziwiać piękno nieskażonej przyrody, ale jednocześnie swoim zachowanie nie przyczynisz się do jej dewastacji. Niech twoje działania pozwolą na zrównoważone korzystanie z zasobów naturalnych, oraz wspomogą dobrobyt lokalnej społeczności.

Przygodę z ekoturystyką możesz rozpocząć zarówno na wielką jak i na małą skalę. Wyjedź na łono natury, do okolicznego parku narodowego, krajobrazowego, obszaru Natura 2000. Poszukiwane rejony z dziką przyrodą mogą być przecież maleńkim rezerwatem utworzonym dla ochrony kilku rzadkich gatunków, lub wielkim parkiem narodowym liczącym miliony hektarów.

Zajrzyj do skansenu, lokalnego muzeum, zwiedź wystawę prac ludowego artysty. Dla wielu ekoturystów zasoby kulturowe danego regionu są równie istotne, jak jego zasoby naturalne.

Wyrusz na wycieczkę pieszo, rowerem, konno, czy kajakiem. Zatrzymaj się w gospodarstwie agroturystycznym, rodzinnym gesthousie, czy pensjonacie. Skosztuj potraw regionalnych, jedzenia zrobionego według tradycyjnych receptur i z lokalnych produktów.

Ekoturystą jesteś zawsze, kiedy podróżując lub obozując pozostawiasz przyrodę nienaruszoną. Wraz z doznaniami, które cię ogarną umacniasz jeszcze bardziej więź łączącą człowieka z przyrodą.

Dzięki ekoturystyce jesteś bliżej ludzi i natury, masz szansę poczuć, poznać, posmakować i zachwycić się otaczającym nas światem. Doświadczyć wspaniałych wrażeń estetycznych które są w dzisiejszym świecie równie rzadkie jak ginące gatunki roślin i zwierząt. Zabrać ze sobą swój ślad węglowy, oraz wspaniałe wspomnienia.

Ekoturysta, to taki turysta którego odpoczynek nie wpływa negatywnie na otaczające środowisko i nie powoduje jego niszczenia:

• poszukuje pięknych krajobrazów, miejsc o wybitnych walorach przyrody i kultury
• jest zainteresowany zwiedzanym regionem, jego historią, dziedzictwem i tradycjami
• szanuje miejscowe zwyczaje i mieszkańców
• chętnie smakuje lokalnej kuchni, uczestniczy w lokalnych uroczystościach
• kupuje od miejscowych producentów, w małych sklepikach, na targach
• lubi spędzać czas aktywnie i korzystać z bardziej ekologicznych środków transportu, tam gdzie jest to możliwe

Podróżuj bez pozostawiania śladów

Filozofia Leave No Trace
Koncepcję podróżowania bez pozostawiania śladów opracowano w Stanach Zjednoczonych. W połowie lat 80. służba leśna wprowadziła program No Trace, który kładł nacisk na etyczne zachowania odwiedzających dziką naturę, oraz zrównoważone zasady podróżowania i biwakowania. Nieco później wyodrębniono 7 zasad stanowiących podwaliny ruchu No Trace.

Kodeks czyli dekalog podróżnika
8 przykazań dla ekoturystów, 26 ekoporad dla tych którzy chcą poznawać świat, podróżować ekologicznie i etycznie.

Certyfikaty ekoturystyki
Certyfikacja ekoturystyki stanowi dla firm turystycznych okazję do dobrowolnego wykazania się postawami proekologicznymi, a konsumentom daje pewność, że firma lub oferowany przez nią produkt spełnia szczegółowe wymagania.

Wybór zrównoważonej turystyki i ekologicznej podróży

Żeby się zorientować która wycieczka jest dla ciebie najlepsza, powinieneś odpowiedzieć na poniższe pytania:

• Co konkretnie interesuje ciebie/was w przyrodzie?
• Jaki typ środowiska naturalnego jest dla ciebie/was interesujący?
• W jakich rejonach świata można obejrzeć interesującą ciebie/was przyrodę?
• Jaka jest najlepsza pora roku na odwiedzenie danego kontynentu/kraju/regionu?
• Czego można nauczyć się podczas wyjazdu?
• Jak można pomóc w ochronie przyrody podczas podróży?
• Czy interesująca wycieczka zorganizowana jest w sposób zapewniający dbałość o ochronę przyrody?
• Czy szczegółowo opisano poszczególne etapy wycieczki, potrzebny sprzęt, sposób zachowania na miejscu?
• Ile pieniędzy możesz/możecie wydać? Jaki będzie koszt podróży i budżet dzienny?
• Gdzie możesz/możecie pojechać i na jak długo?
• Jaki jest stan twojego/waszego zdrowia?
• Czy lubisz/lubicie przygody?
• Czy lubisz/lubicie podróżować samodzielnie czy z grupą?
• Czy chcesz/chcecie zabrać ze sobą dzieci, zwierzeta?
• W jaki sposób chcesz/chcecie dotrzeć na wybrane miejsce?
• Jaki jest wymagany poziom umiejętności na wybranej wycieczce?
• Czy właścicielem hotelu jest lokalny przedsiębiorca? Jeśli nie, czy przynajmniej pracują w nim miejscowi?
• Czy hotel sortuje śmieci i oddaje je do recyklingu?
• Czy goście mogą nie godzić się na codzienną zmianę ręczników i prześcieradła?
• Co robi właściciel hotelu, żeby zmniejszyć zużycie energii i wody?
• Co robi dla lokalnej społeczności?

Pamiętaj! Turysta niewyedukowany zaśmieca ziemię i morze, niszczy i degraduje przyrodę. Szanuj świat który cię otacza. To na tobie spoczywa odpowiedzialność za dobro natury!

Klaster tematyczny

🗺️ Turystyka ekologiczna – dodatkowe informacje:
carbon offset, certyfikaty ekoturystyki, ekoturysta i ekotyrystyka, filozofia Leave No Trace, gatunki zagrożone wyginięciem, kodeks czyli dekalog podróżnika, Konwencja Waszyngtońska CITIES, Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO, masowa turystyka, Natura 2000 – obszary ptasie, obszary siedliskowe, obszary chronionego krajobrazu, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, przełowienie, przyłów, rezerwat, ślad węglowy (carboon footprint), ślad środowiskowy (environmental footprint), ślad wodny (water footprint), transport ekologiczny, turystyka ekologiczna, turystyka zrównoważona, użytki ekologiczne, Wildlife Selfie Code, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe,

źródło:
materiały prasowe
Ekologia dla każdego – Kim McKay, Jenny Bonnin
Ekoturystyka, autorzy, licencja CC BY SA 3.0
Ekoturystyka, Dominika Zaręba
Gospodarcze znaczenie turystyki w krajach Unii Europejskiej – Aleksandra Milczarek, Uniwersytet Szczeciński
Podróże po świecie – Międzynarodowe Podróże Ekologiczne – Wydawnictw MUZA