Ekstremalne zjawiska

Strona główna » Ekstremalne zjawiska
Ekstremalne zjawiska
27 czerwca, 2025 | @ | 6 min 🕒

Spis treści

Gdy pogoda traci równowagę

Jeszcze niedawno pogoda była dla nas pewną stałą, pory roku miały swój rytm, deszcze przychodziły regularnie, a ekstremalne burze czy upały zdarzały się raz na dekadę. Dziś wszystko się zmienia. W środku zimy pada deszcz zamiast śniegu, w kwietniu uderza fala gorąca, a letnia burza potrafi w godzinę zamienić ulicę w rwącą rzekę.

Wzorce, które były przewidywalne przez pokolenia, przestają działać. Coraz częściej słyszymy o ekstremalnych nawałnicach, gradobiciach, suszach, wichurach i powodzi błyskawicznej – nie w tropikach, ale tu, w naszej okolicy. 

Czy jesteśmy gotowi na pogodę, która coraz częściej przekracza granice tego, co „normalne”?

O co tu chodzi?

Ekstremalne zjawiska pogodowe to gwałtowne i nietypowe wydarzenia atmosferyczne, które znacznie odbiegają od długoletnich norm dla danego regionu. Ich liczba i intensywność rośnie, a bezpośrednią przyczyną jest postępujące ocieplenie klimatu.

Najczęstsze typy zjawisk ekstremalnych:

  • fale upałów,
  • burze i nawałnice,
  • powodzie błyskawiczne,
  • susze,
  • gradobicia,
  • silne wiatry i huragany,
  • anomalie zimowe.

Przyczyny:

  • wzrost temperatury i energii w atmosferze,
  • zmiana cyrkulacji powietrza i prądów oceanicznych,
  • zwiększona wilgotność powietrza,
  • urbanizacja, zabetonowanie krajobrazu i brak retencji.

Skutki:

  • straty materialne i ludzkie,
  • zaburzenia w dostawie prądu, wody, żywności,
  • stres cieplny, choroby, zagrożenia dla życia,
  • presja na systemy ratownicze i zdrowotne,
  • zaburzenia w funkcjonowaniu ekosystemów.

Zniszczenia nie dotyczą tylko budynków czy infrastruktury. Jak wskazuje IPCC, zmiany klimatu osłabiają również zdrowie ekosystemów: powodują spadki plonów, śmierć organizmów, wymieranie lokalnych gatunków i zakłócenia w rybołówstwie, co z kolei pogłębia problemy z żywnością, wodą i migracjami.

Pogoda, która przekracza granice

Ekstremalne zjawiska pogodowe występowały zawsze, ale ich skala i częstotliwość dziś są bezprecedensowe.

  • 536 r. n.e. – tajemnicze ochłodzenie i zaciemnienie nieba w Europie, dziś przypisywane erupcji wulkanicznej.
  • 1931, Chiny – największa znana powódź w historii: od 1 do 4 mln ofiar.
  • 2003, Europa – fala upałów zabiła ponad 70 tys. osób.
  • 2010, Pakistan – powódź dotknęła 20 mln ludzi.
  • 2021, Niemcy i Belgia – lokalne powodzie błyskawiczne zniszczyły całe miejscowości.

W Polsce: powódź tysiąclecia (1997), huragan Ksawery (2013), gradobicia w Małopolsce (2021), trąby powietrzne w Wielkopolsce (2023). 

Najczęstsze pytania i odpowiedzi

Dlaczego to ważne?
Bo skrajna pogoda wpływa na życie każdego z nas przez realne straty, stres i zagrożenie.

Jak to dotyczy mojego życia?
Możesz stracić dach, auto, plony, dostęp do prądu, a nawet zdrowie. Obecnie nie ma już bezpiecznych regionów.

Czy mam wpływ?
Tak. Możesz ograniczać emisje, wspierać zieleń, domową retencję i edukację, a także głosować na rozwiązania systemowe.

A co z rządami i firmami?
To one odpowiadają za infrastrukturę, ostrzeganie i adaptację. Ale społeczna presja przyspiesza ich działania.

Czy muszę coś poświęcić?
Nie. Wystarczy, że zaczniesz żyć bliżej natury – wtedy adaptacja stanie się wyborem, a nie koniecznością.

Fakty, które robią wrażenie

  • 2023 był najcieplejszym rokiem w historii pomiarów – globalna temperatura wzrosła o 1,48°C względem epoki przedprzemysłowej.
  • Liczba trąb powietrznych w Polsce rośnie – obecnie notuje się ich 5–14 rocznie (IMGW).
  • Fale gorąca zabijają najwięcej ludzi spośród wszystkich katastrof pogodowych w Europie – szczególnie osoby starsze i chore (EEA, IPCC).
  • Koszty katastrof pogodowych w UE sięgają ponad 50 miliardów euro rocznie (Copernicus Climate, 2022).
  • Powodzie błyskawiczne są coraz częstsze – nawalne deszcze zalewają miasta i wsie w ciągu kilkunastu minut.
  • Grad wielkości piłek golfowych notowany był w Polsce kilkukrotnie od 2021 r.
  • Ulewne opady mogą dostarczyć 100 mm deszczu w godzinę – tyle, ile normalnie spada przez miesiąc.
  • Orkany w Polsce zrywają linie energetyczne co roku – jak np. Ksawery czy Nadia.
  • IMGW wydaje ponad 1000 alertów meteorologicznych rocznie – od burz po susze.
  • Zmiany klimatu zwiększają intensywność opadów, burz i wiatrów – poprzez nagromadzenie energii i wilgoci w atmosferze.
  • Prawdopodobieństwo śmierci w wyniku burzy, suszy lub powodzi jest nawet 15 razy wyższe w regionach najbardziej zagrożonych niż w regionach o niskim ryzyku (IPCC AR6).
  • Ekstremalne zjawiska pogodowe zakłócają międzynarodowe łańcuchy dostaw i dostęp do zasobów naturalnych – skutki odczuwalne są globalnie, nie tylko lokalnie.

Źródła: IPCC AR6, EEA, IMGW, Copernicus Climate, Our World in Data, NASA Climate

Czy wiesz, że…

  • Fale upałów powodują więcej zgonów niż wszystkie inne katastrofy pogodowe razem wzięte.
  • W Polsce mogą wystąpić trąby powietrzne klasy F3 – z wiatrem do 250 km/h.
  • 1 cm deszczu na 100 m² to aż 1000 litrów wody – wystarczy, by zalać piwnicę.
  • Grad może spaść nawet przy 30°C – to wynik silnej konwekcji, nie ochłodzenia.
  • Miasta bez zieleni są kilka stopni cieplejsze niż otoczenie – tworzą tzw. wyspy ciepła.

Obraz, który zapamiętasz

Wyobraź sobie ciało, które zaczyna mieć coraz częstsze problemy zdrowotne – raz serca, raz układu nerwowego, raz oddechowego. W jednej chwili wszystko działa, w następnej coś się zacina, coś boli, coś przestaje poprawnie funkcjonować. Tak dziś działa pogoda. Nie jak równomierny puls organizmu, ale jak ciało pod wpływem szoku. Burza to atak, powódź to obrzęk, susza to odwodnienie. Ziemia nie umiera, ale coraz częściej choruje. My, ludzie, jesteśmy częścią jej układu nerwowego i powinniśmy zauważyć, że to już nie jest zwykła gorączka.

Słowa, które zostają w głowie

Hasła działania

  • Nie zatrzymasz burzy, ale możesz się przygotować.
  • Pogoda się zmienia, ty też możesz.
  • Retencja to odporność.
  • Od betonu do natury – czas na adaptację.

Refleksje i przysłowia

  • Kiedy pogoda wariuje, społeczeństwo traci grunt pod nogami.
  • Skrajność to nowa normalność.
  • Miasto, które nie chłonie wody, tonie.
  • Pogoda to nie wróg, tylko ostrzeżenie.

Cytaty

  • „Zmiany klimatu nie przynoszą jednej katastrofy, przynoszą ich lawinę.” – IPCC
  • „Jeśli dalej będziemy zwlekać, przegapimy ten krótki moment, w którym wciąż mamy szansę zapewnić całej ludzkości zrównoważoną przyszłość.” – IPCC AR6
  • „Nie jesteśmy bezbronni. Jesteśmy spóźnieni.”
  • „Nie mamy złej pogody, mamy złe przygotowanie.”
  • „Najgorsze nie są burze, najgorsze jest ich lekceważenie.”

Co możesz zrobić już dziś?

  • Sadź roślinność i wspieraj ogrody deszczowe – chłoną wodę i łagodzą temperatury.
  • Zbieraj deszczówkę – nawet prosta beczka pod rynną to ochrona przed zalaniem.
  • Edukuj siebie i bliskich o ryzyku pogodowym – znaj ostrzeżenia i scenariusze.
  • Popieraj politykę adaptacyjną i inwestycje w zieloną infrastrukturę.
  • Wspieraj rozwiązania systemowe – bo odporność zaczyna się od wspólnoty.

To nie muszą być wielkie działania. Ale każda z tych rzeczy może ocalić życie, zdrowie lub dom.

Zajrzyj pod powierzchnię

Definicje techniczne

  • Powódź błyskawiczna (flash flood) – nagłe i gwałtowne zalanie terenu w wyniku krótkotrwałych, ale intensywnych opadów. Często występuje w miastach lub rejonach górskich, gdzie woda nie ma gdzie wsiąkać. Trwa zwykle kilkadziesiąt minut, ale jej skutki mogą być katastrofalne.
  • Raport IPCC AR6 – Szósty raport IPCC (2022) potwierdza, że ekstremalne zjawiska pogodowe – fale upałów, susze, opady nawalne, pożary, burze, podnoszenie się poziomu mórz i zakwaszenie oceanów. Już teraz wpływają na dobrostan ludzi i stan przyrody, a nie są tylko przyszłą prognozą. Ich skutki mają charakter kaskadowy i transgraniczny – obejmują zdrowie publiczne, produkcję żywności, łańcuchy dostaw i bezpieczeństwo społeczne.

Pojęcia specjalistyczne

  • Adaptacja klimatyczna – działania chroniące przed skutkami zmian klimatu (np. retencja, zieleń miejska, nowe normy budowlane).
  • System wczesnego ostrzegania (EWS) – sieć instytucji i narzędzi prognozujących i ostrzegających przed zjawiskami pogodowymi.
  • Miejska Wyspa ciepła – nagrzewający się obszar miejski, cieplejszy o kilka stopni od otoczenia.
  • Zdolność adaptacyjna – potencjał społeczności lub systemu do przygotowania się na zmiany i ograniczenia strat.

Zasoby edukacyjne i raporty

Dane i analizy regionalne (Polska i Europa)

Filmy i multimedia

Jak klimat wpływa na ekstremalne zjawiska pogodowe?
https://www.youtube.com/watch?v=U8pLrRkqbb0

źródło: materiały prasowe
wlaczoszczedzanie.pl
Mit: Ekstremalne zjawiska pogodowe nie wiążą się z globalnym ociepleniem, skepticalscience.com
Mit: Ekstremalne zjawiska pogodowe nie wiążą się z globalnym ociepleniem, naukaoklimacie.pl

Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

📩 Zapisz się na newsletter i otrzymuj ekowiadomości prosto na swoją skrzynkę!
Subskrypcja daje Ci także dostęp do specjalnego działu na portalu, gdzie znajdziesz darmowe materiały do pobrania: poradniki, przewodniki, praktyczne zestawienia, wzory, karty pracy, checklisty i ściągi. Wszystko, czego potrzebujesz, aby skutecznie wprowadzać ekologiczne zmiany w swoim życiu.

Dołącz już teraz i zacznij zmieniać świat na lepsze! 📩

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc…..

dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) ☕

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie

Przewijanie do góry