Ponad 200 tys. km siedlisk ryb rzecznych w europejskich rzekach zostało zniekształconych z powodu stawianych barier i tworzenia jezior zaporowych. Taka fragmentacja swobodnie płynącej rzeki przyczynia się do utraty różnorodności biologicznej w środowisku wodnym.
200 tys. km rzek to nieco ponad 10% długości wszystkich rzek w Europie albo długość wszystkich rzek we Włoszech. To naprawdę dużo.
mówi prof. Piotr Parasiewicz, kierownik Zakładu Rybactwa Rzecznego w Instytucie Rybactwa Śródlądowego im. S. Sakowicza i pierwszy autor publikacji na tytułowy temat w czasopiśmie „Nature Communications”
Europejskie rzeki to prawdopodobnie jedne z najbardziej rozdrobnionych rzek na świecie, ponieważ są podzielone ponad milionem barier stworzonych przez człowieka. Aż 40% tych barier tworzy jeziora zaporowe. I to właśnie na wpływie jezior zaporowych na siedliska ryb skoncentrowali się naukowcy z zespołu prof. Parasiewicza.
Bariery typu tamy, jazy, śluzy, przepusty, brody i rampy, fizycznie ograniczają migrację gatunków wodnych i przyczyniają się do modyfikacji siedlisk słodkowodnych, a spowodowana w ten sposób fragmentacja rzek może negatywnie wpływać na zrównoważony rozwój ekosystemów słodkowodnych.
Rzeki naturalnie płyną z góry na dół i cały wodny ekosystem jest do tego dostosowany: woda swobodnie przepływa, przenosząc na całą długość m.in. rumosz, substancje odżywcze. Do tego ryby rzeczne migrują, choć część tylko na krótki dystans. Zatem wszystkie naczynia są tu połączone. Bariera przerywa tę łączność.
tłumaczy badacz zajmujący się głównie opracowywaniem narzędzi do zarządzania rzekami i do ochrony siedlisk ryb.
Jednym z efektów stawiania barier jest tworzenie na rzece jezior zaporowych
Zastoiska wodne utworzone przez sztuczne bariery zmieniają hydraulikę rzeki, tworząc środowiska podobne do stawów, a przecież w rzece występują ryby potrzebujące swobodnie płynącej wody, a nie tej zastanej. Do tego temperatura wody w jeziorach zaporowych się zmienia, a więc w rzece poniżej bariery jest ona często wyższa a woda zanieczyszczona; zmienia się też podłoże. To wszystko negatywnie wpływa na siedliska ryb.
wskazuje prof. Parasiewicz
Rozwiązaniem może być sukcesywne usuwanie niepotrzebnych barier.
Na szczęście w Europie, ale i nie tylko, widzimy trend rozbierania niepotrzebnych barier, a nie ich budowania. Przykładowo w Estonii rozbiera się bariery na całej rzece, aby ryby (w tym przypadku – łososie) mogły migrować. Polska jest takim ewenementem, że wciąż chcemy budować bariery.
mówi
Działania te wpisują się w strategię Unii Europejskiej, która stawia cel odtworzenia 25 tys. km rzek swobodnie płynących.
Szacuje się, że w Europie około 15% istniejących barier to obiekty już nieużywane i niepotrzebne. Ich usunięcie udrożni wiele tysięcy kilometrów rzek. Nie chodzi jednak o usunięcie wszystkich barier, ponieważ część jest potrzebna, np. bariery tworzące hydroelektrownie. W tej chwili mamy już takie możliwości technologiczne, które potrafią zmniejszać negatywne wpływy barier na środowisko. Na przykład można obniżać nieco bariery, co poprawia sytuację siedliskową i wcale nie powoduje wielkiej utraty generowanej energii.
Co ciekawe, z naszych badań wynika, że jedna większa bariera jest mniej szkodliwa niż wiele małych.
zauważa prof. Parasiewicz
A co jeszcze można zrobić, aby odtworzyć migrację ryb?
Można zainstalować przepławki, choć one nie mają stuprocentowej wydajności. Innym rozwiązaniem są też rampy, które szczególnie sprawdzają się w górskich rzekach, gdzie woda szybko płynie. Każde rozwiązanie powinno być dostosowane do konkretnego miejsca. Wpływ barier samych w sobie jest bardzo złożony; trzeba do tego podchodzić z rozsądkiem.
mówi prof. Parasiewicz
Ponadto we wspomnianej publikacji zespół naukowców zaproponował klasyfikację rzek europejskich na 15 typów makrosiedlisk.
Na bazie danych biologicznych i geograficznych opracowaliśmy model występowania specyficznego składu gatunków ryb dla konkretnych typów rzek. Taki model jest bardzo przydatny w zarządzaniu procesem renaturyzacji i ochrony rzek. Jednym z najsilniejszych wpływów antropogenicznych na rzeki jest bowiem zmiana gatunkowa, gdy dotychczasowy, naturalny balans jest zaburzany przez wiele czynników m.in. zmiany klimatu, budowanie barier, regulacje itd. Nasz model może stanowić wzorzec, który chcielibyśmy osiągnąć.
podsumowuje badacz
Wyniki opublikowane we wspomnianym artykule to efekt badań międzynarodowego zespołu, działającego w ramach projektu AMBER, finansowanego z unijnego programu badań naukowych i innowacji „Horyzont 2020”.
źródło: naukawpolsce.pap.pl, Agnieszka Kliks-Pudlik
Ekologia, przyroda, środowisko – dodatkowe informacje:
agrocenoza, agroleśnictwo, atmosfera, biocenoza, biodegradacja, biofilia, biofobia, biologia, biom, bioróżnorodność, biosfera, biotop, błękitna planeta Ziemia, czwarta przyroda, drzewa, ekologia, ekoaktywizm, ekologizm, ekopolityka, ekosystem, ekozofia, eukarionty, ewolucja, fauna, fitocenoza, flora, gatunek, geosfera, habitat, hydrosfera, kalendarz ekologiczny, kalendarium wydarzeń ekologicznych, klimaks, koszenie trawników, krajobraz, las pierwotny, litosfera, łąka, mała retencja, martwe drewno, miedza, mikroorganizm, mokradło, natura, obszary siedliskowe, ochrona bierna, ochrona czynna, ochrona przyrody, ochrona środowiska, oczyszczanie ścieków, organizm, pastwisko, park ciemnego nieba, pedosfera, populacja, powłoka ziemska, prawa zwierząt, przyroda, reintrodukcja, renaturalizacja, rekultywacja, renaturyzacja, restytucja, retencja, rewilding (zdziczanie, zadziczanie), rewitalizacja, rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo regeneratywne, sieć troficzna, siedlisko, sozoligia, stanowisko, starodrzew, struktura ekosystemu, sukcesja, środowisko: przyrodnicze (naturalne), antropogeniczne, sztuczne, zdegradowane, torfowisko, trzeci krajobraz, turystyka ekologiczna, woda, wszechświat, zadrzewienia śródpolne, zasoby naturalne, Ziemia, zoocenoza, życie
formy ochrony przyrody w Polsce:
Obszar Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, rezerwat przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe
ekologiczne idee:
filozofia Leave No Trace, kodeks (dekalog) podróżnika, głęboka ekologia, Hipoteza Gai, Wildlife Selfie Code
konwencje, traktaty, konferencje, święta:
Agenda 21
Dyrektywy ws. jakości powietrza (AAQD)
Konwencją Helsińską HELCOM (Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku)
Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – Konwencja Berneńska
Konwencja Londyńska (Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji)
Konwencja MARPOL (Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza Przez Statki)
Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS)
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Konwencja Bońska CMS
Konwencja o różnorodności biologicznej CBD
Konwencja Ramsarska
Konferencja i deklaracja Sztokholmska ONZ
Konwencja Waszyngtońska CITIES
Konwencja Wiedeńska w Sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej
Konwencja w Sprawie Ochrony i Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN
Nature Restoration Law
Porozumienie o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku Północno-Wschodniego Atlantyku Morza Irlandzkiego i Morza Północnego ASCOBANS
Porozumienie Paryskie
Protokół z Kioto
Protokół z Montrealu (Protokół Montrealski)
Ramowa dyrektywa wodna
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu UNFCCC
Strategia Różnorodności Biologicznej w UE do 2030
Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)
Szczyt Ziemi 2002 (The World Summit on Sustainable Development)
Światowy Dzień Środowiska
Traktat o przestrzeni kosmicznej (Outer Space Treaty)
Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne
Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.
Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)
Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.
Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl
Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie
