Oczyszczanie pochodzących z rolnictwa wód z azotu i fosforu, stosowanych do nawożenia pól, jest konieczne, aby zapobiec m.in. powstawaniu toksycznych zakwitów sinic w Bałtyku. Pomocne w tym są biotechnologie ekohydrologiczne m.in. strefy buforowe między polem a strumieniem.
Dyrektor Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii Polskiej Akademii Nauk (ERCE PAN) prof. Maciej Zalewski wskazuje na wciąż nierozwiązany problem oczyszczania wód pochodzących z rolnictwa.
Chodzi głównie o oczyszczanie wód z azotu i fosforu, czyli pierwiastków stosowanych do nawożenia pól. Pozostałości tych nawozów przedostają się do rzek, a następnie powodują przeżyźnienie zbiorników wodnych i zakwit w nich toksycznych sinic.
Problem może narastać w związku z rozwojem rolnictwa przemysłowego. Tutaj – tłumaczy profesor – ciężkim sprzętem ubija się podglebie i zmniejsza w ten sposób infiltrację (zdolność do przenikania wody w głąb ziemi). Ponadto wycina się zadrzewienia śródpolne, które dotąd tworzyły naturalną barierę przed wiatrem i utrzymywały wilgotność gleb. Bez drzew przyspieszający na tym terenie wiatr tworzy efekt „suszarki”, powodując zwiększenie procesu parowania oraz utratę materii organicznej z gleby. To z kolei prowadzi do jałowienia gleb, które trzeba mocniej nawozić.
W rozwiązaniu tego problemu pomocne są m.in. biotechnologie ekohydrologiczne, czyli rozwiązania oparte na naturze, wykorzystujące własności ekosystemów jako narzędzi regulujących. Ich opracowywaniem i wdrażaniem zajmują się naukowcy z Europejskiego Regionalnego Centrum Ekohydrologii PAN, prowadzonego przez prof. Zalewskiego.
Przykładem takich rozwiązań są wysokoefektywne strefy buforowe konstruowane między polem a strumieniem.
Duże ładunki azotanów (będące aktywnym paliwem dla toksycznych zakwitów) przedostają się do wód powierzchniowych wraz z płytkimi wodami podziemnymi. Dlatego w miejscach granicznych, na styku lądu i wody, konstruujemy bariery denitryfikacyjne, które dzięki zastosowaniu odpowiednich substratów działają jak bioreaktor, zamieniając azotany na azot gazowy. Barierę stanowi rów wypełniony m.in. trocinami, węglem brunatnym, dolomitem – w zależności od gleby. To tanie rozwiązanie, a redukuje azotan o nawet 80-90%.
wskazuje ekspert
Z kolei w oczyszczaniu wód z fosforu działa bariera geochemiczna. Do tego świetnie się nadaje dolomit, wapień, który wiąże fosfor, a którego mamy w Polsce w dużej ilości.
Ważnym uzupełnieniem tych dwóch barier powinny być bariery roślinne np. w postaci wierzb, które mają rozbudowany system korzeniowy, sięgający nawet osiem metrów w głąb ziemi.
Dzięki tym rozwiązaniom usuwany jest azot i fosfor zanim dostaną się do systemu rzecznego. Warto podkreślić, że nie trzeba tego typu stref konstruować wzdłuż wszystkich strumieni, ale tam, gdzie intensywnie uprawiane i nawożone pola stykają się z nimi, co stanowi kilkanaście procent zlewni. Te krytyczne obszary można precyzyjnie zidentyfikować za pomocą zdjęć satelitarnych i ekohydrologicznych modeli matematycznych. Model taki opracowaliśmy dla dorzecza Pilicy z prof. Katarzyną Izydorczyk przy współpracy z SGGW w ramach programu Europejskiego LIFE+EKOROB. Projekt ten został w 2018 roku nagrodzony przez Komisję Europejską jako Best of LIFE+.
podkreśla prof. Zalewski
Podstawą efektywnej redukcji zanieczyszczeń pochodzenia rolniczego jest więc wdrażanie rozwiązań ekohydrologiczno-biotechnologicznych, a także stosowanie dobrych praktyk rolniczych.
Biotechnologie ekohydrologiczne nie tylko ograniczają zanieczyszczenia obszarowe np. z pól uprawnych, ale również punktowe np. zrzut ścieków z oczyszczalni.
Badania przeprowadzone w ERCE przez prof. Edytę Kiedrzyńską wykazały, iż średnie i małe oczyszczalnie ścieków mają niską efektywność działania, stanowiąc w ten sposób ważne źródło zanieczyszczeń w zlewni, w tym również bakteriami antybiotykoodpornymi. Można temu zaradzić, dzięki konstrukcji sekwencyjnego systemu sedymentacyjno-biofiltracyjnego, który wspomaga pracę oczyszczalni, redukując ilość zanieczyszczeń w ściekach odprowadzanych do rzeki. Działający prototyp takiego systemu skonstruowano przy oczyszczalni ścieków w Rozpszy.
mówi prof. Zalewski
W ostatnich latach naukowcy z zespołu prof. Macieja Zalewskiego optymalizują ekohydrologiczne rozwiązania również w kierunku usuwania zanieczyszczeń pestycydowych, których głównym emiterem pozostaje rolnictwo. Opracowany w 2018 roku preparat BioKer, który pozwala usuwać związki fosforu i pestycydów, został nagrodzony m.in. złotym medalem na międzynarodowych targach innowacyjności „Concours Lepine” w Paryżu.
Rozwiązania opracowane w ERCE są wciąż rozwijane przez poszerzanie zakresu badań o dziedziny takie jak biologia molekularna, mikrobiologia oraz fitotechnologie.
Ogromne znaczenie dla ich szerokiego stosowania ma budowanie zaufania do rozwiązań opartych na przyrodzie oraz podnoszenie świadomości społeczeństwa. Właśnie w tym celu w ERCE PAN ruszają prace nad dostosowaniem 16 gospodarstw rolnych o różnym profilu produkcji do pełnienia funkcji Demonstracyjnych Gospodarstw Projektu LIFE Pilica. Wśród planowanych do zastosowania rozwiązań są wysokoefektywne strefy buforowe, w skład których wchodzą wspomniane bariery czy zadrzewienia/zakrzaczenia śródpolne.
Wraz z moim zespołem pracujemy właśnie nad rozwiązaniami bliskimi naturze, których podstawą jest zrozumienie procesów występujących w ekosystemach. Chcemy je nie tylko rozwijać, ale również przekonać decydentów i społeczeństwo, że są skuteczne.
podsumowuje prof. Maciej Zalewski
źródło: naukawpolsce.pap.pl
Zanieczyszczenie środowiska
Zanieczyszczenie powietrza
Składnikami zanieczyszczającymi powietrze są drobne cząsteczki ciał stałych, takie jak pyły i sadza, drobne kropelki cieczy oraz gazy. Część z nich pod wpływem światła lub pary wodnej ulega przemianom na nowe, bardziej szkodliwe substancje.
Zanieczyszczenie wody, mórz i oceanów
Ocean jest kolebką życia na naszej Planecie. Morza i oceany zajmują 71% powierzchni Ziemi. Ocean odgrywa podstawową rolę w regulowaniu klimatu, jego wody to największy pochłaniacz dwutlenku węgla. Jednak, aby w pełni korzystać z dóbr oceanu, musimy rozwiązać problem zanieczyszczenia wody.
Zanieczyszczenie środowiska hałasem
Zanieczyszczenia środowiska w którym żyjemy, powietrza, wody, gleby to zmora ostatnich czasów. Mniej oczywiste jest dla nas zanieczyszczenie hałasem. Wiele osób nawet nie zdaje sobie sprawy z tego, że taki problem istnieje.
Zanieczyszczenie uciążliwym zapachem – odorem
Nieprzyjemny, uciążliwy zapach zwany często odorem wywołuje negatywne skutki, wpływa na komfort oraz zdrowie ludzi i zwierząt lub powoduje zniszczenie mienia, szkody materialne, utratę przyjemności normalnego użytkowania nieruchomości, bądź zakłócenie normalnego prowadzenia działalności gospodarczej.
Kwaśne deszcze
Charakterystyczne dla rejonów uprzemysłowionych opady deszczu zawierające zanieczyszczenia z atmosfery (tlenki azotu i dwutlenek siarki). Powodują zakwaszenie wód powierzchniowych i gruntowych, na skutek czego giną ryby i inne organizmy wodne. Mają negatywny wpływ na glebę i rośliny.
Plastikowe śmieci i odpady
Większość zużytego tworzywa sztucznego jest wyrzucana, dlatego plastikowe śmieci zaścielają lądy, a na oceanie tworzą ogromne, pływające wyspy. Jego cząstki znajdowane są w organizmach zwierząt żyjących w najbardziej odległych częściach Ziemi.
Antopocen – nowa epoka w historii Ziemi
Rozpoczęła się nowa epoka w historii Ziemi czyli Antropocen. Obecnie aktywność ludzi jest tak intensywna, a jej skutki rozległe, że mówiąc o kształcie naszej planety, nie sposób pominąć wpływu ludzi.
Katastrofy i klęski ekologiczne
Katastrofy ekologiczne są spowodowane nagłymi lub długotrwałymi, kumulującymi się w czasie zmianami warunków fizycznych i chemicznych siedliska, przekraczającymi granice tolerancji biocenozy.
Katastrofy ekologiczne na świecie
Przegląd największych katastrof ekologicznych na świecie. Historia rozwoju cywilizacji pokazuje, do czego może doprowadzić człowiek i jego ignorancja w stosunku do otaczającego nas środowiska naturalnego.
