Naukowcy połączyli te dane z zapiskami historycznymi oraz pomiarami hydrologicznymi i dowiedzieli się, że powodzie zagrażające mieszkańcom Podhala nie zawsze miały początki wysoko w górach.
Jedna z największych powodzi nawiedziła Podhale w 1934 roku. Naukowcy z Polsko-Szwajcarskiego Programu Badawczego ustalili, że ta i inne duże powodzie nie zrodziły się w Tatrach. Co prawda na Hali Gąsienicowej padł wtedy niepobity do dziś rekord opadów, ale to nie deszcze w górach spowodowały powstawanie dużych powodzi zagrażających ludziom. Źródłem były Beskidy, dużo niższe i mocno przekształcone przez człowieka – twierdzą autorzy analiz.
Okazuje się, że badania podstawowe mają swój cenny wkład w zarządzanie terenem i tworzenie polityki przeciwpowodziowej. Bo wiedząc, gdzie powódź powstaje, można inaczej gospodarować siecią hydrologiczną i całym terenem wokół – tak, żeby zminimalizować prędkość spływu wody do koryta rzeki.
mówi dr Ryszard Kaczka, dendrochronolog z Uniwersytetu Karola w Pradze (Czechy)
Naukowiec wraz z zespołem przeprowadził badania dendrochronologiczne w Tatrach i połączył je z zapiskami historycznymi sprzed 150 lat. Dzięki temu udało mu się ustalić, jak często i na jakim obszarze występowała powódź. Następnie dane te porównał z informacjami o powodziach, w których ucierpieli ludzie mieszkający dużo niżej.
Jeśli nad brzegiem rzeki rośnie drzewo, to w sprzyjających warunkach może ono funkcjonować jak naturalny, biologiczny wodowskaz przechowujący w swoich tkankach zapis kolejnych powodzi. Naszym zadaniem jest odszukiwanie takich drzew i odczytywanie tego zapisu. W ten sposób możemy określić rok i poziom wody, która zalała nadrzeczny teren. Drzewa to organizmy długowieczne, dlatego mogą posłużyć jako skarbnica wiedzy o powodziach, które miały miejsce kilkadziesiąt lub nawet kilkaset lat temu.
tłumaczy dr Kaczka
Podstawowe pytanie, na które chcieli odpowiedzieć naukowcy, dotyczyło źródła powodzi. Góry z bystrymi potokami, stromymi stokami i dużymi sumami opadów kojarzą się z powodzią. Dlatego naukowcy skoncentrowali się na najwyższych w naszym kraju górach i pracując w interdyscyplinarnym zespole starali się odpowiedzieć na pytanie, czy to tam rodzą się najniebezpieczniejsze powodzie. Wnioski okazały się dość zaskakujące. Górskie potoki mające źródła w Tatrach często wzbierają, ale to nie one były źródłem największych powodzi.
Nie było tak, że wysoko w górach powodzie nie występowały. Jednak nawet gdy się pojawiały, natura radziła sobie z nimi na tyle dobrze, że ludzie mieszkający niżej tego nie odczuwali.
zauważa badacz
Zapytany, co w największym stopniu wpływało na powstawanie zagrożenia powodziowego na Podhalu – i ogólnie w Karpatach od polskiej strony, wskazał nie tylko na problem znacznego przekształcenia terenu przez człowieka, w tym na styl uprawiania gospodarki leśnej, ale i na chaotyczną, często niezgodną z zasadami ochrony przeciwpowodziowej gospodarkę przestrzenną. Gęsta sieć dróg w lasach i na polach powoduje, że w okresie intensywnych deszczów działają one jak kanały odprowadzające wodę. Nie zatrzymuje się ona w obszarze leśnym, tylko nabiera tempa i szybko spływa niżej, powodując zagrożenie dla kolejnych obszarów.
Naukowiec przypomina ustalenia innego zespołu naukowców, którzy także w ramach grantu Polsko-Szwajcarskiego Programu Badawczego udowodnili, że im więcej dróg powstaje na obszarze leśnym, po którym jeździ ciężki sprzęt, tym bardziej wzrasta zagrożenie powodziowe.
Wyrąb lasu jest tylko częścią problemu. Specjalistyczne maszyny również wpływają na dewastację nawierzchni lasu, bo niszczą ziemię, po której jeżdżą. W rezultacie staje się ona coraz bardziej utwardzona i przestaje pełnić funkcje gąbki dla wody, która zalewa ten teren w czasie powodzi.
Droga wraz z koleinami wyrzeźbionymi przez sprzęt działa jak kanał, który odprowadza wodę. Im więcej jest tych dróg, im gęstsza jest ta sieć – działa tak, jakby do naturalnych górskich potoków dodać kilkadziesiąt kilometrów dodatkowych kanałów, które odprowadzą wodę na bardzo rozległy teren.
Dodatkowym zagrożeniem jest wszystko to, co woda powodziowa ze sobą niesie. Może to być błoto, które zatka przepusty i spowoduje, że woda będzie wzbierała jeszcze bardziej
podsumowuje dr Kaczka
źródło: naukawpolsce.pl, Urszula Kaczorowska
⚠️ Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:
definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, stres cieplny, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, wieczne chemikalia, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby
degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, koszenie trawników, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw
ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)
zanieczyszczenie środowiska:
azbest, beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia
zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał
klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej
Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)
Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough
🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.
☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕
🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.
Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl
🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie
