Sztuczne ognie, fajerwerki, petardy

Petardy, rakiety, sztuczne ognie, fajerwerki służą rozrywce i są powszechnie dostępne. Zawierają jednak materiały wybuchowe. Co roku w Sylwestra i inne hucznie obchodzone święta, na terenie Unii Europejskiej dochodzi do kilkuset wypadków wynikających z niewłaściwego użytkowania fajerwerków. Efektem są poparzenia, zranienia, pożary, a nawet wypadki śmiertelne. Dla zwierząt dzikich czy domowych nieprzyzwyczajanych do wystrzałów i hałasu sztuczne ognie są jak erupcja wulkanu. Podkorowe struktury mózgu nakazują zwierzęciu panicznie uciekać w poszukiwaniu bezpiecznego miejsca. Niestety nie ma danych, ile zwierząt ginie w Polsce co roku z powodu wybuchów sztucznych ogni.

Na skutek wybuchów fajerwerków domowe koty i psy mogą się chować nawet na kilka dni, odmawiać jedzenia i picia, mogą im się również zdarzać toaletowe wypadki. Do tego dochodzą zaburzenia snu czy niechęć do wyjścia na zewnątrz pomieszczenia. Nawet jeśli pies odważy się wyjść na spacer, może ciągnąć właściciela do domu, a spuszczony ze smyczy, w momencie strzału zacznie panicznie uciekać w poszukiwaniu kryjówki.

Kiedy my bawimy się w najlepsze dzikie zwierzęta spłoszone głośnymi dźwiękami wpadają w panikę i tracą życie rozbijając się o szyby, ściany domów, ogrodzenia czy drzewa. Opuszczają często swe rewiry oddalając się od zajętych wcześniej terytoriów, w efekcie czego nawet po ustaniu hałasu w ich świecie powstaje zamęt, a życie dalej jest zagrożone.

Nie bądźmy egoistami, świat należy nie tylko do nas, ludzi! Huczne świętowanie to piekło również dla dzikich zwierząt. Nie strzelaj w Sylwestra! Fajerwerki są groźne dla zdrowia i życia zwierząt!

Historia

• W czasach dynastii Han w starożytnych Chinach prażono bambusy, aby wywołać huk odstraszający złe duchy.
• W czasach Dynastii Południowych i Północnych (420–589 naszej ery) sztuczne ognie były również wykorzystywane podczas modlitw o pomyślność i szczęście. Fajerwerki były także stosowane w celach bojowych.
• Pierwsze znane pokazy sztucznych ogni zorganizowano na dworze cesarskim w Chinach w XII wieku. W zastosowanych wtedy racach użyto zwykłego prochu, stosowanego potem w Europie jako dymny proch strzelniczy.
• Obecnie fajerwerki i petardy są stosowane głównie w celach widowiskowo-rozrywkowych. Często w połączeniu z pokazami laserowymi oraz muzyką elektroniczną.
• Pokazy sztucznych ogni są punktem kulminacyjnym wielu imprez plenerowych przebiegających w okresie wieczorowo-nocnym np. zabaw sylwestrowych.
• Do roku 1965 do odpalania rac i ładunków używano lontu pirotechnicznego, o stałym czasie spalania. Czas odpalenia kolejnych petard regulowano używając różnej długości lontu.
• Od 1965 do odpalania sztucznych ogni używa się elektrycznych zapłonników pozwalających na dużo lepszą ingerencję w czas odpalania oraz zwiększających bezpieczeństwo obsługi technicznej pokazów – odpalanie może odbywać się z większej odległości i nie ma niebezpieczeństwa zamoknięcia lontu.
• Obecnie w racach i petardach stosuje się współczesne, bardziej widowiskowe i zaawansowane technologicznie środki pirotechniczne.
• W Polsce jedno z pierwszych pisanych świadectw puszczania fajerwerków dał Łukasz Górnicki w swoich „Dziejach”. Zanotował w nich, że kiedy w 1566 roku urodził się Zygmunt III Waza „po górach nad Wilnem strzelby rozmaite, rac puszczania, insze puszkarskich przypraw ognie były zapalane”.
• Pokazy fajerwerków stały się bardzo popularne wśród szlachty polskiej. W XVIII wieku stanowiły niemal obowiązkową atrakcję wielu publicznych zabaw wieczornych, odbywających się na ulicy Foksal w Warszawie.
• Największe pokazy sztucznych ogni miały miejsce podczas świąt państwowych: elekcji, rocznic wielkich bitew lub dla uczczenia zwycięstw.
• W 1683 roku w Rzeczypospolitej Obojga Narodów miało miejsce szereg uroczystości fetujących zwycięską bitwę pod Wiedniem. W Gdańsku kapitan artylerii Ernest Braun przygotował na zlecenie władz miasta fajerwerki na cześć Jana III Sobieskiego. Puszczane one były na poświęconej królowi polskiemu specjalnej uroczystości, które masowo odbywały się wówczas w Polsce i w całej Europie.
• Dla uświetnienia elekcji króla Stanisława Augusta Poniatowskiego 15 września 1781 odbył się pokaz fajerwerków.
• Pokazem fajerwerków trwającym 3 minuty uczczono także ogłoszenie niepodległości w 1918 roku.
• W Polsce Sylwestra zaczęto obchodzić dopiero na przełomie XIX i XX wieku. Współczesne tradycje przybyły do nas z Europy Zachodniej. Zapanowało przekonanie, że im głośniej pożegna się stary rok, tym nowy będzie lepszy. Stąd też obecny zwyczaj puszczania fajerwerków. Początkowo 31. grudnia bawiły się jedynie najbogatsze warstwy społeczeństwa, z czasem zaś tradycja się upowszechniła, trafiając również pod strzechy.

Aspekty prawne związane z używaniem ogni sztucznych w Polsce

• Zakup sztucznych ogni w Polsce jest legalny, jednak sprzedaż takich produktów osobom niepełnoletnim stanowi przestępstwo zagrożone grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do lat 2.
• Używanie sztucznych ogni jest legalne przez cały rok, choć prawo to jest ograniczane w miejscach publicznych aktami prawa miejscowego.
• Ograniczenia mogą również dotyczyć określonych stref przestrzeni powietrznej, w których używanie sztucznych ogni bez uprzedniej zgody stanowi przestępstwo.
• Używanie sztucznych ogni może w określonych sytuacjach – zakłócania spokoju, porządku publicznego, spoczynku nocnego bądź też nieostrożnego obchodzenia się z takimi materiałami – wyczerpywać znamiona wykroczeń opisanych w kodeksie wykroczeń.
• Posiadanie materiałów pirotechnicznych, w tym sztucznych ogni, podczas zgromadzeń jest wykroczeniem z kodeksu wykroczeń zagrożonym karą aresztu do 14 dni, karą ograniczenia wolności albo karą grzywny. Wnoszenie lub posiadanie takich materiałów podczas imprez masowych jest natomiast przestępstwem zagrożonym grzywną, karą ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5.

Wpływ sztucznych ogni na życie zwierząt

Ma być jasno, głośno i z przytupem, fajerwerki, to „stary, sprawdzony sposób” na wiele świąt. Wielu z nas uważa, że gdy nie ma wystrzałów, nie ma zabawy! A jednak coraz częściej pojawia się również refleksja. Widzimy przestraszone zwierzęta domowe. Skulone psy, zdziwione koty, a nawet króliki i świnki morskie, przebudzone w środku nocy. Jednak domowi pupile i tak mają przewagę: obserwują ludzkie krzątanie się, wyczuwają w powietrzu napięcie, dostają sygnały, że sylwestrowa noc będzie inna. W razie problemów mogą liczyć na przytulenie przez troskliwych właścicieli czy nawet pomoc wykwalifikowanych służb weterynaryjnych.

Różne badania dotyczące hałasu i sztucznego światła pokazują, że duże natężenie obu tych czynników musi wywoływać u zwierząt wielki stres.

Koty w amerykańskim centrum rehabilitacyjnym ewidentnie bały się wybuchów, a reakcję fizjologiczną łatwo można było potwierdzić. W ich kale znajdował się podwyższony poziom kortyzolu, hormonu stresu.

Badacze z Niemiec przyjrzeli się kilku gatunkom, których reakcja na fajerwerki okazała się bardzo różna. Mary patagońskie – gryzonie podobne do kawii, lepiej znanych pod dawną nazwą świnek morskich, a także gepardy i nosorożce, były nie tylko pobudzone, ale wręcz wykazywały objawy paniki. Słonie lekko się denerwowały, ale już po kilku minutach zdawały się nie przejmować nową sytuacją. Natomiast bizony stanowiły oazy spokoju – to typowe dla spokojnych przeżuwaczy.

Niewiele jest badań wskazujących, jak na zarwaną nockę reagują żyjące na wolności ssaki. Ciekawych konkluzji dostarczają wyniki badań słoni morskich na plażach środkowego Chile. Ewidentnie wystraszyły się one huku petard, dobiegających z pobliskiego stadionu morskiego, po czym uciekły popływać do oceanu.

Jeszcze gorzej huk i światło znoszą ptaki, organizmy w zdecydowanej większości preferujące dzienny tryb życia. Dla nich to przerwanie błogiego snu, olbrzymi stres, panika, a nawet śmierć. Chyba największe zdziwienie, części osób kojarzące się wręcz z Apokalipsą, miało miejsce w amerykańskim stanie Arkansas, gdzie w niewielkim miasteczku Beebe, w masowej reakcji na wystrzały fajerwerków, padło nagle ponad 5 tysięcy epoletników krasnoszkrzydłych. Choć to gatunek liczny, masowa śmierć wywołała panikę wśród mieszkańców i uruchomiła służby medyczne i weterynaryjne. Działania kosztowały setki tysięcy dolarów.

Dlaczego ptaki masowo padały? Czy znamy mechanizm, który to spowodował? Przecież nie zginęły z uszkodzeń bębenków słuchowych, oślepienia czy zatrucia dymem. Przyczyna była najczęściej prozaiczna: uderzały w szyby budynków, linie energetyczne, padały pod koła samochodów albo stawały się łatwym łupem kotów. O tragedię nietrudno, gdyż wystraszony ptak słabo widzi i zachowuje się jak lunatyk.

Kilka lat temu doskonałych wyników obrazujących zachowanie ptaków w Sylwestrowe Noce (zrobiono trzykrotne powtórzenie) dostarczył zespół badaczy z Holandii. W tym celu wykorzystano radary meteorologiczne. Normalnie służące do obserwacji deszczu, śniegu czy gradu, tym razem posłużyły do monitorowania mas przemieszczających się ptaków. Zaraz po wybuchach fajerwerków śpiące ptaki masowo się budziły i rozpoczynały przemieszczenia, nawet na odległość 40 kilometrów. Tam czasem witały je kolejne wystrzały i rodziła się prawdziwa panika. Dotyczyło to krukowatych, mew, kaczek i gęsi, prawdopodobnie też kilku mniejszych gatunków, choć ich ruchu nie udało się odnotować metodą radarową. Spłoszone ptaki nie tylko wydawały głośne dźwięki, masowo defekowały zanieczyszczając infrastrukturę, ale też stanowiły zagrożenie dla ruchu lotniczego.

Kolejnym negatywnym skutkiem sztucznych ogni jest zanieczyszczenie środowiska. Po sylwestrowej nocy nie tylko na ulicach miast ale i w bardziej dzikich rejonach piętrzą się śmieci – pozostałości po racach. W 2016 roku w Ameryce wystrzelono 130 mln kg fajerwerków. W Niemczech sztuczne ognie wystrzeliwane w sylwestrową noc odpowiadają za emisję dwutlenku węgla na poziomie 15% rocznych spalin z aut. Czy to wszystko warte jest kilkunastu minut uciechy dla oczu?

Pozostaje pytanie o alternatywę dla fajerwerków, bo same zakazy ich używania nie stłumią ludzkich pragnień: celebracji świąt i radości płynącej z ognia. Rynek wymyśla rozwiązania alternatywne, tak jak wcześniej wyprodukował hałaśliwe fajerwerki. To, czego dziś potrzeba, to refleksja nad sensem wielkich seansów światła i dźwięku. Te trwają bowiem zaledwie kilka chwil i szybko się kończą. Pozostaje po nich skażone powietrze i śmieci, tony śmieci. Niebezpieczne dla ludzi i zwierząt.

Porady które pomogą przetrwać zwierzętom wybuchy petard i fajerwerków

Najprostszą zasadą, która pomoże naszym zwierzakom przetrwać np. sylwestrową noc, jest powstrzymanie się od strzelania fajerwerkami. Warto to przemyśleć w trosce nie tylko o psy i koty, ale również inne zwierzęta.

• nie zostawiaj domowych zwierząt bez opieki w noc sylwestrową
• przebywając ze swym pupilem w domu, stwórz dla niego komfortowe warunki – baw się z nim, a w domu niech panuje zwykły gwar
• zapewnij zwierzętom stały dostęp do wody
• pozamykaj i zasłoń w domu wszystkie okna
• nie wyciszaj pomieszczeń – włącz spokojną muzykę, żeby jak najlepiej wygłuszyć hałas
• w trakcie kanonady nie uspokajaj nadmiernie psa – właściciel powinien zachowywać się spokojnie i w sposób naturalny
• szczególnie bojaźliwym zwierzętom podaj odpowiednie środki uspokajające – trzeba pamiętać, żeby udać się w tej sprawie do weterynarza. Leki, które zażywają ludzie, mogą być szkodliwe dla naszych pupili
• nie wyprowadzaj zwierząt na spacer w trakcie noworocznej kanonady – zwierzęta należy wyprowadzić na dłuższy spacer zanim zacznie się największy hałas lub jeśli już się zakończył. Podczas spaceru lepiej trzymać zwierzaka na smyczy, by w panice nie uciekł.
• dla dzikich kotów uchyl choć w tę noc okienko piwniczne

Jeżeli już zdecydujesz się na odpalenie fajerwerków zanim to zrobisz postaraj się sprawdzić czy w pobliżu nie ma zwierząt dzikich, bezdomnych, czy domowych.

Zasady bezpiecznego korzystania z fajerwerków

Pamiętaj, że fajerwerki są materiałami wybuchowymi, dlatego muszą być używane ostrożnie i zgodnie z instrukcją.

Gdy kupujesz fajerwerki sprawdź:

• czy obudowa nie posiada żadnych wad mechanicznych – pęknięcia, przerwania, wgniecenia, wybrzuszenia, oraz czy nie wysypuje się mieszanina pirotechniczna
• elementy składowe są dobrze ze sobą połączone – nie przesuwają się i nie wypadają
• lont jest zabezpieczony pomarańczową osłoną lub opakowaniem
• podana jest nazwa producenta wraz z danymi adresowymi
• instrukcja obsługi napisana jest w języku polskim i zawiera co najmniej informację o sposobie odpalenia oraz niezbędne ostrzeżenia

Gdy używasz fajerwerki:

• upewnij się że strzelanie w wybranym miejscu i czasie jest dozwolone – w wielu miejscowościach obowiązują lokalne akty, które ograniczają możliwość korzystania z wyrobów pirotechnicznych np. tylko w noc sylwestrową.
• czytaj instrukcje – bezwzględnie przestrzegaj zaleceń producenta i zwróć uwagę na ostrzeżenia
• zachowaj bezpieczną odległość – jest ona podana w instrukcji obsługi
• nigdy nie pochylaj się nad ładunkiem
• wybierz miejsce w którym korzystając z fajerwerków nie zrobisz nikomu krzywdy i niczego nie zniszczysz
• sprawdź czy na drodze ładunku nie znajdują się przeszkody np. drzewa lub linie energetyczne
• zanim odpalisz fajerwerki postaraj się sprawdzić czy w pobliżu nie ma zwierząt dzikich, bezdomnych, czy domowych
• zgłoś Policji sprzedaż wyrobów pirotechnicznych nieletnim, użytkowanie fajerwerków w sposób niebezpieczny czy zakłócanie porządku
• gdy doszło do wypadku, wezwij służby ratownicze: Straż Pożarną, Pogotowie

źródło: materiały prasowe, kurier.pap.pl, UOKiK
Sztuczne ognie, autorzy, licencja CC BY SA 3.0

⚠️ Zagrożenia ekologiczne – dodatkowe informacje:

definicje, teorie, hipotezy, zjawiska:
antropocen, antropopresja, bezpieczeństwo ekologiczne, biologiczny potencjał Ziemi do regeneracji (biocapacity), bioremediacja, ekobójstwo (ekocyd), ekomodernizm, ekosystem sztuczny, ekoterroryzm, globalne zagrożenia ekologiczne, granice planetarne, hipoteza wypadających nitów (rivet popping), homogenocen, kapitalocen, katastrofy i klęski ekologiczne, katastrofy ekologiczne na świecie, klęski żywiołowe, masowe wymieranie, monokultura, komodyfikacja żywności (utowarowanie), plantacjocen, plastikoza, plastisfera (plastisphere), przeludnienie, stres cieplny, syndrom przesuwającego sią punktu odniesienia, szóste masowe wymieranie (szósta katastrofa), tragedia wspólnego pastwiska, utrata bioróżnorodności, wieczne chemikalia, Wielkie przyspieszenie, zielony anarchizm, zjawisko przedniej szyby

degradacja środowiska:
akwakultura, betonoza (betonowanie miast), choroby odzwierzęce, górnictwo morskie, hodowla zwierząt, koszenie trawników, melioracja, monokultura, niszczenie siedlisk, przełownie, przemysł wydobywczy, przyłów, rolnictwo, spadek liczebności owadów, turystyka masowa, wylesianie (deforestacja), wypalanie traw

ozon i ozonosfera (warstwa ozonowa):
dziura ozonowa, freon (CFC)

zanieczyszczenie środowiska:
azbest, beton, bisfenol A (BPA), eutrofizacja, farmaceutyki, handel emisjami zanieczyszczeń, kwaśny deszcz, mikroplastik, martwe strefy, nanoplastik, neonikotynoidy, niedopałki papierosów, odpady niebezpieczne, pestycydy, polichlorowane bifenyle (PCB), przemysł tekstylny (włókienniczy). sieci widma, sinice, składowiska odpadów (wysypiska śmieci), smog, sól drogowa, sztuczne ognie (fajerwerki, petardy), tworzywa sztuczne (plastik), Wielka Pacyficzna Plama Śmieci, wycieki ropy naftowej, zakwaszenie wód (rzek, jezior, mórz i oceanów), zanieczyszczenie gleby, zanieczyszczenie hałasem, zanieczyszczenie powietrza, zanieczyszczenie światłem, zanieczyszczenie wody, związki per- i polyfluoroalkilowe (PFAS) – wieczne chemikalia

zmiany klimatu (kryzys klimatyczny):
blaknięcie (bielenie) raf koralowych, denializm klimatyczny (zaprzeczanie globalnemu ociepleniu), efekt cieplarniany, ekstremalne zjawiska, gazy cieplarniane, globalne ocieplenie, kryzys wodny, miejska wyspa ciepła (MWC), migracje gatunków, nawałnice, ocieplenie oceanu, wzrost poziomu mórz i oceanów, podtopienie, powódź, pożar lasu, przyducha, pustynnienie, susza, topnienie lodowców i lądolodów, topnienie lodu morskiego, trąba powietrzna, upał

klęski i katastrofy ekologiczne:
katastrofy jądrowe (nuklearne), katastrofy przemysłowe, największe katastrofy ekologiczne na świecie, największe katastrofy ekologiczne w Polsce, wycieki ropy naftowej

Czerwona księga gatunków zagrożonych, Czerwona Lista IUCN (The IUCN Red List):
gatunek wymarły (extinct EX), gatunek wymarły na wolności (extinct in the wild EW), gatunek krytycznie zagrożony (critically endangered CR), gatunek zagrożony (endangered EN), gatunek narażony gatunek wysokiego ryzyka (vulnerable VU), gatunek bliski zagrożenia (near threatened NT), gatunek najmniejszej troski (least concern LC)
Polska czerwona księga roślin, Polska czerwona księga zwierząt
gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy IGO)

Poruszający i inspirujący do działania apel Davida Attenborough

🧠 Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne

🤝Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.

☕ Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-) 💪☕

🔔 Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.

Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres:
✉️ informacje@wlaczoszczedzanie.pl

🔍Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie