Czas czytania: 15 minut
Ostatnia aktualizacja:
Konwencja o obszarach wodno-błotnych mających znaczenie międzynarodowe, zwłaszcza jako środowisko życiowe ptactwa wodnego, zwana Konwencją Ramsarską, została podpisana w irańskim kurorcie Ramsarze 2 lutego 1971 roku. Porozumienie weszło w życie 21 grudnia 1975 roku. Dotychczas ratyfikowało ją 172 państw, które wyznaczyły ponad 2,5 tys. obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu. Wśród nich jest 19 polskich obszarów.
Konwencja Ramsarska jest otwarta do podpisania, na czas nieokreślony, dla wszystkich członków Organizacji Narodów Zjednoczonych lub którejś z wyspecjalizowanych agencji lub strony Statutu Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości. Depozytariuszem jest Dyrektor Generalny Organizacji Narodów Zjednoczonych dla Wychowania, Nauki i Kultury.
Głównym celem Konwencji Ramsarskiej jest ochrona i zrównoważone użytkowanie wszystkich mokradeł poprzez działania na szczeblu krajowym i lokalnym, oraz współpracę międzynarodową. Działania te stanowią wkład w osiągnięcie zrównoważonego rozwoju na całym świecie.
Każdego roku 2 lutego, w rocznice podpisania konwencji, obchodzony jest Światowy Dzień Mokradeł.
Spis treści
Podstawowe informacje
Konwencja Ramsarska jest jedyną umową międzynarodową w zakresie środowiska, poświęconą określonemu typowi ekosystemu mokradłom. Państwa, które podpisały Konwencję, reprezentują wszystkie regiony geograficzne świata.
Celem Konwencji Ramsarskiej jest nie tylko ochrona i utrzymanie w niezmienionym stanie obszarów określanych jako wodno-błotne, ale również ochrona populacji ptaków wodnych zamieszkujących te tereny lub okresowo w nich przebywające.
Tekst i założenia Konwencji Ramsarskiej:
Wersja angielska
Wersja polska
Strony Konwencji, w tym również Polska, zobowiązane są m.in. do:
- wyznaczenia i włączenia obszarów spełniających kryteria na listę obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu i zapewnienia im skutecznego zarządzania
- wdrożenia planowania mającego na celu ochronę obszarów wodno-błotnych umieszczonych na liście
- racjonalnego i mądrego użytkowania wszystkich mokradeł (wise use)
- współpracy międzynarodowej w zakresie wdrażania Konwencji i ochronie mokradeł transgranicznych
Dotychczas Konwencję ratyfikowały 172 państwa, które wyznaczyły ponad 2 500 obszarów wodno-błotnych o międzynarodowym znaczeniu. Polska jest stroną Konwencji od 22 marca 1978 roku. Na listę zgłosiła 19 obszarów wodno-błotnych.
Jak działa Konwencja Ramsarska?
- Konferencja Umawiających się Stron (Conference of the Contracting Parties – COP) spotyka się co trzy lata i promuje polityki i wytyczne służące realizacji celów Konwencji.
- Na Konferencji Stron przedstawiane są informacje zawarte w raportach krajowych. Raporty z wdrażania Konwencji Ramsarskiej służą monitoringowi postępów związanych z realizacją Konwencji, oraz zawierają informacje na temat krajowych doświadczeń dotyczących jej wdrażania.
- Stały Komitet (Standing Committee), złożony z Umawiających się Stron reprezentujących sześć regionów Ramsar na świecie, spotyka się każdego roku, aby kierować Konwencją pomiędzy spotkaniami COP.
- Każda Umawiająca się Strona wpłaca co roku składkę członkowską do budżetu Organizacji Narodów Zjednoczonych.
- Panel Przeglądu Naukowo-Technicznego (Scientific and Technical Review Panel) zapewnia wytyczne w kluczowych dla Konwencji kwestiach.
- Sekretariat w Gland w Szwajcarii (General Secretariat) zarządza codzienną działalnością Konwencji i publikuje dokumenty Konwencji, oraz listę Ramsarską obszarów wodno-błotnych o znaczeniu międzynarodowym. Jest wspierany administracyjnie przez Międzynarodową Unię Ochrony Przyrody (IUCN).
- Każda Umawiająca się Strona wyznacza organ administracyjny (Administrative Authority) jako swój centralny punkt wdrażania Konwencji. W Polsce takim organem jest Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska.
- Zachęca się kraje do utworzenia Krajowego Komitetu Mokradłowego (National Wetland Committee) złożonego z szerokiego grona ekspertów. W Polsce działa Komitet Mokradłowy.
- Umawiające się Strony mogą umieszczać obszary Ramsar o zmieniającym się charakterze ekologicznym w Rejestrze Montreux (Montreux Record), oraz można zapewnić pomoc techniczną, taką jak Ramsar Advisory Mission.
- Zachęca się firmy prywatne oraz organizacje publiczne i społeczne do wnoszenia wkładu w misję Konwencji.
- Wiele krajów i darczyńców wspiera misję Konwencji Ramsar poprzez finansowanie projektów na całym świecie. Od 1998 roku Konwencja czerpie korzyści ze współpracy z Grupą Danone, właściciela marki Evian, a od 2007 roku z partnerstwa z liniami lotniczymi Star Alliance.
- Czwarty Strategiczny Plan Działania 2016-2024 został przyjęty w czasie COP-12 w Punta del Este, w Urugwaju w 2015 roku rezolucją XII.2. Wyznacza ramy działania Konwencji Ramsarskiej w kontekście wypełnienia Celów Zrównoważonego Rozwoju Narodów Zjednoczonych.
dodatkowe informacje:
Raporty z wdrażania Konwencji Ramsarskiej
Określnie obszarów wodno-błotnych
Zgodnie z treścią Konwencji obszarami wodno-błotnymi są: tereny bagien, błot i torfowisk lub zbiorniki wodne, tak naturalne jak i sztuczne, stałe i okresowe, o wodach stojących lub płynących, słodkich, słonawych lub słonych, łącznie z wodami morskimi, których głębokość podczas odpływu nie przekracza 6 metrów.
Ważnym aspektem włączenia obszarów wodno-błotnych na listę Ramsar jest charakter ekologiczny (ecological character) tego obszaru. Konwencja Ramsarska definiuje mądre użytkowanie terenów podmokłych jako utrzymanie ich ekologicznego charakteru, osiągnięte poprzez wdrożenie podejścia ekosystemowego, w kontekście zrównoważonego rozwoju. Rozsądne wykorzystanie można zatem postrzegać jako ochronę i zrównoważone użytkowanie terenów podmokłych, oraz wszystkich świadczonych przez nie usług z korzyścią dla ludzi i przyrody.
Rola, zagrożenia i ochrona obszarów wodno-błotnych
Tereny podmokłe spełniają następujące role:
- magazynują wodę i podnoszą jej jakość, zapewniając odporność na suszę
- chronią przed powodziami i skutkami nawalnych deszczy
- dostarczają żywność
- zapewniają transport wodny i rekreację
- utrzymują różnorodność genetyczną, biocenotyczną i ekosystemową
- odgrywają kluczową rolę w cyklach życiowych wielu gatunków oraz w corocznych wzorcach migracyjnych
Tereny podmokłe ulegają degradacji i utracie na skutek rosnących wymagań coraz liczniejsze populacji ludzkiej. Nadmierna eksploatacja terenów podmokłych coraz bardziej zagraża ich zdolności do świadczenia niezbędnych usług.
Aby temu przeciwdziałać, trzeba zapewnić mądre zarządzanie terenami podmokłymi i znajdującą się w nich wodą, przywrócić zdegradowane tereny podmokłe i stworzyć nowe, jeśli to konieczne.
Konwencja Ramsarska rekomenduje opracowania i wdrożenia krajowych strategii mających na celu ochronę obszarów wodno-błotnych.
W Polsce, w latach 2006-2013, obowiązywała Strategia ochrony obszarów wodno-błotnych w Polsce. Przyjęte w Strategii cele nadrzędne to:
- powszechna ochrona ekosystemów wodno-błotnych realizowana poprzez zapewnienia ciągłości istnienia i naturalnego charakteru środowisk zachowanych dotychczas obszarów wodno-błotnych, oraz pełnionych przez nie funkcji ekologicznych
- zatrzymanie procesu degradacji i zanikania środowisk wodno-błotnych
- restytucji przyrodniczej obszarów zdegradowanych.
W 2021 roku na zlecenie Generalnej Dyrekcji Ochrony Środowiska opracowany został projekt Strategii ochrony mokradeł w Polsce na lata 2022-2032. Przyjęto trzy główne cele Strategii:
- poprawa stanu różnorodności biologicznej torfowisk i ograniczenie emisji gazów cieplarnianych z torfowisk o 30%
- poprawa stanu różnorodności biologicznej i wspieranie naturalnych procesów w ekosystemach wodnych
- zwiększenie retencji wody na terenach nadrzecznych
- podtrzymanie i wzmocnienie ochrony mokradeł w ramach sieci obszarów Ramsar w Polsce
W 2022 roku projekt Strategii znajdował się w konsultacjach wewnątrz- i zewnątrzresortowych prowadzonych przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska.
Realizacja Konwencji Ramsarskiej w Polsce
Za wdrażanie w Polsce postanowień Konwencji Ramsarskiej odpowiedzialny jest Generalny Dyrektor Ochrony Środowiska. Rezolucja 5.7 z Konferencji Stron (COP5) z 1993 roku zachęca Państwa Członkowskie do powołania komitetu skupiającego się, na poziomie krajowym, do wdrażania Konwencji Ramsarskiej. Komitet Mokradłowy w Polsce powołany w 2020 roku przez Generalnego Dyrektora Ochrony Środowiska, stał się grupą doradczą złożoną z ekspertów zajmujących się badaniem, ochroną i administrowaniem obszarami wodno-błotnymi na poziomie krajowym, regionalnym i lokalnym. Komitet stanowi także forum wymiany informacji i doświadczeń o stanie i zarządzaniu polskimi mokradłami.
Priorytetowym zadaniem Komitetu jest kreowanie polityki zarządzania obszarami mokradłowymi zgodnie z rezolucjami Konwencji Ramsarskiej. Ponadto grupa wspiera Krajowy Sekretariat Konwencji Ramsarskiej w zadaniach cyklicznych: wnioskowanie o wpisanie obszaru mokradłowego na listę obszarów chronionych Ramsar, zapewnienie wkładu merytorycznego do raportów krajowych na Konferencję Stron (COP Ramsar).
Komitet Mokradłowy działa w ramach określonych w dokumencie pod nazwą Zasady funkcjonowania Komitetu Mokradłowego.
Obecnie na listę Konwencji Ramsarskiej wpisane jest 19 obszarów przyrody chronionej (łącznie ponad 153 tys. ha). Położenie tych obszarów na tle innych form ochrony przyrody można sprawdzić na stronie Geoserwisu GDOŚ.
Współpraca międzynarodowa
Jednym z trzech filarów Konwencji Ramsarskiej jest współpraca międzynarodowa na rzecz wyznaczania przygranicznych obszarów wodno-błotnych, skoordynowana ochrona siedlisk i gatunków mokradłowych oraz rozwijanie działań naukowych, edukacyjnych, promocyjnych i zarządczych.
Zgodnie z artykułem 5 Konwencja Ramsarska zobowiązuje Państwa członkowskie do „konsultowania się ze sobą w sprawie realizacji zobowiązań wynikających z Konwencji, zwłaszcza w przypadku terenów podmokłych rozciągających się na terytoriach więcej niż jednej Umawiającej się Strony lub gdy system wodny jest dzielony przez Umawiające się Strony. Jednocześnie starają się koordynować i wspierać obecne i przyszłe polityki i przepisy dotyczące ochrony obszarów wodno-błotnych oraz ich flory i fauny”.
Rezolucja VII.19 z Konferencji Stron (COP7) z 1999 roku rekomenduje wykorzystanie Wytycznych do współpracy międzynarodowej w Konwencji Ramsarskiej. Zachęca do harmonizowania działań na rzecz ochrony, badań naukowych i edukacji przygranicznych mokradeł i międzynarodowych zlewni rzek, jak również migrujących gatunków ptaków wodno-błotnych. Zgodnie z listą Sekretariatu Generalnego Konwencji Ramsarskiej z 2019 roku na świecie powołano 22 transgraniczne obszary Ramsar.
Polskie obszary transgraniczne
Wśród obszarów transgranicznych od 2009 roku znajduje się polsko-czeski obszar Krkonose/Karkonosze subalpine peatbogs. Torfowiska leżą w europejskiej strefie wododziałowej, dzielącej zlewnie Morza Bałtyckiego i Morza Północnego. Obszar składa się z 8 oddzielnych torfowisk z charakterystyczną roślinnością tundrową. Występują tu gatunki typowe zarówno dla obszaru arktycznego jak również obszarów wysokogórskich (roślinność alpejska). Całkowita powierzchnia otwartych torfowisk po stronie polskiej wynosi około 40 ha, jednak większa ich część – około 250 ha znajduje się po stronie czeskiej.
Do obszarów transgranicznych dołączył w 2021 roku obszar Izera/Jizera River Valley. Torfowiska wysokie i przejściowe położone są na terasach doliny Izery w środkowej części Gór Izerskich, wzdłuż polsko-czeskiej granicy. Dominują torfowiska wysokie porośnięte kosodrzewiną, zbiorowiskami nieleśnymi oraz borem świerkowym. Występują tu podłużne, wilgotne rynny i suche grzędy, podobne do tych, jakie spotykamy na torfowiskach w północnej Skandynawii. Roślinność tych torfowisk ma charakter subarktycznej tundry z kombinacją gatunków arktycznych i subarktycznych oraz arktyczno-alpejskich. Bagna po polskiej stronie o powierzchni 529 ha przylegają do rozległego kompleksu torfowisk chronionych po stronie czeskiej o powierzchni 2 303 ha.
Obszary Ramsar na świecie
Najwięcej obszarów wykazanych w spisie Konwencji Ramsarskiej posiada Wielka Brytania, a największą powierzchnię tych obszarów obejmuje Kanada.
Aktualne informacje odnośnie obszarów Ramsar dostępne są na stronie serwisu informacyjnego Ramsar Sites Information Service.
Albania
Park Narodowy Butrint
Algieria
Asz-Szatt asz-Szarki
Argentyna (12)
Park Narodowy Ansenuza
Park Narodowy Campos del Tuyú
Park Narodowy Ciervo de los Pantanos
Park Narodowy El Palmar
Park Narodowy Iberá
Park Narodowy Islas de Santa Fe
Park Narodowy Laguna Blanca
Laguna de los Pozuelos
Mar Chiquita
Park Narodowy Pre-Delta
Park Narodowy Río Pilcomayo
Park Narodowy Sierra de las Quijadas
Armenia
Arpi
Australia
Boondall Wetlands
Eighty Mile Beach
Park Narodowy Kakadu
Austria
Jezioro Nezyderskie
Lobau
Park Narodowy Alp Wapiennych
Azerbejdżan
Park Narodowy Ağ göl
Państwowy Rezerwat Przyrody Qızılağac
Białoruś
Błota Olmańskie
Rezerwat Krajobrazowy Prostyr
Prypecki Park Narodowy
Rezerwat Krajobrazowy Środkowa Prypeć
Boliwia
Park Narodowy Kaa-Iya
Park Narodowy Otuquis
Uru Uru
Chile
Park Narodowy Nevado Tres Cruces
Park Narodowy Salar del Huasco
Chorwacja
Lonjsko polje
Ekwador
Abras de Mantequilla
La Segua
La Tembladera
Santay
Estonia
Laidevahe looduskaitseala
Francja
Arcachon (zatoka)
Grecja
Wolwi
Hiszpania
Parque Natural de El Hondo
Indonezja
Park Narodowy Rawa Aopa Watumohai
Park Narodowy Wasur
Jemen
Ditwah
Kanada
Zatoka Królowej Maud
Kirgistan
Czatyrköl
Kolumbia
Ciénaga Grande de Santa Marta
Park Narodowy Chingaza
Liechtenstein
Ruggeller Riet
Litwa
Čepkeliai
Delta Niemna
Park Regionalny Delty Niemna
Rezerwat Kamanos
Żuwinta
Mauretani
Park Narodowy Diawling
Mołdawia
Prutul de Jos
Nepal
Bishazari Tal
Ghodaghodi Tal
Gosainkund
Jeziora Gokyo
Mai Pokhari
Phoksumdotal
Raradah
Niemcy
Ammersee
Chiemsee
Dümmer (jezioro)
Krakower See
Park Narodowy Doliny Dolnej Odry
Park Narodowy Szlezwicko-Holsztyńskiego Morza Wattowego
Starnberger See
Norwegia
Kurefjorden
Paragwaj
Park Narodowy Ypoá
Peru
Bofedales y Laguna de Salinas
Complejo de humedales del Abanico del río Pastaza
Humedal Lucre – Huacarpay
Laguna del Indio – Dique de los españoles
Lagunas Las Arreviatadas
Manglares de San Pedro de Vice
Reserva nacional de Junín
Reserva nacional de Paracas
Reserva nacional Pacaya Samiria
Santuario nacional Lagunas de Mejía
Santuario nacional Los Manglares de Tumbes
Titicaca
Zona reservada Los Pantanos de Villa
Rosja
Rezerwat „Ałatau Kuźniecki”
Ałtajski Rezerwat Biosfery
Astrachański Rezerwat Biosfery
Rezerwat przyrody „Bolszaja Kokszaga”
Rezerwat przyrody „Bołonskij”
Chankajski Rezerwat Biosfery
Rezerwat Chingański
Rezerwat „Czarne Ziemie”
Daurski Rezerwat Biosfery
Rezerwat Kandałakszański
Rezerwat przyrody „Kierżenskij”
Rezerwat Koriacki
Mieszczorski Park Narodowy
Ocki Rezerwat Biosfery
Rostowski Rezerwat Biosfery
Słowacja
Domica
Turcja
Burdur (jezioro)
Ukraina
Liman Dniestru
Zatoka Jahorłycka
Karadah
Zatoka Karkinicka
Kazantyp
Opuk
Sasyk
Sasyk (Krym)
Synewyr (jezioro)
Sywasz
Szacki Park Narodowy
Liman Tylihulski
Węgry
Balaton
Jezioro Nezyderskie
Mały Balaton
Park Narodowy Hortobágy
Velence (jezioro)
Wielka Brytania
Bridgwater Bay
Diego Garcia
Firth of Forth
Firth of Tay
Gough
Humber
Lindisfarne
Loch Leven (zatoka)
Loch Lomond
Loch Maree
Lough Foyle
Lough Neagh
Mały Kajman
Moray Firth
Morecambe Bay
Orwell (rzeka)
Park Narodowy New Forest
Rannoch Moor
Rutland Water
Solent
Somerset Levels
Spey
The Wash
Wybrzeże Kości Słoniowej
Park Narodowy Azagny
Park Narodowy Îles Ehotilés
Zambia
Barotse Floodplain
źródło: materiały prasowe
Konwencja Ramsarska, licencja CC BY-NC-ND 3.0 PL
Ochrona mokradeł, ochronaprzyrody.gdos.gov.pl
Oficjalna strona Konwencji Ramsarskiej
Publikacje i materiały promocyjne, ochronaprzyrody.gdos.gov.pl
Ekologia, przyroda, środowisko – dodatkowe informacje:
agrocenoza, agroleśnictwo, atmosfera, biocenoza, biodegradacja, biofilia, biofobia, biologia, biom, bioróżnorodność, biosfera, biotop, błękitna planeta Ziemia, czwarta przyroda, drzewa, ekologia, ekoaktywizm, ekologizm, ekopolityka, ekosystem, ekozofia, eukarionty, ewolucja, fauna, fitocenoza, flora, gatunek, geosfera, habitat, hydrosfera, kalendarz ekologiczny, kalendarium wydarzeń ekologicznych, klimaks, koszenie trawników, krajobraz, las pierwotny, litosfera, łąka, mała retencja, martwe drewno, miedza, mikroorganizm, mokradło, natura, obszary siedliskowe, ochrona bierna, ochrona czynna, ochrona przyrody, ochrona środowiska, oczyszczanie ścieków, organizm, pastwisko, park ciemnego nieba, pedosfera, populacja, powłoka ziemska, prawa zwierząt, przyroda, reintrodukcja, renaturalizacja, rekultywacja, renaturyzacja, restytucja, retencja, rewilding (zdziczanie, zadziczanie), rewitalizacja, rolnictwo ekologiczne, rolnictwo ekstensywne, rolnictwo regeneratywne, sieć troficzna, siedlisko, sozoligia, stanowisko, starodrzew, struktura ekosystemu, sukcesja, środowisko: przyrodnicze (naturalne), antropogeniczne, sztuczne, zdegradowane, torfowisko, trzeci krajobraz, turystyka ekologiczna, woda, wszechświat, zadrzewienia śródpolne, zasoby naturalne, Ziemia, zoocenoza, życie
formy ochrony przyrody w Polsce:
Obszar Natura 2000, obszar chronionego krajobrazu, ochrona gatunkowa roślin zwierząt i grzybów, park krajobrazowy, park narodowy, pomnik przyrody, rezerwat przyrody, stanowiska dokumentacyjne, użytki ekologiczne, zespoły przyrodniczo–krajobrazowe
ekologiczne idee:
filozofia Leave No Trace, kodeks (dekalog) podróżnika, głęboka ekologia, Hipoteza Gai, Wildlife Selfie Code
konwencje, traktaty, konferencje, święta:
Agenda 21
Dyrektywy ws. jakości powietrza (AAQD)
Konwencją Helsińską HELCOM (Komisja Ochrony Środowiska Morskiego Bałtyku)
Konwencja Jamajska (Konwencja Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza)
Konwencja o ochronie gatunków dzikiej flory i fauny europejskiej oraz ich siedlisk – Konwencja Berneńska
Konwencja Londyńska (Konwencja o zapobieganiu zanieczyszczeniu mórz przez zatapianie odpadów i innych substancji)
Konwencja MARPOL (Międzynarodowa Konwencja o Zapobieganiu Zanieczyszczaniu Morza Przez Statki)
Konwencją Narodów Zjednoczonych o Prawie Morza (United Nations Convention on the Law of the Sea, UNCLOS)
Konwencja o ochronie wędrownych gatunków dzikich zwierząt – Konwencja Bońska CMS
Konwencja o różnorodności biologicznej CBD
Konwencja Ramsarska
Konferencja i deklaracja Sztokholmska ONZ
Konwencja Waszyngtońska CITIES
Konwencja Wiedeńska w Sprawie Ochrony Warstwy Ozonowej
Konwencja w Sprawie Ochrony i Lista Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Przyrodniczego UNESCO
Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody IUCN
Nature Restoration Law
Porozumienie o ochronie populacji europejskich nietoperzy EUROBATS
Porozumienie o ochronie małych waleni Bałtyku Północno-Wschodniego Atlantyku Morza Irlandzkiego i Morza Północnego ASCOBANS
Porozumienie Paryskie
Protokół z Kioto
Protokół z Montrealu (Protokół Montrealski)
Ramowa dyrektywa wodna
Ramowa Konwencja Narodów Zjednoczonych w Sprawie Zmian Klimatu UNFCCC
Strategia Różnorodności Biologicznej w UE do 2030
Szczyt Ziemi 1992 (Earth Summit 1992)
Szczyt Ziemi 2002 (The World Summit on Sustainable Development)
Światowy Dzień Środowiska
Traktat o przestrzeni kosmicznej (Outer Space Treaty)
Wiedza ekologiczna – dodatkowe informacje:
aforyzmy ekologiczne, biblioteka ekologa, biblioteka młodego ekologa, ekoprognoza, encyklopedia ekologiczna, hasła ekologiczne, hasztagi (hashtagi) ekologiczne, kalendarium wydarzeń ekologicznych, kalendarz ekologiczny, klęski i katastrofy ekologiczne, największe katastrofy ekologiczne na świecie, międzynarodowe organizacje ekologiczne, podcasty ekologiczne, poradniki ekologiczne, (nie) tęgie głowy czy też (nie) najtęższe umysły, znaki i oznaczenia ekologiczne
Dziękuję, że przeczytałaś/eś powyższe informacje do końca. Jeśli cenisz sobie zamieszczane przez portal treści zapraszam do wsparcia serwisu poprzez Patronite.
Możesz również wypić ze mną wirtualną kawę! Dorzucasz się w ten sposób do kosztów prowadzenia portalu, a co ważniejsze, dajesz mi sygnał do dalszego działania. Nad każdym artykułem pracuję zwykle do późna, więc dobra, mocna kawa wcale nie jest taka zła ;-)
Zapisz się na Newsletter i otrzymuj email z ekowiadomościami. Dodatkowo dostaniesz dostęp do specjalnego działu na stronie portalu, gdzie pojawiają się darmowe materiały do pobrania i wykorzystania. Poradniki i przewodniki, praktyczne zestawienia, podsumowania, wzory, karty prac, checklisty i ściągi. Wszystko czego potrzebujesz do skutecznej i zielonej rewolucji w twoim życiu. Zapisz się do Newslettera i zacznij zmieniać świat na lepsze.
Chcesz podzielić się ciekawym newsem lub zaproponować temat? Skontaktuj się pisząc maila na adres: informacje@wlaczoszczedzanie.pl
Więcej ciekawych informacji znajdziesz na stronie głównej portalu Włącz oszczędzanie
